Meandry dialektyki i ironii. O operach Louisa Andriessena

Abstract

Praca jest analizą twórczości operowej holenderskiego kompozytora Louisa Andriessena (ur. 1939) pod kątem występowania w niej dwóch kategorii, które sam kompozytor określa mianem dialektyki (jedności przeciwieństw charakterystycznych dla danego zjawiska) i ironii (zwłaszcza dwóch jej odmian: ironii romantycznej, związanej z dystansem autora wobec swojego dzieła, oraz ironii tragicznej, powiązanej z nieuchronnością losu). Celem pracy jest prezentacja wybranych elementów twórczości Andriessena, ze szczególnym uwzględnieniem cech języka muzycznego oraz odniesień literackich i symbolicznych, na tle przemian gatunku operowego drugiej połowy XX i pierwszej XXI wieku. Ironia i dialektyka, dwa elementy spajające cztery dzieła sceniczne Andriessena (De Materie, Rosa: The Death of a Composer, Writing to Vermeer, La Commedia), obecne są także w inscenizacjach Roberta Wilsona, Petera Greenawaya i Hala Hartleya, reżyserów/librecistów, głównych współpracowników Andriessena, którzy swoją wizją dopełniają zawarte w partyturze idee muzyczne i kompozytorskie. Teatr operowy Louisa Andriessena to przykład współczesnego teatru muzycznego, łączącego w sobie elementy tradycji i sztuki eksperymentalnej.

The dissertation is an analysis of operatic works of Dutch composer Louis Andriessen (b. 1939) of the presence of two categories which the composer himself describes as dialectics (the unity of opposites characteristic to a phenomenon) and irony (especially its two varieties: romantic irony, related to the distance of an author to his work, and tragic irony, linked to inevitability of fate). The dissertation presents selected elements of Andriessen’s art, with emphasis on the characteristics of musical language and of literary and symbolic references, in the context of changes of the opera as a genre in the second half of the twentieth and the beginning of the twenty first century. The irony and dialectics, two elements which connect four stage-works of Andriessen (De Materie, Rosa: The Death of a Composer, Writing to Vermeer and La Commedia), are also present in the staging by Robert Wilson, Peter Greenaway and Hal Hartley, directors/librettists; their visions complement Andriessen’s musical ideas found in the score. Louis Andriessen's opera theater is an example of contemporary musical theater, which combines elements of traditional and experimental art.