Przestrzeń geohistoryczna i intertekstualna w powieściach André P. Brinka

Abstract

André P. Brink, od początku lat 70-tych nie ustaje w wysiłkach dekonstruowania historii i mitologii narodowej, próbując oddać sprawiedliwość wykluczonym stał się rozpoznawalnym znakiem sprzeciwu wobec rasistowskiego reżimu. Powieści Brinka stanowią biografię intelektualną autora, i jego zainteresowania egzystencjalizmem, marksizmem feminizmem oraz myślą Lacana, Derridy i Barthesa. Polemiką z marksizmem zajmuję się w rozdz. I. W powieści Rumours of rain Brink proponuje, zarówno w planie społecznym jak i poetologicznym raczej ewolucję niż rewolucję. Afrykanerzy nie tyle powinni oddać władzę, ile podzielić się nią. Najbardziej skonwencjonalizowany z gatunków literatury afrikaansjęzycznej, plaasroman, winna zostać wzbogacona o nowe techniki narracyjne. Celem jest poszerzenie sposobu postrzegania rzeczywistości i odrzucenie myślenia dogmatycznego. W ten nurt wpisuje się kolejna z powieści, Sandkastele, opowiadająca kobiecą wersję burskiej historii narodowej. Brink dekonstruuje kolonialny mit czystości krwi, po raz kolejny sięgając po plaasroman, wykorzystując w udany sposób tkwiący w gatunku gotycki potencjał, zarówno w warstwie obrazowania, jak i w warstwie ideologicznej. Kwestia feministyczna pojawia się w powieści zarówno jako l’écriture fèminine i jako ekofeminizm. André P. Brink dokonując rozliczenia z przeszłością Południowej Afryki, dotyka istotnych tematów, w tym kluczowej kwestii funkcjonowania pamięci, zarówno indywidualnej jak i zbiorowej. Powieść Duiwelskloof (Brink 1998, Czarci jar), omawiana w rozdziale III, jest satyrą na afrykanerską społeczność doby apartheidu. Wspólnota, aby przetrwać i zachować tożsamość potrzebuje wiary w mit założycielski i gotowa jest wyeliminować każdego, kto go podważa. Podobnie funkcjonuje straumatyzowana jednostka, opisywana przez Brinka w Tamtej stronie ciszy (2004), rozdział IV. Trauma stanowi zagrożenie zarówno dla straumatyzowanego podmiotu, jak i dla otoczenia. Brink zajmuje istotne stanowisko w międzynarodowej dyskusji nad werbalizacją traumy historycznej. André P. Brink, one of the most important South African writers, since the 1970s has been trying to give justice to the excluded who had no place in the official records of history. Reading Brink’s novels, it is possible to track the author’s intellectual biography, and find impact of his wide reading, which shaped his view of the world and literature. His fiction also bears strong evidence of the author’s reflection on existentialism, Marxism, feminism and ideas of Lacan, Derrida, and Barthes. The first chapter is devoted to Brink’s polemic with Marxism, expressed in Rumours of rain. The author, proposes evolution, rather than revolution, both on the social and poetic planes. According to Brink, Afrikaners were supposed not so much as give up the power, but rather to share it. He also states that the most conventionalized novel genre in Afrikaans literature, plaasroman, or farmer novel, can survive as long as it is enriched with new narrative techniques. Rather than radical changes, author proposes a widening of perception of reality, and rejection of dogmatic thinking. This line of reasoning is continued in one of the subsequent novels, Sandkastele, where a feminine version of Boer national history is told. Again, Brink appropriates plaasroman, making a good use of the Gothic potential of the genre, both in imagery and ideology. The feminist question features in the novel both asl l’écriture fèminine, and as ecofeminism. André P. Brink touches upon important themes that draw the attention of both postcolonial writers and Europocentric ones, upon the key question of memory, functioning both on individual and collective levels. The novel Duiwelskloof (Brink 1998, Devil’s valley), discussed in the third chapter, is a satire on Afrikaner society during apartheid. The novel contributes an important insight on collective memory, as well as ways of remembering, storage, and communicating the remembered content. The imaginary community, needs a founding myth to survive and retain its identity, and is ready to eliminate anyone who subverts the myth. The vow of silence, imposed by the community and preventing its members from talking about the traumatic events from the past, makes it possible for the community to survive, but forces the full isolation from the outside world. An individual functions in a similar way in Brink’s The other side of silence (2004), which is discussed in chapter four. A hidden trauma constitutes a threat both for the traumatized subject and for the surrounding people. By addressing the theme of threat of unprocessed trauma, Brink takes a important place in the international discussion on traumatic historical events.