Od Kaszubów do Niemców. Trwanie i zmiana tożsamości Słowińców w perspektywie antropologicznej

Abstract

Rozprawa dotyczy zagadnienia identyfikacji odrębności kulturowej, na tle procesów trwania i zmiany. Podejmuję w niej polemikę z konwencjonalnym podejściem do zjawiska zróżnicowania kulturowego analizowanego przez pryzmat etniczności oraz z klasyczną teorią zmiany kulturowej i asymilacji. Pretekstu do rozważań dostarcza spór o tożsamość Słowińców między zwolennikami etniczności tej grupy i oponentami dowodzącymi ‘fikcyjności’ Słowińców, którzy stanowić mają jedynie kaszubską grupę etnograficzną. Podejmując analizę w stylu historii regresywnej dowodzę, że Kaszubi i Słowińcy byli produktem procesów trybalizacji, a Inność czy Barbarzyństwo stanowiło podstawowy wyznacznik ich tożsamości. Proces germanizacji, który należy rozumieć jako proces cywilizacyjny, skutkował w przypadku tej grupy jedynie zmianami językowymi i świadomościowymi (samoidentyfikacją), pozostawał jednak bez wpływu na lokalne sposoby organizacji społecznej.

This dissertation deals with the problem of identification of cultural distinctiveness eliciting from the processes of persistence and change. I argue with the conventional approach to the phenomenon of cultural diversity, analyzed through ethnicity paradigm, and with the classic theory of cultural change and assimilation. The famous controversy around identity of the Slovincians – between scholars defining it as ethnicity and scholars arguing Slovincians are ‘fiction’ since they are nothing more than a part of the Kashubian people, i.e. an ethnographic group – gives me an excellent pretext for the discussion. Using regressive history approach, I prove Kashubians and Slovincians were products of tribalizing processes, and demonstrate that Otherness or Barbarism was fundamental marker of their identity. The Germanization process, which should be understood in terms of a civilizing process, resulted in language shift and transformation of consciousness (self-identification), but had no significant impact on the local modes of social organization.