Reinterpretacja „nadczłowieczego” potencjału w Renesansie: jednostki o wyjątkowo silnej ambicji (ang. „overreachers”) w dramatach Marlowe’a i Szekspira w świetle filozofii Nietzschego

Abstract

Głównym celem niniejszej pracy doktorskiej jest analiza wybranych bohaterów dramatów Williama Szekspira i Krzysztofa Marlowe’a w świetle kluczowych koncepcji filozofii Fryderyka Nietzschego. Analizowane postaci, określane w języku angielskim jako „overreachers”, charakteryzują się wyjątkowo silną ambicją i niejednokrotnie bezkompromisowo dążą do władzy i panowania. Niezłomni i ambitni bohaterowie dramatyczni dzieł Szekspira i Marlowe’a mają wiele cech wspólnych z nietzscheańskim nadczłowiekiem charakteryzującymi się silnym napięciem woli mocy. Ta analogia staje się punktem wyjścia do reinterpretacji „nadczłowieczego” potencjału w angielskim dramacie renesansowym, a także przyczynkiem do ogólniejszej refleksji na temat tożsamości człowieka renesansu. Zatem wykorzystanie potencjału filozoficznego nietzscheanizmu służy zarówno próbie odczytania na nowo pojęcia jednostkowości człowieka renesansu, jak również praktycznemu wykorzystaniu refleksji niemieckiego filozofa w interpretacji literackiej. Praca składa się z pięciu rozdziałów, z których dwa pierwsze są rozdziałami teoretycznymi, a trzy kolejne analitycznymi. Rozdział pierwszy stanowi wypracowanie bazy metodologicznej. W rozdziale drugim zostaje przedstawiony kontekst kulturowo-historyczny epoki. Rozdział trzeci jest poświęcony bohaterom Marlowe’a – Tamerlanowi („Tamerlan Wielki”) i Barabaszowi („Żyd z Malty”). W czwartym rozdziale zanalizowano bohaterów szekspirowskich – Brutusa („Juliusz Cezar”), Makbeta („Makbet”) i Edmunda („Król Lear”), a w rozdziale piątym podjęto próbę zanalizowania postaci kobiecych. The main goal of this dissertation is the analysis of the selected characters from Christopher Marlowe’s and William Shakespeare’s dramas in the light of Friedrich Nietzsche’s key philosophical ideas. The characters under scrutiny may be seen as “overreachers” – exceptionally ambitious figures who relentlessly aspire to power. The indomitable and excessively ambitious characters have a lot in common with Nietzsche’s conception of “the overman”, who is characterized by the strong will to power. This parallel becomes a point of departure for a rereading of the “overhuman” potential in the English Renaissance drama and the identity of an early modern human being. So Nietzsche’s philosophy is utilized to analyse the concept of human singularity in the English Renaissance. Moreover, the dissertation demonstrates the practical usage of Nietzsche’s philosophy in literary analysis. The thesis consists of five chapters: two theoretical and three analytical ones. Chapter one presents a methodological basis for the entire dissertation, while chapter two deals with a cultural and historical background of the Renaissance. The first analytical chapter is a rereading of Marlowe’s protagonists – Tamburlaine (“Tamburlaine, the Great”) and Barabas (“The Jew of Malta”). Chapter four analyses Shakespeare’s Brutus (“Julius Caesar”), Macbeth (“Macbeth”) and Edmund (“King Lear”). The last chapter is devoted to female characters from Marlowe’s and Shakespeare’s plays.