Imaginauci. Pismo wyobraźni w poezji Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Nowaka

Abstract

Celem pracy było opisanie kategorii wyobraźni (w szczególności XX-wiecznych dziejów pojęcia) oraz przedstawienie jej funkcji w poezji Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Tadeusza Nowaka. Zestawiając czterech wskazanych twórców, proponuję wytyczenie wyobraźniowej linii w historii polskiej poezji minionego wieku; biegnie ona w poprzek dotychczasowych uporządkowań (obejmuje dzieła autorów łączonych z symbolizmem, katastrofizmem, literaturą nurtu chłopskiego), mieści się poza często przyjmowanymi kwalifikacjami poezji jako niereferencjalnej lub mimetycznej. Przyjęłam, że pierwszym tematem twórczości interesujących mnie autorów jest wyobraźnia. Jako że wszyscy oni w swych dziełach unikają metarefleksji, badawczemu oglądowi poddałam obrazy i tematy dobrane według następującego klucza: aby opisać funkcje omawianej kategorii wprowadziłam autorską koncepcję pisma wyobraźni, która pozwala doprecyzować bardzo szeroki problem. Z tego również względu w rozprawie skoncentrowałam się na dwóch aspektach przejawiania się wyobraźni kreacyjnej, opisywałam zatem użycia imienia traktowanego jako materia poetycka, ale także gotowy, dany, więc ograniczający element języka, wielokrotnie przezwyciężany. W związku z tym, oglądowi poddałam te właściwości autorskich idiolektów, które umożliwiają uznanie ich za nienormatywne, nielogocentryczne, konstytuujące osobne światy. Zależało mi na podkreśleniu, że wyobraźnia działa najpierw w języku – w nim objawia się metafizyczny charakter poezji interesujących mnie autorów. Oddzielnie, aby dopełnić opisów wymiarów wyobraźni, badałam zależności między społecznym imaginarium a obrazami tworzonymi przez kreacyjne wyobraźnie zajmujących mnie poetów.

The aim of my thesis was to describe the category of imagination (especially the twentieth-century history of the concept) and to present its functions in the poetry of Bolesław Leśmian, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński and Tadeusz Nowak. By comparing the four indicated authors, I propose marking out an imaginary line in the history of the Polish poetry of the past century. It runs crosswise the existing arrangements (it includes the works of authors associated with symbolism, catastrophism and the "agrarian" mainstream of literature), and falls outside frequently adopted qualifications of poetry as non-referential or mimetic. I assumed that the primary theme of artistic works for the authors who are of interest to me, is imagination. Since all of them avoid meta-reflection in their works, I inspected images and themes selected as follows: in order to describe functions of the discussed category, I introduced my own concept of "writing of imagination" (see below), which makes it possible to clarify a very broad issue. For this reason as well in my thesis I concentrated on two aspects of the manifestation of creative imagination. Thus I described uses of the name treated as poetic matter, but also as a ready, given, and so a limiting element of the language, which is repeatedly overcome. Therefore, I subjected to inspection these properties of the authors' idiolects which allow to regard them as non-normative, non-logocentric, and forming separate worlds. I was eager to emphasize that imagination first acts in the language, as the metaphysical nature of the poetry of the authors who I am interested in, is revealed in it. Separately, in order to complete the descriptions of the dimensions of imagination, I examined relations between the social imaginarium and the images formed by creative imaginations of the poets who are of interest to me.