Outsider i solipsystyczny marzyciel. Dwie postawy wobec nowoczesności w twórczości Henry’ego Millera i Charlesa Bukowskiego

Abstract

Rozprawa składa się z naukowych esejów, których podstawowym celem jest próba znalezienia odpowiedzi na pytanie, jaka jest intelektualno-kulturowa specyfika epoki nowoczesnej oraz jak owe założenia realizują się w literaturze. Czynię to na przykładzie twórczości dwóch amerykańskich pisarzy – Charlesa Bukowskiego i Henry’ego Millera, odwołując się przy tym do wielu kontekstów (popkultura i seriale, filmy, zjawiska antropologii kulturowej, pisarstwo innych autorów, m. in. Witolda Gombrowicza). W swojej analizie staram się dowieść, że wspólnym celem omawianej twórczości jest próba przekazania jednostkowego (a przez to społecznego) doświadczenia nowoczesności. Obaj pisarze starają się okiełznać chaos nowoczesnego życia i przetransponować go na język literatury. Projekt Millera i związana z nim postawa wobec nowoczesności wyrasta z pomieszania przednowoczesnych inspiracji ze strategiami i wpływami typowo nowoczesnymi. Z kolei postawa Bukowskiego, którą nazywam mizantropocentrycznym kynizmem, zasadza się na outsiderskich i anarchicznych impulsach, stojąc w radykalnej opozycji wobec nowoczesnego „amerykańskiego snu”. W rozprawie staram się znaleźć odpowiedź na pytanie, czy zmarli przed kilkudziesięcioma laty literaci są w stanie opowiedzieć nam coś nowego i wnikliwego na temat późnej modernitas oraz czy ich postawy/filozofie twórcze mogą rezonować wśród ludzi współczesnych, doświadczających nowoczesności w całej ekstremalności jej doznań? My thesis is a scientific essay, and its primary purpose is to try to find an answer to the question: what the intellectual and cultural specificity of the modern era is and how these ideas are implemented in literature. I do it on the example of the works of two American writers - Charles Bukowski and Henry Miller, referring to many contexts (pop culture and TV series, films, phenomena of cultural anthropology, the writings of other authors). In my analysis, I try to prove that the common goal of this writing is an attempt to convey individual (and thus social) experience of modernity. Both writers try to tame the chaos of modern life and translate it into the language of literature. Miller's project and his attitude towards modernity arise from the mixing of premodern inspirations with typically modern strategies and influences. On the other hand, Bukowski's attitude, which I call misanthropocentric kynism, is based on anarchic impulses, standing in radical opposition to the modern "American dream". In the thesis, I try to find an answer to the question whether the writers who died several decades ago are able to tell us something new and insightful about the late modernity, and whether their creative philosophies can resonate among contemporary people, who are experiencing modernity in its full variety?