Znaczenie kulturowe upraw i komodyfikacji roślin w okresach chalkolitu oraz wczesnej epoki brązu w Azji Południowo-Zachodniej na przykładzie stanowisk Gurga Chiya z późnej fazy kultury Ubaid (Iracki Kurdystan), Kani Shaie z okresu wczesnej epoki brązu (Iracki Kurdystan) oraz Tel Qedesh z okresu wczesnej epoki brązu (Izrael)

Abstract

Udomowienie roślin i późniejsze pojawienie się rolnictwa to jedne z kluczowych czynników rewolucji neolitycznej, które zapoczątkowały szereg zmian gospodarczych i społecznych. Rolnictwo wpłynęło na krajobraz (pola uprawne, wylesianie), społeczeństwo (osiadły tryb życia, magazynowanie plonów) oraz ekologię (udomowienie roślin i zwierząt). Jednym ze skutków uprawy ziemi był wzrost populacji, który wiązał się z pojawieniem się specjalizacji pozarolniczych oraz rozwinięciem bardziej rozległych form dystrybucji dóbr i handlu. W Azji Południowo-Zachodniej różnica czasowa między pojawieniem się rolnictwa, organizacją pól uprawnych a powstaniem pierwszych miast wynosi około 5000 lat. Powszechnie przyjmuje się, że w tym okresie uprawiano i udomawiano rośliny wieloletnie (takie jak oliwka, winorośl, figa, granat i daktyl), które stanowiły fundament dla późniejszego rozwoju tzw. „upraw towarowych” (ang. cash crops). Jednocześnie uprawa zbóż przeszła liczne transformacje mające na celu uzyskanie bardziej efektywnych plonów. Obie te kategorie, a także produkty wtórne roślin (np. wino, olej, suszone owoce), uległy procesom komodyfikacji, stając się towarami na rynku sprzedaży. Podczas gdy pierwsze etapy tego procesu zostały szeroko zbadane, późniejsza faza pozostaje w dużej mierze niedostatecznie rozpoznana. Moje badania doktorskie dotyczą trzeciego etapu powyższego procesu i mają trzy wzajemnie powiązane cele: 1. Rozpoznanie procesu i mechanizmów komodyfikacji roślin oraz ich kulturotwórczego wpływu, zwłaszcza w kontekście wzrostu złożoności społecznej w północnej Mezopotamii. 2. Zbadanie procesu i mechanizmów pojawienia się nowych praktyk rolniczych, w tym metod intensyfikacji i ekstensyfikacji, wprowadzenia nowych upraw – zwłaszcza roślin wieloletnich – oraz trwałego wpływu zaawansowanych procesów rolniczych, takich jak celowe opóźnienie zwrotów z inwestycji, na rosnącą złożoność społeczną w Azji Południowo-Zachodniej. 3. Analiza zastosowania wyników badań izotopów stabilnych na materiale archeobotanicznym jako narzędzia wspierającego rozpoznanie procesów komodyfikacji Badania zrealizowane w ramach przedłożonej pracy doktorskiej obejmują okres od V do początku III tysiąclecia p.n.e., czyli czas rozwoju zaawansowanego rolnictwa i powiązanych praktyk w Azji Południowo-Zachodniej. Z kulturowo-historycznego punktu widzenia obejmuje to okres od późnego neolitu do wczesnej epoki brązu. Cele badawcze zostaną osiągnięte poprzez kompleksową analizę materiałów botanicznych i archeologicznych z trzech stanowisk w badanym regionie: 1. Gurga Chiya, iracki Kurdystan – późny chalkolit. 2. Kani Shaie, iracki Kurdystan – wczesna epoka brązu. 3. Tel Qedesh, Izrael – wczesna epoka brązu. Wyniki badań zostały opublikowane w trzech artykułach recenzowanych, znajdujących się na liście A Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Każda z publikacji porusza odmienny aspekt szeroko rozumianego procesu komodyfikacji upraw rolnych.

The domestication of plants, and the subsequent emergence of agriculture, is one of the determinants of the Neolithic revolution, and which triggered a series of economic and social changes Agriculture had an impact on the landscape (arable fields, deforestation), society (sedentism, crop storage) and ecology (domestication of plants and animals). One of the effects of farming was the increase in population, which was associated with the emergence of non- agricultural specializations and extensive forms of distribution of goods and trade. In the Southwest Asia, the offset between the emergence of agriculture, organised form of the arable fields, and the first cities is significant, and amounts to ca. 5000 years. It is generally agreed that during this period perennial plants (such as olive, grape, fig, pomegranate and date) were cultivated and then domesticated, forming the foundations for the subsequent development of the so– called “cash crops”, whereas cereal cultivation has undergone numerous transformations aimed at more efficient harvests Both categories, as well as plants’ secondary products (e.g. wine, oil, dried fruits) have also undergone commodification processes, becoming goods on the sales market. While the first steps have been extensively studied, the latter process remains largely under researched. My PhD research project pertains to the third step in the process outlined above has three intertwined objectives: 1. The recognition of the process and mechanisms of plant commodification and its culture-forming impact, especially for the emergence of increased social complexity in Northern Mesopotamia 3 2. The recognition of the process and mechanisms of the emergence of new agricultural practices, including intensification and extensification methods, the introduction of new crops—particularly perennial plants. Furthermore, the enduring impact of the advanced agricultural processes, including deliberate practices of delayed returns, and its far- reaching consequences for increased social complexity in Southwest Asia. 3. the applicability of using stable isotope analysis results on archaeobotanical material as a heuristically viable tool for recognizing the processes of commodification. The study covers the period from 5 th to the beginning of the 3 rd millennium BCE, which covers the emergence of advanced farming and related practices in Southwest Asia. From the culture- historical standpoint, this covers a period between Late Neolithic and Early Bronze Age. The advocated objectives will be achieved by comprehensive study of botanical and archaeological materials from three sites from the studied region: (i) Gurga Chiya, Iraqi Kurdistan – Late Chalcolithic (ii) Kani Shaie, Iraqi Kurdistan – Early Bronze Age (iii) Tel Qedesh, Israel - Early Bronze Age II The results of my study were published in three articles in highly established peer-reviewed journals. All of them are on the A list of the Ministry of Science and Higher Education, and each publication covers a different issue related to the broadly understood topic of commodification processes of agricultural crops.