Przegląd Politologiczny, 2024, nr 4

Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/10593/28120

Browse

Recent Submissions

Now showing 1 - 19 of 19
  • Item
    Włoski model konstytucjonalizacji wolności i praw ekonomicznych i społecznych
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Kamińska, Agnieszka Gloria
    Konstytucja Republiki włoskiej z 27 grudnia 1947 r. unormowała problematykę praw i wolności obywateli w art. 13–54 swego tekstu, ujętych jako Część I Konstytucji. Wyeksponowanie unormowań odnoszących się do statusu jednostki w państwie, polegające na ich ulokowaniu bezpośrednio po „Zasadach podstawowych”, a przed regulacjami Części II „Ustrój polityczny”, dotyczącymi struktury systemu i zasad funkcjonowania organów państwa było świadomą decyzją włoskiego ustrojodawcy. W perspektywie historycznej oznaczało zerwanie z tradycją autorytarno-faszystowską Włoch międzywojennych i prymatem państwa przed jednostką. W perspektywie jurydycznej oznaczało ustabilizowanie prawnego statusu jednostki oraz zagwarantowanie jej wzmocnionej, bo konstytucyjnej, ochrony przyznanych praw i gwarantowanych wolności konstytucyjnych. Przepisy dotyczące praw i obowiązków obywateli konstytucja włoska ujęta w cztery grupy z odniesieniem – odpowiednio – do a) stosunków obywatelskich (art. 13–28, odpowiadających nieco później wyróżnionemu typowi wolności i praw osobistych), b) stosunków moralno-społecznych (art. 29–34, odpowiadających typowi praw społecznych), c) stosunków gospodarczych (art. 29–47, dotyczących sfery ekonomicznej, d) stosunków politycznych (art. 48–54, normujących wolności i prawa polityczne). Stosując metody analizy prawno-dogmatycznej, a także odwołując się do analizy systemowej i ustaleń historyczno-ustrojowych autorka wskazuje na precedensowe usytuowanie ujętych w osobny segment regulacji konstytucyjnej unormowań statusu obywatela, wyprzedzający typowe dla wcześniejszych konstytucji (i traktowane priorytetowo regulacje odnoszone do struktury, wzajemnych relacji i funkcjonowania organów państwowych). Jednocześnie odwołując się do ustaleń prawno-porównawczych zwraca uwagę na brak stosowania kategorii pojęciowej „wolności jednostki” oraz na niewystępowanie w tekście konstytucji włoskiej zwerbalizowanej dystynkcji między „prawami (wolnościami) człowieka” a „wolnościami obywatela” The Constitution of the Italian Republic of December 27, 1947, in Articles 13–54, which constitute Part I of the Constitution, addresses the issue of citizens’ rights and freedoms. The prominence given to the provisions relating to the individual’s status within the state, positioned immediately after the “Fundamental Principles” and before the regulations of Part II, titled “Political Organization,” which deal with the structure of the system and the principles governing the functioning of state organs, was a deliberate decision by the Italian framers of the constitution. The provisions concerning the rights and duties of citizens are grouped by the Italian Constitution into four categories, corresponding to: a) civil relations (Articles 13–28, which align with what would later be identified as personal rights and freedoms), b) moral and social relations (Articles 29–34, which correspond to social rights), c) economic relations (Articles 29–47, concerning the economic sphere), and d) political relations (Articles 48–54, which regulate political rights and freedoms). Through the application of legal and dogmatic analysis, and drawing on systemic and historical-constitutional findings, the author highlights the precedent-setting positioning of the provisions concerning the citizen’s status within a distinct segment of constitutional regulation, placed ahead of what typically takes priority in earlier constitutions-namely, the provisions dealing with the structure, mutual relations, and functioning of state bodies. Moreover, referencing comparative law studies, the author underscores the absence of the conceptual category of “individual freedoms” and the lack of a clear distinction in the text of the Italian Constitution between “human rights (freedoms)” and “citizens’ freedoms.”
  • Item
    To nie jest Sejm dla debiutantów? Posłowie debiutanci w polskim Sejmie w XXI wieku: uwarunkowania i skala zjawiska
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Lewandowski, Arkadiusz; Pieniężny, Dawid
    W artykule przedstawiono definicję oraz ramę teoretyczną zjawiska posłów, którzy po raz pierwszy otrzymali miejsce w Sejmie. Dzięki wykorzystaniu metody desk research, przedstawiono dane statystyczne dotyczące „posłów debiutantów” polskiego Sejmu w XXI wieku. Celem badania jest określenie skali zjawiska posłów debiutantów oraz zidentyfikowanie uwarunkowań, które na nią wpływają. Przedmiotem badania są zatem posłowie debiutanci w polskim Sejmie w XXI wieku. Pierwszym analizowanym czynnikiem jest efekt wyniku wyborów i pytanie badawcze: czy wyższa liczba debiutantów skorelowana jest z sytuacją alternacji władzy po wyborach? Drugim analizowanym czynnikiem jest wynik największych partii w postępujących po sobie wyborach. W tym przypadku pytanie badawcze brzmi: czy zmiana (znacząca) wyniku ugrupowania (ugrupowań), które dotychczas dominowały w Sejmie, ma wpływ na liczbę debiutantów? Trzecią kwestią jest z kolei obecność partii nowych i pytanie: jaki wpływ na skalę zjawiska debiutantów mają partie nowe pojawiające się na polskiej scenie partyjnej? The article presents the definition and theoretical framework of the phenomenon of MPs who received a seat in the Sejm for the first time. Thanks to the desk research method, statistical data on the following are presented “rookie MPs” of the Polish Sejm in the 21st century. The aim of the study is to determine the scale of the phenomenon of MPs debaters and to identify the conditions that influence it. The subject is therefore the rookie MPs in the Polish Sejm in the 21st century. The first factor analysed is the effect of the election result and the research question: is the higher number of debutant MPs correlated with the situation of alternation of power after the elections? The second factor analysed is the outcome of the largest parties in progressive elections. In this case, the research question is: does a (significant) change in the outcome of the group(s) that have so far dominated in the Sejm has an impact on the number of newcomers? The third issue is, in turn the presence of new parties and the question: what impact on the scale of the phenomenon of debutantes have new parties appearing on the Polish party scene?
  • Item
    Posiedzenia Rady Bezpieczeństwa Narodowego w praktyce politycznej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Wicherek, Damian
    Celem artykułu była analiza korzystania przez poszczególnych Prezydentów RP z kompetencji zwołania posiedzeń Rady Bezpieczeństwa Narodowego. W opracowaniu zwrócono uwagę na sytuacje polityczne, które towarzyszyły posiedzeniom tego gremium, a punktem wyjścia do niniejszych rozważań były przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. W związku z tym skupiono się na okresie prezydentury Aleksandra Kwaśniewskiego, Lecha Kaczyńskiego, Bronisława Komorowskiego oraz Andrzeja Dudy. W przypadku prezydenta A. Dudy analiza objęła lata 2016-2023, czyli okres od zwołania przez prezydenta pierwszego posiedzenia rady w marcu 2016 r. do grudnia 2023 r. kiedy prezydent zwołał pierwsze posiedzenie rady po październikowych wyborach parlamentarnych w wyniku których doszło do zmiany składu Rady Bezpieczeństwa Narodowego. The purpose of the article was to analyze the use by individual Presidents of the Republic of Poland of the power to convene meetings of the National Security Council. The study pays attention to the political situations that accompanied the meetings of this body, and the starting point for these consid erations was the provisions of the Constitution of the Republic of Poland of April 2, 1997.In this regard, the focus was on the presidency of Aleksander Kwaśniewski, Lech Kaczyński, Bronisław Komorowski and Andrzej Duda.
  • Item
    Politics Turned Into a Playground Drama: Infantilisation of the Elec- tion Campaign for the Polish Parliament (2023) Due to Mediatisation
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Mateja, Magdalena
    This article examines the phenomenon of infantilisation in the 2023 Polish parliamentary election campaign. Infantilisation is a consequence of the mediatisation of politics, a process that has transformed electoral competition into a spectacle, while aligning political communication with mass media logic. The introductory section outlines the electoral context, during which politicians deliberately incited conflicts to provoke strong emotions, thereby encouraging the media to engage with and amplify these issues through simplified and conventionalised narratives. The second section delves into the theoretical foundations of infantilisation. It identifies several mechanisms contributing to this trend, including mediatisation, which has reshaped political operations and communication by reducing them to simplistic, emotionally charged messages. The third section addresses the methodological framework, detailing the use of discourse and narrative analysis to analyse media coverage of political conflicts. The author’s findings demonstrate how different media outlets constructed narratives surrounding the provoked conflicts. Niniejszy artykuł analizuje zjawisko infantylizacji w kampanii wyborczej do polskiego parlamentu w 2023 roku. Infantylizacja jest konsekwencją mediatyzacji polityki, procesu, który przekształcił rywalizację wyborczą w spektakl, jednocześnie dostosowując komunikację polityczną do logiki mediów masowych. Część wprowadzająca artykułu nakreśla kontekst wyborczy, podczas którego politycy celowo wzniecali konflikty, aby wywołać silne emocje, zachęcając tym samym media do angażowania się i wzmacniania tych postaw za pomocą uproszczonych i skonwencjonalizowanych narracji. Druga część tekstu odnosi się do teoretycznych podstawy infantylizacji. Identyfikuje kilka mechanizmów przyczyniających się do tego zjawiska, w tym mediatyzację, która przekształciła działania polityczne i komunikację, redukując je do uproszczonych, emocjonalnie naładowanych komunikatów. W trzeciej części omówiono ramy metodologiczne, szczegółowo opisując wykorzystanie analizy dyskursu i narracji do analizy medialnych relacji z konfliktów politycznych. Ustalenia autorki pokazują, w jaki sposób różne media konstruowały narracje na temat prowokowanych konfliktów.
  • Item
    The Narration of Threats and Struggle Against Crises in the Parliamentary Elections Campaign in Poland in 2023 – the Perspective of Social Media
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Sobera, Waldemar
    The aim of this article is to analyze the narration of threats and struggles against crises in parliamentary election campaign ads in the parliamentary elections in Poland in 2023 in the context of narration based on crisis issues affecting both Poland and the whole world in recent years. The research method used was content analysis enriched with frame analysis. The research aimed to answer the following research questions: Were political parties eager to exploit the issue of the migration crisis during the election campaign? How were the government’s actions to overcome crises presented? What was the individual parties perception of the greatest threats to Poland and its citizens? What narrative was used in the context of the migration crisis? The conducted analysis of electoral ads showed that security issues did not constitute dominant themes during the electoral campaign in 2023. The most prevalent threat depicted in the ads was the migration crisis – both in ads of the ruling party and opposition parties. The campaign style primarily used negative campaigning, pointing out the government’s mistakes (the visa scandal), as well as the opposition’s excessive deference regarding the issue of accepting refugees with the use of frames of conflict and enemy. Celem artykułu jest przeanalizowanie narracji o zagrożeniach i walki z kryzysami w spotach wyborczych w wyborach do parlamentu w Polsce w 2023 roku, w kontekście narracji bazującej na kwestiach kryzysów, które doświadczyły Polskę i świat w ostatnich latach. Metodą użytą do badań była analiza zawartości wzbogacona o analizę ramową, Badania miały na celu znalezienie odpowiedzi na pytania badawcze: Czy temat kryzysu migracyjnego był chętnie wykorzystywany przez partie polityczne w czasie kampanii wyborczej? Jak przedstawiano działania rządu w celu przezwyciężenia kryzysów? W czym partie dostrzegały największe zagrożenie dla Polski i jej obywateli? Jaką narrację stosowano w kontekście kryzysu migracyjnego? Analiza spotów wyborczych pokazała, że kwestie bezpieczeństwa nie były dominującymi tematami w czasie kampanii wyborczej w 2023 roku. Najpopularniejszym zagrożeniem ukazywanym w spotach był kryzys migracyjny – zarówno w spotach partii rządzącej, jak i partii opozycyjnych. Stosowano głównie styl kampanii negatywnej, wskazując na błędy rządu (afera wizowa), jak i zbyt dużą ustępliwość opozycji w kwestii przyjmowania uchodźców, posługując się przy tym ramami konfliktu i wroga.
  • Item
    „Jak nie będzie z zimy lata, tak nie będzie z Niemca brata”. Niemcy jako figura służąca prezentowaniu opozycji w Wiadomościach TVP
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Piechocki, Marcin
    Celem artykułu było zbadanie zabiegów polegających na wykorzystaniu w Wiadomościach TVP niemieckiej tematyki jako punktu odniesienia do omawiania tematyki krajowej. Prowadzone wcześniej badania, choć dotyczyły innych zagadnień, ujawniły taki zabieg w głównym programie informacyjnym nadawcy publicznego, stąd pomysł na badanie poświęcone wyłącznie jemu. The purpose of the article was to investigate the use of German-related subjects in Wiadomości TVP as a basis for discussing domestic issues. Earlier studies identified such practices within the broadcaster’s main news program, even though they addressed different topics, leading to the development of this focused research.
  • Item
    The Evolution of the European Union’s Cybersecurity Culture in the Context of Selected Political and Economic Changes
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Górka, Marek; Kamola-Cieślik, Małgorzata
    The purpose of the article is to attempt to characterize the concept of the EU’s cybersecurity culture, based on key aspects of modern digitization, such as data protection, prevention of disinformation and responsible use of new technologies, which is relevant to the European and global digital security policy. The research methodology employed includes document analysis and qualitative methods. The article analyzes strategic documents from 2013, 2017, and 2020, which introduced new regulations, such as the NIS2 Directive, aimed at improving resilience to cyber threats and enhancing international cooperation. The study highlights the importance of building a culture of cybersecurity, education and responsible use of new technologies, and analyzes the effectiveness of the EU’s response to rapidly changing digital threats. Modern Europe, based on democratic values and innovation, guards the security of its citizens in the online space, but on the other hand seeks to maintain a leadership position in the global digital economy. Celem artykułu jest próba scharakteryzowania koncepcji kultury cyberbezpieczeństwa UE w oparciu o kluczowe aspekty współczesnej cyfryzacji, takie jak ochrona danych, przeciwdziałanie dezinformacji oraz odpowiedzialne korzystanie z nowych technologii, co ma istotne znaczenie dla europejskiej i globalnej polityki bezpieczeństwa cyfrowego. W ramach zastosowanej metodologii badawczej przeprowadzono analizę dokumentów oraz zastosowano metody jakościowe. Artykuł analizuje dokumenty strategiczne z lat 2013, 2017 i 2020, które wprowadziły nowe regulacje, takie jak dyrektywa NIS2, mające na celu poprawę odporności na zagrożenia cybernetyczne oraz wzmocnienie współpracy międzynarodowej. Badanie podkreśla znaczenie budowania kultury cyberbezpieczeństwa, edukacji oraz odpowiedzialnego korzystania z nowych technologii, a także analizuje skuteczność reakcji UE na szybko zmieniające się zagrożenia cyfrowe. Współczesna Europa, oparta na wartościach demokratycznych i innowacjach, chroni bezpieczeństwo swoich obywateli w przestrzeni online, jednocześnie dążąc do utrzymania pozycji lidera w globalnej gospodarce cyfrowej.
  • Item
    Edukacja obywatelska w Polsce. Rozważania na tle przedmiotu historia i teraźniejszość
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Rachwał, Marcin
    Przedmiot badań obejmuje edukację obywatelską w Polsce na przykładzie wprowadzonego w 2022 r. (do szkół ponadpodstawowych) przedmiotu historia i teraźniejszość. Celem głównym artykułu było ustalenie treści nauczania edukacji obywatelskiej zgodnie z podstawą programową badanych zajęć edukacyjnych. Jaki zakres przedmiotowy powinien być realizowany podczas formalnej edukacji obywatelskiej, a jaki został zaplanowany podstawą programową przedmiotu historia i teraźniejszość? Tak sformułowany problem badawczy zdeterminował tok prowadzonych badań naukowych, strukturę artykułu i zastosowane metody badawcze, spośród których podstawowe znaczenie miały: metoda analizy i krytyki piśmiennictwa (źródeł), metoda badania dokumentów, metoda komparatystyczna, podejście instytucjonalno-prawne, metoda systemowa (formalną edukację obywatelską ujęto w szerszym kontekście funkcjonowania systemu społecznego). W efekcie przeprowadzonych badań ustalono, iż autorzy publikacji poświęconych zagadnieniu edukacji obywatelskiej zalecają, aby obejmowała ona treści nauczania mieszczące się przede wszystkim w obszarze nauk społecznych z wiodącą rolą nauki o polityce i administracji (historia – szczególnie współczesna – powinna stanowić tło dla edukacji obywatelskiej, a nie jej główny wymiar). Tymczasem przedmiot historia i teraźniejszość jest osadzony w perspektywie historycznej, uwzględniając głównie komponent wiedzy z historii świata i Polski od roku 1945 do drugiej dekady XXI w. The subject of the research covers civic education in Poland on the example of the subject History and the present introduced in 2022 (to secondary schools). The main aim of the article was to determine the content of teaching civic education in accordance with the core curriculum of the educational activities studied. What subject scope should be implemented during formal civic education and what was planned in the core curriculum of the subject History and the present? The research problem formulated in this way determined the course of the conducted scientific research, the structure of the article and the research methods used, among which the following were of primary importance: the method of analysis and criticism of literature (sources), the method of examining documents, the comparative method, the institutional and legal approach, the systemic method (formal civic education was included in the broader context of the functioning of the social system). As a result of the conducted research, it was established that the authors of publications devoted to the issue of civic education recommend that it should include teaching content that falls primarily within the area of social sciences with the leading role of political and administrative science (history – especially contemporary history – should be the background for civic education, not its main dimension). Meanwhile, the subject History and the present is set in a historical perspective, taking into account mainly the component of knowledge from the history of the world and Poland from 1945 to the second decade of the 21st century.
  • Item
    European Heritage Label (EHL) in Lights of Internal Historical Policy in Poland
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Gierat-Bieroń, Bożena; Gajda, Kinga Anna
    In the framework of the EU European Heritage Label (EHL) programme, six EHLs were granted to Polish institutions from 2014 to 2019.1 The EHL programme regulations oblige EHL operators to promote through their work with the label a European historical narrative, however in Poland EHL operators often have to work on bringing back, or refreshing, memory about the sites. In some cases, they are focused on reviewing regional perspectives (Polish-German and Polish-Lithuanian) which were ignored during communism. Deriving from the assumption that the concept of cultural heritage is used at the national, subnational and pan-national levels (Haftsein, 2012, p. 501) and that heritage is a “process of negotiating values” (Smith, 2016, p. 30 ), it is important to ask the following questions: 1) Do Polish EHLs initiate a discussion about the Europeanisation of heritage? 2) To what extent EHLs in Poland are subject to the process of Europeanisation and to what extent are they a subject of the state’s historical policy and national discourse? W ramach unijnego programu Znaku Dziedzictwa Europejskiego (ZDE) w latach 2014–2019 polskim instytucjom przyznano sześć Znaków Dziedzictwa Europejskiego. Postanowienia programu ZDE zobowiązują operatorów ZDE do promowania europejskiej narracji historycznej poprzez pracę ze Znakiem, jednak w Polsce operatorzy ZDE często muszą działać na rzecz przywracania lub ożywiania pamięci o miejscach, zgodnie z aktualnym programem polityki kulturalnej państwa, np. polityki historycznej, co często nosi znamiona narracji stricte narodowej. Opierając się na założeniu, że pojęcie dziedzictwa kulturowego implikuje ochronę miejsc i obszarów chronionych na poziomie krajowym, subnarodowym i ogólnokrajowym (Haftsein, 2012, s. 501) oraz że dziedzictwo jest „procesem negocjowania wartości” (Smith, 2016, s. 30), artykuł stawia następujące pytania badawcze: 1) Czy polskie ZDE inicjują dyskusję na temat europeizacji dziedzictwa? 2) W jakim stopniu dziedzictwo europejskie w Polsce podlega procesowi europeizacji, a w jakim jest przedmiotem polityki historycznej państwa i dyskursu narodowego?
  • Item
    The Konfederacja Wolność i Niepodległość as a Protest Party on YouTube
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Wroński, Kamil
    This article aims to explain how the Konfederacja uses protest party rhetoric to maximize its electoral outcome. The article analyses the content of 30 videos published as a part of the Bosak&Mentzen format on YouTube for the presence of the protest party characteristics in the messages. It also tried to find similarities between the Konfederacja and other protest parties in Sweden, Germany and France. The research conducted allows us to conclude that the Konfederacja uses protest party rhetoric to position itself as an alternative to Prawo i Sprawiedliwość (PiS) and Platforma Obywatelska (PO), and to publicize specific social issues that allow it to gain support in society. Niniejszy artykuł ma na celu wyjaśnienie, w jaki sposób Konfederacja stosuje retorykę partii protestu po to, aby maksymalizować swój wynik wyborczy. W artykule dokonano analizy zawartości 30 filmów publikowanych w ramach formatu Bosak&Mentzen na YouTube pod kątem występowania w przekazach cech partii protestu. Starano się także znaleźć podobieństwa pomiędzy Konfederacją a innymi partiami protestu w Szwecji, Niemczech i Francji. Przeprowadzone badania pozwalają wnioskować, że Konfederacja korzysta z retoryki partii protestu, aby pozycjonować się jako alternatywa wobec Prawa i Sprawiedliwości (PiS) i Platformy Obywatelskiej (PO) oraz nagłaśniać konkretne problemy społeczne, które pozwalają jej na budowanie poparcia w społeczeństwie.
  • Item
    Pozycja ustrojowa i perspektywy rozwoju samorządu adwokackiego – raport z badań przeprowadzonych wśród przedstawicieli polskiej palestry
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Kmieciak, Robert
    Rozpoczęte w Polsce ponad trzy dekady temu przemiany społeczno-polityczne spowodowały między innymi aktywizację różnych środowisk zawodowych, które postanowiły oprzeć swoje funkcjonowanie o publicznoprawne formy działalności. Oznaczało to wykreowanie organizacji o charakterze samorządu korporacyjnego, którego podstawą jest związek osób o przymusowym charakterze członkostwa. Samorząd zawodowy od momentu podjęcia reform ustrojowych w Polsce postrzegany był jako ważny element systemu administracyjnego państwa. Od kilku lat trwa w Polsce debata publiczna dotycząca przyszłości samorządu zawodowego. W jej trakcie przywoływane są argumenty podważające zasadność dalszego funkcjonowania tego typu organizacji. Podnoszona jest wątpliwość, czy izby samorządu zawodowego są instytucjami wzmacniającymi dążenia demokratyczne i rozwój samorządu, czy też są strukturą anachroniczną, zagrażającą umacnianiu się ładu rynkowego w Polsce. Warto zatem wskazać na istotę i zadania samorządu zawodowego, ale przede wszystkim zwrócić uwagę na znaczenie tego typu korporacji w tworzeniu instytucji państwa demokratycznego i akceleracji procesów partycypacyjnych. Kluczowy dla przyszłości samorządu zawodowego jest jednak stosunek do macierzystych organizacji osób tworzących tego typu korporacje. Z tego powodu w artykule postanowiono zaprezentować wyniki badań ankietowych dotyczących oceny funkcjonowania samorządu adwokackiego przez przedstawicieli palestry. Uzyskane w ten sposób opinie mogą stanowić dla członków i władz samorządu adwokackiego materiał służący refleksji na temat jego kondycji, ale przede wszystkim optymalizacji działań umacniających korporację jako ważny element systemu państwa demokratycznego i społeczeństwa obywatelskiego. The socio-political changes which had begun in Poland over three decades ago resulted in, inter alia, the activation of various occupational groups that have decided to operate based on public law. This meant the creation of corporate self-government organizations that are based on associations of persons with compulsory membership. Ever since the political reforms in Poland have been undertaken, professional self-government has been considered an important element of the state’s administrative system. For several years in Poland there has been a public debate on the future of professional self-government during which arguments have been raised that question the need for the continued functioning of this type of organizations. Moreover, doubts have been raised as to whether the chambers of professional self-government strengthen democratic aspirations and the development of self-governance, or whether they are anachronistic structures that threaten the consolidation of the market order in Poland. Therefore, it is not only worth pointing out the essence and the tasks of professional self-government, as well as its historical development in the country, but first of all to draw attention to the importance of this type of entities in creating democratic state institutions and in accelerating participatory processes. Crucial to the future of professional self-government, however, is the attitude toward the parent organizations of those who form such corporations. For this reason, the article decides to present the results of a survey on the evaluation of the functioning of the Bar Association’s self-government by representatives of the bar. The opinions obtained in this way can provide members and authorities of the Bar Association with material for reflection, but most importantly for optimization of actions strengthening the corporation as an important element of the system of a democratic state and civil society.
  • Item
    Partycypacja młodych Polaków w wyborach parlamentarnych w 2023 r. – determinanty aktywności wyborczej
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Kądziela, Adam
    Autor przedstawia analizę partycypacji wyborczej młodych Polaków w kontekście wyborów parlamentarnych w 2023 roku. Źródłem wiedzy w artykule są dane z autorskiego projektu badawczego, który został zrealizowany dzięki pozyskanemu dofinansowaniu z grantu badawczego Fundacji Konrada Adenauera w Polsce. Analiza wyników badania, uzupełniona o kwerendę literatury przedmiotu i analizę danych wtórnych, stanowi istotę artykułu. Badanie zrealizowane zostało 13–30 marca 2023 r. metodą wywiadów telefonicznych wspomaganych komputerowo CATI. Pomiaru dokonano na ogólnopolskiej próbie 1200 osób w wieku 18–30 lat, umożliwiającej wnioskowanie na ogół badanej populacji. Próba była reprezentatywna ze względu na takie zmienne jak: płeć, wiek, województwo, wielkość miejsca zamieszkania. Projekt badawczy dostarczył istotnych danych, dzięki którym możliwe jest uzyskanie odpowiedzi na wyróżnione pytanie badawcze dotyczące czynników, które wpłynęły na udział młodych Polaków w wyborach parlamentarnych w 2023 r. W toku analizy zweryfikowano hipotezy, które odnoszą się do ujęć teoretycznych w ramach nurtu behawioralnego oraz nowego instytucjonalizmu. Narzędziem służącym weryfikacji hipotez są metody ilościowe właściwe dla paradygmatu neopozytywistycznego. Wnioski z analizy mają istotne implikacje dla zrozumienia zmian w krajobrazie politycznym Polski, z uwzględnieniem roli młodego elektoratu w tym procesie. Author presents an analysis of the electoral participation of young Poles in the context of the 2023 parliamentary elections. The sources of knowledge in the article are data from the author’s research project, which was carried out thanks to the funding obtained from a research grant of the Konrad Adenauer Foundation in Poland. The survey results analysis, supplemented by a literature search and analysis of secondary data, constitutes the article’s essence. The survey was conducted on March 13–30, 2023, using CATI computer-assisted telephone interviews. It was measured on a nationwide sample of 1,200 people aged 18–30, allowing conclusions about the general population that was surveyed. The sample was representative of such variables as gender, age, province, and size of residence. The research project provided relevant data to answer the highlighted research question on the factors that influenced the participation of young Poles in the 2023 parliamentary elections. In the course of the analysis, the hypotheses related to the theoretical approaches within the behavioral approach and new institutionalism were verified. Quantitative methods appropriate to the neopositivist paradigm were used to verify the hypotheses. The conclusions of the analysis have important implications for understanding changes in Poland’s political landscape, taking into account the role of the young electorate in this process.
  • Item
    Niekonkurencyjne wybory burmistrzów miast powiatowych. Skala i przyczyny zjawiska
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Ptak, Arkadiusz
    Celem badań jest analiza lokalnych systemów władzy miast powiatowych, w których wybory burmistrzów w 2024 roku były niekonkurencyjne. Kryterium to spełniało zaledwie pięć jednostek: dwie gminy miejskie oraz trzy gminy miejsko-wiejskie. Wybór miast powiatowych do badań związany był ze specyfiką lokalnych systemów politycznych, którą tworzą władze samorządowe, administracja rządowa, terenowe ogniwa ogólnopolskich partii politycznych oraz inne podmioty mające wpływ na proces podejmowania decyzji w mieście. Przeprowadzone badania wskazują, że czynnikami sprzyjającymi zjawisku niekonkurencyjnych wyborów burmistrza są: 1) zdecydowana wygrana burmistrza i jego ugrupowania we wcześniejszej elekcji; 2) pozycja polityczna burmistrza wykazująca cechy inkubenta; 3) lokalna afiliacja polityczna burmistrza; 4) koncyliacyjny model lokalnego systemu władzy. Niekonkurencyjnym wyborom towarzyszy mniejsza frekwencja wyborcza oraz mniejsza liczba ugrupowań biorących udział w rywalizacji wyborczej. Jako główną metodę badawczą wykorzystano wielokrotne studium przypadku, którą uzupełniono o analizę instytucjonalnoprawną. Dane do badań pozyskano z Państwowej Komisji Wyborczej, protokołów sesji rad miejskich oraz obserwacji bezpośredniej uczestniczącej. The aim of this research is to analyze local power systems in county towns where the mayoral elections in 2024 were non-competitive. Only five municipalities met this criterion: two urban municipalities and three urban-rural municipalities. The selection of county towns for the study was related to the specificity of local political systems, which are shaped by local government authorities, government administration, regional branches of national political parties, and other entities influencing decision-making processes in the town. The conducted research indicates that factors contributing to the phenomenon of non-competitive mayoral elections include: 1) a decisive victory of the mayor and their party in previous elections; 2) the political position of the mayor exhibiting characteristics of an incumbent; 3) local political affiliation of the mayor; 4) a conciliatory model of local power systems. Non-competitive elections are accompanied by lower voter turnout and a reduced number of parties participating in the electoral competition. The primary research method employed was multiple case studies, supplemented by institutional-legal analysis. Data for the research were obtained from the National Electoral Commission, minutes from city council sessions, and participant observation.
  • Item
    The Standard of Living as a Correlate of Electoral Preferences in the 2020 Presidential Elections on the Example of the Greater Poland Voivodeship
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Hajder, Krzysztof; Marciniak, Grzegorz
    The aim of the study is to describe electoral preferences of the inhabitants of the Greater Poland Voivodeship in elections of the President of the Republic of Poland in 2020. The study attempts to establish the correlation between standard of living and results of the candidates in the first and second (runoff) rounds of elections. The literature review allowed to establish the theoretical basis for research on elections in the field of political science and electoral geography. The results of the presidential elections in 2010, 2015 and 2020 in the voivodship were analyzed against the national background. Then, based on the Perkal’s method, a synthetic indicator of the standard of living was developed in the studied counties. The last step was to investigate the relationship between the? standard of living and election results of candidates. Research has shown correlation between candidates results and the standard of living. A. Duda’s results correlated negatively each time, while R. Trzaskowski’s results correlated positively. Additionally, it was noted that Duda achieved the highest results in poviats with a low and average standard of living, and (on the other hand) Trzaskowski in poviats with a very high and high level. On the basis of the election years analyzed, the political preferences of the inhabitants of the region were defined as liberal and left-wing, as they more willingly voted for candidates of such profiles than for conservative and right-wing politicians. Celem niniejszego badania jest charakterystyka preferencji wyborczych mieszkańców województwa wielkopolskiego w wyborach na Prezydenta RP w roku 2020. W badaniu podjęto próbę ustalenia korelacji pomiędzy poziomem życia a wynikami kandydatów w pierwszej i drugiej turze wyborów. Przegląd literatury pozwolił na ustalenie podstaw teoretycznych badań nad wyborami z zakresu nauk o polityce oraz geografii wyborów. Wyniki wyborów prezydenckich w latach 2010, 2015 i 2020 w województwie analizowano na tle kraju. Następnie, w oparciu o metodę Perkala, opracowano syntetyczny wskaźnik poziomu życia w badanych powiatach. Ostatnim krokiem było zbadanie związku pomiędzy poziomem życia i wynikami poszczególnych kandydatów. Badania wykazały korelację pomiędzy tymi czynnikami. Wyniki Andrzeja Dudy za każdym razem korelowały ujemnie, natomiast wyniki Rafała Trzaskowskiego korelowały dodatnio. Dodatkowo zauważono, że najwyższe wyniki A. Duda uzyskał w powiatach o niskim i średnim poziomie życia, a R. Trzaskowski w powiatach o bardzo wysokim i wysokim poziomie życia. Na podstawie analizowanych lat wyborczych preferencje polityczne mieszkańców regionu określono jako liberalne i lewicowe, gdyż chętniej głosowali oni na kandydatów o takim profilu niż na polityków konserwatywnych i prawicowych.
  • Item
    Prawne i pozaprawne czynniki warunkujące skuteczność prawa na przykładzie regulacji dotyczących noszenia maseczek – wybrane aspekty
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Kołodziejczak, Małgorzata
    Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie prawnych i pozaprawnych czynników warunkujących skuteczność funkcjonowania normy prawnej. Przedmiotem analizy jest prawny obowiązek noszenia maseczek medycznych, czyli nakaz zakrywania ust i nosa w miejscach publicznych. Nakaz ten obowiązywał w Polsce w czasie pandemii COVID-19 od 10 października 2020 do 28 marca 2022 roku i wzbudzał wśród społeczeństwa wiele kontrowersji. Polacy przyjmowali wobec tego obowiązku rozmaite strategie i postawy społeczne, co zrodziło potrzebę odpowiedzi na pytanie jakie przesłanki leżały u podstaw przyjmowania poszczególnych strategii społecznych i w jaki sposób postawy te wpływały na skuteczność analizowanej normy prawnej. Przeprowadzone badania jakościowe w formie wywiadów pogłębionych, uzupełnione badaniami ilościowymi CBOS, pozwoliły wysnuć wniosek, że różnice w przyjmowanych postawach wynikały z różnej hierarchii wyznawanych wartości, odmiennego rozumienia kwestii ochrony zdrowia publicznego, różnej interpretacji pojęcia „dobra wspólnego” i „interesu indywidualnego”, stosunku do rządzących oraz państwa jako instytucji, wreszcie – różnej wrażliwości na presję otoczenia społecznego. Okazało się również, że różne postawy wobec noszenia maseczek oddziaływały na odmienne wymiary skuteczności prawa, to znaczy inne były skorelowane ze skutecznością proceduralną, inne ze skutecznością faktyczną normy. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie prawnych i pozaprawnych czynników warunkujących skuteczność funkcjonowania normy prawnej. Przedmiotem analizy jest prawny obowiązek noszenia maseczek medycznych, czyli nakaz zakrywania ust i nosa w miejscach publicznych. Nakaz ten obowiązywał w Polsce w czasie pandemii COVID-19 od 10 października 2020 do 28 marca 2022 roku i wzbudzał wśród społeczeństwa wiele kontrowersji. Polacy przyjmowali wobec tego obowiązku rozmaite strategie i postawy społeczne, co zrodziło potrzebę odpowiedzi na pytanie jakie przesłanki leżały u podstaw przyjmowania poszczególnych strategii społecznych i w jaki sposób postawy te wpływały na skuteczność analizowanej normy prawnej. Przeprowadzone badania jakościowe w formie wywiadów pogłębionych, uzupełnione badaniami ilościowymi CBOS, pozwoliły wysnuć wniosek, że różnice w przyjmowanych postawach wynikały z różnej hierarchii wyznawanych wartości, odmiennego rozumienia kwestii ochrony zdrowia publicznego, różnej interpretacji pojęcia „dobra wspólnego” i „interesu indywidualnego”, stosunku do rządzących oraz państwa jako instytucji, wreszcie – różnej wrażliwości na presję otoczenia społecznego. Okazało się również, że różne postawy wobec noszenia maseczek oddziaływały na odmienne wymiary skuteczności prawa, to znaczy inne były skorelowane ze skutecznością proceduralną, inne ze skutecznością faktyczną normy.
  • Item
    Różnice w realizacji budżetów obywatelskich w Polsce
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Radzioch, Joanna; Scheffs, Łukasz
    Budżet obywatelski (partycypacyjny) realizowany jest w Polsce od 2011 roku. Wtedy też, po raz pierwszy, został zaimplementowany w Sopocie. Od tamtego czasu minęło ponad 10 lat. W 2018 roku doszło dodatkowo do istotnej zmiany prawnej, w wyniku której budżet obywatelski przestał być rozwiązaniem fakultatywnym, a stał się obligatoryjnym w miastach na prawach powiatu. Tekst jest próbą opisania różnic, jakie dzielą wybrane jednostki samorządu terytorialnego w zakresie organizacji budżetu obywatelskiego w Polsce. Participatory budgeting has been implemented in Poland since 2011, when it was first implemented in Sopot. Ten years have passed since then, and the participatory budgeting has evolved. In 2018, there was a significant change in the polish law, as a result of which the participatory budgeting ceased to be an optional solution and became obligatory in cities with poviat rights. The authors of the article try to find an answer to the question of how the participatory budget in Poland has changed over the last 10 years.
  • Item
    Potencjał partnerstwa publiczno-prywatnego w zapewnianiu dostępności przestrzeni publicznej dla osób ze szczególnymi potrzebami
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Panciszko-Szweda, Barbara
    Artykuł porusza zagadnienie partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) w kontekście dostępności przestrzeni publicznej dla osób ze szczególnymi potrzebami. Celem opracowania było określenie potencjału tej formy współpracy sektora publicznego i prywatnego w zapewnianiu dostępności. Autorka postawiła hipotezę, iż wdrożenie partnerstw publiczno-prywatnych w takich obszarach jak: transport czy usługi medyczne i rehabilitacyjne doprowadzi do zwiększenia dostępności do nich dla osób ze szczególnymi potrzebami. W opracowaniu omówiono takie zagadnienia jak: dostępność jako prawo człowieka, osoba ze szczególną potrzebą czy partnerstwo publiczno-prywatne. Analiza ilościowa i jakościowa bazy danych zawartych w Polsce PPP wykazała, iż jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych w Polsce nie wykorzystują intensywnie współpracy w formule PPP, jednocześnie nie realizując działań związanych z zapewnianiem dostępności z wykorzystaniem tego narzędzia. Zaprezentowane w ostatniej części dobre praktyki wskazują na istotny potencjał PPP w tym zakresie. The article discusses the issue of public-private partnership (PPP) in the context of the accessibility of public space for people with special needs. The aim of the study was to determine the potential of this form of cooperation between the public and private sectors in ensuring accessibility. The author hypothesized that the implementation of public-private partnerships in areas such as transport or medical and rehabilitation services will lead to increased access to them for people with special needs. The study discusses issues such as accessibility as a human right, persons with special needs and public-private partnership. Quantitative and qualitative analysis of the database of PPPs in Poland showed that institutions belonging to the public finance sector in Poland do not intensively use cooperation in the PPP formula, and at the same time do not implement activities related to ensuring accessibility using this tool. The good practices presented in the last part indicate the significant potential of PPP in this area.
  • Item
    Citizen Science w naukach społecznych – analiza wybranych przypadków udziału obywateli w projektach badawczych
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Jakubowski, Jakub
    W prezentowanym artykule dokonano analizy wykorzystania paradygmatu nauki obywatelskiej w obszarze nauk społecznych. Jego celem jest: 1) skatalogowanie baz danych poświęconych projektom z wykorzystaniem citizen science (CS) oraz 2) analiza europejskich projektów badawczych z komponentem CS, ze szczególnym uwzględnieniem nauk społecznych, w tym nauk politycznych. Część empiryczna osadzona została w ilościowym i jakościowym podejściu do informacji dostępnych w bazach danych zawartych na stronach internetowych regionalnych stowarzyszeń CS. Na podstawie przeprowadzonej analizy ustalono dość powszechne wykorzystanie CS w projektach badawczych realizowanych w Europie i na świecie z zastrzeżeniem zagrożenia w wykorzystywaniu tego paradygmatu jako „modnego”, ale stosowanego de facto w ograniczonym zakresie. The presented article analyzes the use of the citizen science paradigm in the areas of social science and political science. Its purpose is to 1. catalog databases dedicated to projects using the citizen science (CS), 2. analyze European research projects with a CS component, with particular emphasis on social sciences, including political science. The empirical analysis is embedded in a quantitative and qualitative approach to information available in databases available on the websites of regional CS associations. Based on the conducted analysis, it was also discovered that CS is quite commonly used in research projects carried out in Europe and around the world. At the same time there has been a risk of using this paradigm as “trendy”, but de facto employed in to a limited extent.
  • Item
    Citizen Science: założenia koncepcyjne i perspektywy zastosowania w naukach o polityce
    (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2024) Jańczak, Jarosław
    Prezentowany tekst jest pogłębioną analizą koncepcji nauki obywatelskiej (citizen science, CS) – zaangażowania obywateli-nienaukowców w prowadzenie badań naukowych. Celem artykułu jest osadzenie paradygmatu CS w filozofii nauki i stworzenie matrycy analitycznej schematów rozumienia CS, zdefiniowanie specyfiki zastosowania nauki obywatelskiej w naukach politycznych oraz zdiagnozowanie lokalnych kontekstów stosowania CS w realizacji projektów badawczych w Polsce. Metodologicznie tekst bazuje na analizie literatury przedmiotu. Efektem rozważań jest rozwinięcie ramy koncepcyjnej w postaci siatki kategorialnej aktywności CS oraz próba zdefiniowania pozycji citizen science w naukach politycznych na tle innych dyscyplin badawczych. Analiza polskich wątków wykazała mniejszą popularność CS wynikającą z kwestii organizacyjnych i finansowych. The presented text is an in-depth analysis of the concept of citizen science (CS) – the involvement of non-academic citizens in conducting scientific research. The aim of the article is to embed the CS paradigm in the philosophy of science and create an analytical matrix of CS understanding schemes, to define the specifics of the application of citizen science in political science, and to diagnose local contexts of using CS in the implementation of research projects in Poland. The text is methodologically based on the analysis of the academic literature in the field. The result of the considerations is the development of a conceptual framework in the form of a categorical grid of CS modes and the attempt to define citizen science position in political science compared to other research disciplines. The analysis of Polish threads showed a lower popularity of CS resulting from organizational and financial constraints.