Reformować? Nie reformować? Szerszy kontekst zmian w szkolnictwie wyższym

Abstract

Prezentowany tekst powstał jako wprowadzenie do dokumentu Projekt założeń do Ustawy Prawo o Szkolnictwie Wyższym (tzw. Ustawy 2.0). Ma charakter ekspercki, akademicki, interdyscyplinarny i ogólny, a został wypracowany w ramach prac 10-osobowego zespołu ekonomistów, prawników i naukowców z obszaru szeroko pojętych nauk społecznych. Pokazuje proponowany przez nas do rozważenia – przez wszystkich interesariuszy, w tym przede wszystkim MNiSW i kadrę akademicką – kierunek zmian w polskim szkolnictwie wyższym w najbliższej dekadzie. W związku z tym ma charakter kierunkowy, a nie szczegółowy (bardziej szczegółowe rozwiązania znajdują się w Kwiek et al. 2016: 45-164). Jednak projekt założeń do ustawy, nawet poprzedzony rozbudowanym wprowadzeniem, to nie założenia: założenia może bowiem pisać tylko MNiSW, ponieważ z nich wynika nowa ustawa (bądź nowe ustawy). W tym sensie projekt założeń sam musi zakładać, że równolegle powstają inne, konkurencyjne projekty oraz że mogą być one oparte na innej diagnozie sytuacji i innych założeniach wyjściowych – i tym samym prowadzić do innych rozwiązań kierunkowych i szczegółowych. Odmienne diagnozy prowadzą do odmiennych wizji przyszłości, a tym samym do odmiennych reform. Czym innym jest zatem projekt założeń (podlega bowiem szerokim konsultacjom i z natury ma charakter dyskusyjny i warunkowy), czym innym są założenia MNiSW (dające wsparcie powstającemu prawu bądź prawom), a jeszcze czym innym jest strategia rozwoju szkolnictwa wyższego. Nasz dokument, podobnie jak prezentowany tutaj tekst, zawiera tylko pewne elementy strategii, ponieważ nie z takim zamysłem powstawał. Upraszczając: wybrana przez MNiSW dla projektów założeń w ramach programu Ustawa 2.0 modułowa struktura produktu końcowego narzuciła dokumentowi sztywny układ zagadnień. Rzecz jasna w ramach stosunkowo krótkiego okresu realizacji projektu nie ma fizycznej możliwości, aby zadać wszystkie ważne pytania i, co więcej, podać pełne odpowiedzi nawet na pytania już zadane. Tekst, jak i dokument, z którego pochodzi, ma zatem charakter dyskusyjny i konsultacyjny; proponuje pewne rozwiązania kosztem innych; promuje pewien obraz szkolnictwa wyższego i nauki w przyszłości – kosztem innych obrazów. Ale na tym, mamy wrażenie, polegać ma jego rola: wskazywać rozwiązania kierunkowe i jedynie częściowo rozwiązania szczegółowe. W okresie niezwykle intensywnej pracy cały czas towarzyszyła nam świadomość, że nie da się zająć wszystkimi kwestiami dotyczącymi całości systemu, tym bardziej że proponowane rozwiązania rodziły kolejne kwestie, a te – kolejne pytania.