Szlacheckie obawy przed absolutum dominium – refleksja nad zepsuciem ustroju w dobie kryzysu za Jana II Kazimierza (1660-1668)
Loading...
Date
2024
Authors
Advisor
Editor
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Title alternative
The Polish nobility’s fears of absolutum dominium - a reflection on the broken political system during the crisis under the reign of John II Casimir Vasa (1660-1668)
Abstract
Obawy przed silną władzą monarszą (absolutum dominium) uchodzą za stałą cechę kultury politycznej polskiej szlachty. W burzliwym okresie lat 1660-1668 stać miały za odrzuceniem dyskutowanych wówczas projektów reformy państwa i doprowadzić do kryzysu zakończonego wojną domową. Ich źródeł upatrywano w szlacheckim przywiązaniu do wolności, przy czym wolność tę rozumiano raczej negatywnie, w najgorszym wypadku jako dążenie do anarchii w imię stałego rozszerzania własnych uprawnień. Jest więc ten strach elementem tzw. czarnej legendy polskiej szlachty, utrwalanej przez wiele pokoleń badaczy, przez te ostatnie stopniowo weryfikowanej. I ta praca podążać ma w tym kierunku, usiłując dociec, co dokładnie rozumiano pod pojęciem absolutum dominium i jaka była jego funkcja w ówczesnej debacie publicznej, podejmowanej zarówno na łamach publicystyki, jak i prasy, w teatrze oraz na poziomie tzw. życia parlamentarnego. Zasadniczym kontekstem podjętych rozważań jest ten – ustrojowy. To porządek Rzeczypospolitej stanowił właściwy punkt odniesienia w toczących się dyskusjach - ich główny przedmiot, kreślił ramy dla podejmowanych decyzji i napełniał pojęcie absolutum dominium treścią. To on w końcu, wraz z zasadami, na których został oparty, odzwierciedlony w politycznym języku, wartościach, w obowiązującym prawie i państwowych instytucjach, zadecydował o losie projektowanych zmian.
Fears of strong monarchical power (absolutum dominium) have been considered to be a permanent feature of the Polish nobility’s political culture during the turbulent period of the 17th century. It is said that these fears were behind the rejection of the state reform projects discussed at the time, perhaps leading to the crisis which ended in civil war. These fears originated with the noble’s attachment to their own freedom, which can be interpreted rather negatively as the nobles constantly tried to increase their personal dominance. These fears are therefore an element of the negative aspect of the history of Polish nobility which has been perpetuated by earlier researchers and has been verifying by more recent studies. And this work follows this direction, aiming to find out what was perhaps understood by the concept of absolutum dominium and its influence on public debates of the time. Whether these were undertaken both in pamphlet literature and the press, in theatre and during parliamentary discourse. The fundamental context of this reflection is a systemic one. It was the order of the Polish-Lithuanian Commonwealth that constituted the certain point of reference of ongoing discourse, which set the foundation of the concept of absolutum dominium. Ultimately, these principles on which it was based, were reflected in political language and values, in the applicable law and in the state institutions, that decided the course of political change.
Description
Wydział Historii
Sponsor
Keywords
absolutum dominium, monarchia mieszana, szlachta, kultura polityczna – XVII w., mixed government, Polish nobility, political culture – XVIIth century