(Re)socjalizacyjne ścieżki rekonstrukcji ról społecznych. Na przykładzie zdrowiejących alkoholików poznańskich grup Anonimowych Alkoholików
| dc.contributor.advisor | Wrzesień, Witold. Promotor | |
| dc.contributor.author | Trzebiatowski, Jakub | |
| dc.date.accessioned | 2012-12-14T08:57:49Z | |
| dc.date.available | 2012-12-14T08:57:49Z | |
| dc.date.issued | 2012-12-14 | |
| dc.description | Wydział Nauk Społecznych: Instytut Socjologii | pl_PL |
| dc.description.abstract | Głównym celem analiz podjętych w dysertacji jest próba prezentacji z jednej strony, problematyki rekonstrukcji ról z drugiej natomiast przedstawienie oddziaływań (re)socjalizacyjnych mających miejsce w „laboratorium przemiany” – wspólnocie Anonimowych Alkoholików. Cel ten lokować można zarówno w perspektywie poznawczej – jako, że jak dotąd nie powstała praca traktująca o procesie rekonstruowania ról społecznych, jak i praktycznej – opracowanie ukazuje wiele aspektów związanych z zagadnieniami mechanizmów (re)socjalizacji w perspektywie teorii socjalizacji oraz teorii roli społecznej. Pierwszą część pracy – teoretyczną, postanowiono konstytuować z czterech rozdziałów. Fundamentem konstruowanej teorii empirycznej są teorie średniego zasięgu: teoria socjalizacji – teoria roli – socjologiczna problematyka choroby alkoholowej – (re)socjalizacja oraz rekonstrukcja ról w perspektywie oddziaływań Anonimowych Alkoholików. W poszczególnych rozdziałach, omówiono kolejno: teorię socjalizacji (rozdział I), teorię roli społecznej (rozdział II), problematykę choroby alkoholowej (rozdział III) oraz (re)socjalizacyjne ścieżki zdrowienia z alkoholizmu (rozdział IV). Prezentowany fundament teorii empirycznej, wykorzystuje zarówno koncepcje na gruncie paradygmatu normatywnego, jak i paradygmatu interpretatywnego. Termin (re)socjalizacji rozumiany jest zgodnie ze sformułowaniem P. Bergera i T. Luckmanna przyjmującymi, że procesy „(…) te przypominają socjalizację pierwotną, ponieważ muszą one zdecydowanie od nowa przesądzić, czemu przypisze się walor realności. (…) Równocześnie procesy te różnią się od socjalizacji pierwotnej, ponieważ nie zaczynają ex nihil, i w rezultacie muszą sobie poradzić z problemem oczyszczenia, dezintegracji dotychczasowej nomicznej struktury subiektywnej rzeczywistości”. (Por. P. Berger, T. Luckmann, Społeczne tworzenie rzeczywistości, Warszawa 1983, s. 241). W rozdziale V przedstawiono założenia metodologiczne. Podstawą przyjętej strategii postępowania stały się badania jakościowe, które zyskały charakter monograficzno – biograficzny noszący ślady społecznej retrospekcji. Wykorzystano procedurę badań terenowych oraz procedurę badań sondażowych pogłębionych, gdzie pośród metod wskazać należy metodę monograficzną, typologiczną oraz biograficzną. Zastosowano trzy podstawowe techniki gromadzenia danych: wywiad swobodny, narracyjny oraz technikę obserwacji uczestniczącej. Przyjęcie kryteriów metodologii ugruntowanej, budowanej stopniowo w duchu współczynnika humanistycznego umożliwiło jednoczesne zastosowanie narzędzi, które pozwoliły na uchwycenie „dynamicznych” oraz „statycznych” aspektów rzeczywistości społecznej. Zastosowano zatem zabieg precyzyjnego zbliżenia stanowiska metodologicznego do założeń teoretycznych. W rozdziale VI zaprezentowano wyniki przeprowadzonych badań empirycznych. Proces (re)socjalizacji analizowany był w kontekście: mechanizmu afiliacyjno-afektywnego (1), mechanizmu komunikacyjno – poznawczego (2), mechanizmu katharsis – budowania nowej tożsamości (3) oraz mechanizmu podtrzymywania nawrócenia (4). Rekonstruowanie aktywności w rolach badane było natomiast w kontekście następujących poziomów rzeczywistości społecznej: subświata rodziny pochodzenia, subświata rodziny prokreacji, subświata towarzyskiego oraz subświata zawodowego. W perspektywie wspominanych wymiarów świata społecznego uwaga została zwrócona na następujące role: córki/syna, siostry/brata (subświat rodziny pochodzenia); matki/ojca, żony/męża (subświat rodziny prokreacji); przyjaciela oraz kolegi/znajomego (subświat towarzyski); pracownika i współpracownika (subświat zawodowy). Wyniki przeprowadzonych badań empirycznych dowiodły efektywności mechanizmów (re)socjalizacji wykorzystywanych przez AA. Zaznaczyć jednakże należy, że mechanizmy (re)socjalizacji wpływały na badanych w różnym zakresie. Respondentów, na których mechanizmy (re)socjalizacji oddziaływały w stopniu niskim określeni zostali mianem pozorantów (innymi słowy, stwierdzono niski wpływ mechanizmów na przemianę „osobowościowej definicji roli”). Zdrowiejących, na których mechanizmy (re)socjalizacji oddziaływały w stopniu średnim przyporządkowani zostali, bądź typowi konceptualisty (transformacja koncepcji roli w ramach „osobowościowej definicji roli”), bądź typowi gracza (modyfikacja odegrania roli w ramach „osobowościowej definicji roli”). Ostatecznie, zdrowiejących na których mechanizmy (re)socjalizacji oddziaływały w stopniu wysokim zakwalifikowano do typu rekonstruktora (jednoczesna rewizja koncepcji oraz odegrania roli w ramach „osobowościowej definicji roli”). W rozprawie doktorskiej starano się dowieść, że podczas przebywania w „czynnych fazach” alkoholizmu „świat życia codziennego” wymykał się kontroli respondentów. W wyniku choroby alkoholowej następowała identyfikacja, wdrukowanie, wrastanie oraz autonomizowanie roli chorego – alkoholika. Istota schorzenia powodowała, że badani role społeczne pełnili w sposób dysfunkcyjny na gruncie subświatów: rodziny pochodzenia i prokreacji, zawodowego oraz towarzyskiego. Jako, że podzielane przez respondentów znaczenia, wzory zachowań oraz wartości nie były społecznie akceptowane, konieczne było zastosowanie wobec nich mechanizmów (re)socjalizacji. Umożliwiając zdrowiejącym ponowne wtopienie się w dominujące uniwersum „świata życia codziennego” społeczność terapeutyczna AA dokonywała zabiegu alternacji, czyli „zamiany światów”. Anonimowi Alkoholicy niejako wydobywali badanych z rzeczywistości „czynnego alkoholizmu”. Respondenci wchłaniani do „nowych” grup odniesienia, porzucali dotąd odgrywaną rolę chorego (alkoholika) – jeśli zjawisko rozpatrywać przez pryzmat teorii roli, zaś społeczność terapeutyczna powtórnie ich socjalizowała do uczestniczenia w życiu społecznym – jeżeli postrzegać fenomen w kategoriach teorii socjalizacji. Za sprawą mechanizmów (re)socjalizacji następowała alternacja – „zamiana światów”. Struktura stosunków społecznych panujących w AA sprzyjała (re)socjalizowaniu oraz rekonstruowaniu ról, natomiast sukces rekonstrukcji gwarantowało przejęcie subświata AA, jako „rzeczywistości podstawowej”. Społeczność terapeutyczna AA postrzegana w kategoriach „brakującego” ogniwa socjalizacji, stopniowo stając się „rzeczywistością podstawową” – „światem życia codziennego” – powodowała zatem, że zdrowiejący dokonywali przeobrażenia koncepcji oraz odegrania roli w ramach „osobowościowej definicji roli” na gruncie subświata rodziny pochodzenia, subświata rodziny prokreacji, subświata towarzyskiego oraz subświata zawodowego. | pl_PL |
| dc.description.abstract | The dissertation presents the findings of studies concerning the process of getting sober on the example of recovering members of the Alcoholics Anonymous community. The work reveals the problem of the reconstruction of social roles and shows the influences of (re)socialization effectiveness on the Alcoholics Anonymous. The aim of the study can be situated both in cognitive and practical area because such a study has not been conducted by social sciences yet. The dissertation consists of two basic parts. The first, theoretical part of the study is composed of four chapters. The foundation of the constructed empirical theory is provided by the middle – range theories: the theory of socialization, the theory of social roles, sociological subject matter of alcoholic disease, the theory of (re)socialization in relation to its influence on the Alcoholics Anonymous and the theory of the reconstruction of social roles. The term (re)socialization was used in P. Berger and T. Luckmann’s meaning. Authors understood re – socialization as the renewal of the the primary socialization process. In other words, re-socialization is a new process of learning to conform to social roles expected and accepted by society. (See P. Berger and T. Luckmann The social construction of reality, Warsaw 1983, p. 241). The individual chapters cover the following issues: the theory of socialization (chapter one), the theory of social roles (chapter two), the sociological subject matter of alcoholic disease (chapter three) and the sociological subject matter of (re)socialization and the reconstruction of roles during a treatment in relation to the influence on the Alcoholics Anonymous (chapter four). The presented foundation of the constructed empirical theory takes into consideration a normative paradigm, particularly the structural functionalism (the representatives of this view usually perceive social structures as inflexible and rigid – an individual has to adopt to the established conditions), as well as an interpretative paradigm, especially the symbolic interactionism (describing individuals pointing at creativeness and processuality, which have an influence on a biographical trajectory). The second, empirical part of the dissertation opens methodological assumptions (chapter five). The basis of the adopted strategy is provided by qualitative studies which gained monographic and biographic characteristics. The author of the dissertation used the fieldwork procedure and the procedure of deepened opinion poll. Monographic, typological and biographical methods were used. Among the main research techniques of gathering sociological data, there were conducted free interviews with instructions, narrative interviews and a participatory observation. The author was a participant of the meetings of the Alcoholics Anonymous and of various events related to the Alcoholics Anonymous. In addition, the methodology of grounded theory was used. Generally speaking, the methodology of grounded theory ensured open – mindedness at the beginning of the project until the moment when certain theoretical, general explanations emerged. Eighteen respondents of Poznań’s AA groups were probed. In chapter six there are presented the result of the empirical research. The process of (re)socialization (getting sober) was probed in the following aspects: the affiliate – affective mechanism, the communicative – cognitive mechanism, the catharsis mechanism of new identity creation, and the mechanism of supporting a convert. The process of reconstruction was probed in the following areas: the subuniverse of family of origin (a daughter/son social role), the subuniverse of family of procreation (a mother/father social role), the subuniverse of social relations (an acquaintance/friend social role) and the subuniverse of work (an employee and co-worker social role). The results of the empirical research prove the effectiveness of the (re)socialization process of the Alcoholics Anonymous in the context of social role reconstruction within the aforementioned subuniverses. However, the mechanisms of (re)socialization influenced the respondents to various extents. The respondents who experienced low effectiveness of the mechanisms of (re)socialization were subsumed under the category of pretenders (the two sublevels which constitute an individual social role, i.e. a personal definition of a social role, did not change; neither the sublevel of role conception, nor the sublevel of acting out underwent transformation). The respondents experiencing average effectiveness of the mechanisms of (re)socialization split into two groups: conceptualists (only the sublevel of role conception changed) and gamers (the sublevel of acting out transformed). Finally, the respondents experiencing high effectiveness of the mechanisms of (re)socialization were included in the category of reconstructors (the sublevel of role conception and the sublevel of acting out, which constitute an individual social role, i.e. a personal definition of a social role, underwent transformation). In others words, the mechanisms of (re)socialization of the Alcoholics Anonymous caused the process of alternation, i.e. the conversion of worlds, from the world of alcoholic disease to the world of recovery (a community of other alcoholics getting sober). | pl_PL |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/10593/4020 | |
| dc.language.iso | pl | pl_PL |
| dc.subject | socjalizacja | pl_PL |
| dc.subject | socialization | pl_PL |
| dc.subject | resocjalizacja | pl_PL |
| dc.subject | resocialization | pl_PL |
| dc.subject | role społeczne | pl_PL |
| dc.subject | social roles | pl_PL |
| dc.subject | rekonstrukcja ról społecznych | pl_PL |
| dc.subject | reconstruction of social roles | pl_PL |
| dc.subject | Anonimowi Alkoholicy | pl_PL |
| dc.subject | Alcoholics Anonymous | pl_PL |
| dc.title | (Re)socjalizacyjne ścieżki rekonstrukcji ról społecznych. Na przykładzie zdrowiejących alkoholików poznańskich grup Anonimowych Alkoholików | pl_PL |
| dc.title.alternative | The (re)socialization paths of the reconstruction of social roles on the example of recovering alcoholics of the Alcoholics Anonymous groups in Poznań | pl_PL |
| dc.type | Dysertacja | pl_PL |