Depozyty przedmiotów metalowych w kontekście sieci osadniczej na Pobrzeżu i Pojezierzach Południowobałtyckich (późna epoka brązu – wczesna epoka żelaza)

Abstract

Prezentowana praca podejmuje zagadnienie relacji między depozytami metali (znaleziskami gromadnymi) a siecią osadniczą, co jest pewnym novum w literaturze przedmiotu. Analizy obejmują zjawiska kulturowe z obszaru Pobrzeża i Pojezierzy Południowobałtyckich, wytypowanego ze względu na stan badań, sytuację kulturową oraz specyfikę krajobrazu. Wiązane one są z okresem funkcjonowania społeczności o podobnych systemach gospodarczych i społecznych, reprezentujących cykl łużycko-pomorski. Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy zawiera zagadnienia teoretyczne – podstawę dalszych interpretacji. Drugi jest częścią analityczną, omawiającą relacje między składem depozytów metali a topografią miejsca ich złożenia i specyfiką ich relacji z siecią osadniczą. W badaniach wykorzystano metody z zakresu geografii osadnictwa i analizy statystyczne. Trzeci rozdział przedstawia model wyjaśniający funkcje znalezisk gromadnych, powody ich składania i zasady doboru miejsc deponowania. Przeprowadzone badania wskazują na intencjonalne wybieranie takich miejsc, które usytuowane były na granicach znanego (zamieszkiwanego) terenu. Zaproponowany model podkreśla ich znaczenie jako elementu krajobrazu kulturowego, kładzie też nacisk na związek symboliki metalu i granicy.

The thesis takes up the question of the relationship between deposits of metal goods (collective finds) and a settlement network. Applying a novel research approach, the study covers cultural phenomena along the south Baltic coast and lakelands. This area was selected because of the state of research, cultural situation and special landscape characteristics. The phenomena are associated with the communities that shared similar economic and social systems and represented the Lusatian-Pomeranian cycle. The thesis has three chapters. The first discusses theoretical questions that underpin further interpretations. The second analyzes the relationships between the composition of metal goods deposits and the topography of deposit sites, as well as the special nature of their relationships to the settlement network. The analyses make use of settlement geography methods and statistical tools. The third presents a model explaining the functions of collective finds, reasons for their deposition and the principles of selecting deposition sites. It shows that they were intentionally located along the borders of the known (settled) area and emphasizes their significance for the cultural landscape. The relationship between the symbolism of metal and a border is stressed.