Stosunek polskiej młodzieży do mieszkańców pogranicza polsko-niemieckiego po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej

Abstract

Pogranicze polsko-niemieckie jest miejscem współpracy, gdzie wciąż pojawiają się dwustronne projekty, polsko-niemieckie inicjatywy kulturalne, gospodarcze itd. Funkcjonują euroregiony, współpracują samorządy, izby gospodarcze i inne podmioty. Stosunki polsko-niemieckie można opisywać na trzech płaszczyznach: polityki rządowej; działań samorządów, euroregionów, wspólnych inicjatyw instytucjonalnych; opinii publicznej, opinii mieszkańców pogranicza opartych na bezpośrednich kontaktach z mieszkańcami drugiej strony granicy. Można przypuszczać, że atmosfera obustronnej przyjaźni w znacznej mierze jest kreacją na użytek politycznie poprawnych inicjatyw a rzeczywisty wzajemny stosunek Niemców i Polaków odbiega od wizji powszechnego pojednania. Obok harmonijnej współpracy instytucji oficjalnych, samorządów czy euroregionów istnieje jeszcze opinia polskich i niemieckich mieszkańców pogranicza, która może odbiegać od obrazu pogranicza kreowanego przez wspomniane podmioty. Polscy wykwalifikowani pracownicy coraz częściej są konkurencją dla niemieckich pracowników, co w połączaniu z dużym bezrobociem we wschodnich krajach związkowych Niemiec jest płaszczyzną potencjalnych konfliktów i negatywnego postrzegania Polaków. Z drugiej strony otwarcie granicy w 2007 roku wiązało się z podobnymi oczekiwaniami po obu stronach: 71 % badanych Polaków wiązało wejście Polski do strefy Schengen z korzyściami; z kolei 77 % badanych Niemców kojarzyło Polaków z tanimi pracownikami najemnymi. Badanie zagadnień związanych z pograniczem polsko-niemieckim, w szczególności różnych dwustronnych inicjatyw powoływanych na tym obszarze, może prowadzić do wniosku, że szczególnej uwagi badawczej wymagają relacje polsko-niemieckie na poziomie społecznym, a więc „oddolnym”. Niedocenianie opinii obywateli często prowadzi do nieoczekiwanych reakcji w okolicznościach, gdy ważne jest poparcie społeczne. Dotyczy to takich sytuacji, jak np. wybory i referenda. Dobrym przykładem jest referendum na temat wspólnej linii tramwajowej z Frankfurtu do Słubic z 22 stycznia 2006 r. Mimo oficjalnie deklarowanego wysokiego stopnia współpracy obu miast, w referendum aż 83 % Niemców opowiedziało się przeciwko takiemu przedsięwzięciu. Antypolskie sentymenty pojawiają się w retoryce radykalnej prawicy, która odnosi duże sukcesy na wschodzie Niemiec. Ze względu na procesy demograficzne to młodzież zadecyduje o kształcie pogranicza polsko-niemieckiego w przyszłości. Dlatego celowe jest zbadanie opinii młodych mieszkańców pogranicza. Warto nadmienić, iż wschodnie pogranicze Niemiec jest obszarem peryferyjnym, co wiąże się z takimi procesami społecznymi jak depresja demograficzna, bezrobocie, wyludnianie miast, podatność wyborców na retorykę skrajnych niemieckich partii politycznych itp.

Hipotezy Hipoteza główna: Mimo licznych inicjatyw transgranicznych, zacieśnianej współpracy samorządów i postępujących procesów integracji w ramach UE, nie nastąpiło zbliżenie na poziomie społecznym, np. młodych mieszkańców pogranicza polsko-niemieckiego.

Hipoteza alternatywna: Współpraca transgraniczna rządów, samorządów i instytucji pogranicza polsko-niemieckiego przeniosła się na poziom społeczny przynosząc integrację społeczną i pozytywne wzajemne postrzeganie się obu narodów.

Research problem The Polish-German borderland is the area of cooperation where bilateral projects and Polish-German cultural, economic and other initiatives thrive. Here the Euroregions function well; local governments, chambers of commerce and other entities cooperate. The Polish-German relations can be approached from three different angles: state policy; activities of local governments, Euroregions, and joint institutional initiatives; public opinion, the opinion of the inhabitants of the borderland based on direct contact with people living across the border. One can suppose that the atmosphere of mutual friendship is to a large extent only an artificial creation for use by politically correct initiatives, while true relations between Germans and Poles differ from this vision of universal reconciliation. Leaving aside the harmonious cooperation between official institutions, local governments, and Euroregions, the opinion of the Polish and German inhabitants of the borderland can also differ from the vision of the borderland as created by the above-mentioned entities. Increasingly, Polish skilled workers compete with German workers, which, in combination with high unemployment rate in the German eastern states, is a cause of potential conflicts and negative attitudes towards Poles. On the other hand, opening borders in 2007 carried similar expectations on both sides: 71% of the examined Poles associated Poland’s joining the Schengen Area with benefits, while for 77% of the examined Germans Poles meant inexpensive hired workers. Studying issues related to the Polish-German borderland, especially the various bilateral initiatives launched in the area, may lead one to conclude that special research attention should be paid to the Polish-German relations at the social, “grassroots” level. Underestimating the citizens’ opinion often leads to unexpected reactions in situations when the society’s support is crucial, such as elections or referendums. The referendum on a common tram line from Frankfurt to Słubice held on 22 January 2006 can serve as an example. Despite the officially declared high level of cooperation between the two cities, as many as 83% of Germans voted against the initiative. Anti-Polish sentiments are present in the rhetoric of the far right activists that is very popular in eastern Germany. Due to the demographic processes, it is the youth that will shape the character of the Polish-German borderland in the future. It is therefore important to investigate the opinions of the young inhabitants of the area. It is worth mentioning that the eastern German borderland is a peripheral area, which entails processes such as demographic depression, unemployment, urban depopulation, electorate’s susceptibility to the rhetoric of German far right political parties, etc.

Hypotheses Main hypothesis: Despite numerous cross-border initiatives, increased cooperation between local governments, and progressive integration processes within the EU, the relations are not close at the social level, e.g. among young inhabitants of the Polish-German borderland.

Alternative hypothesis: Cross-border cooperation between the governments, local governments, and institutions from the Polish-German borderland has shifted to the social level, resulting in social integration and mutual positive perception of the two nations.