Rozwój sumienia u dzieci w wieku 10-12 lat

Abstract

Praca stanowi teoretyczno – empiryczne studium na temat rozwoju sumienia dzieci w okresie późnego dzieciństwa. W części teoretycznej przedstawiono koncepcje sumienia powstałe na gruncie różnych nauk. Ukazano koncepcje rozwoju moralnego J. Piageta, L. Kohlberga, H. Muszyńskiego, M.L. Hoffmana. Scharakteryzowano wyrzuty sumienia, zachowania moralne, empatię oraz mechanizmy działania sumienia oparte na zinternalizowanych normach. W części empirycznej zostały przedstawione wyniki badań dotyczące właściwości i rozwoju sumienia dzieci w wieku 10-12 lat. Badania ankietowe przeprowadzono dwukrotnie (badania podłużne) wśród 407 dzieci. Właściwości i rozwój sumienia dzieci były analizowane przez pryzmat ich ocen moralnych, deklarowanej odporności na pokusy, gotowości do reagowania na zachowania sprzeczne z akceptowanymi normami oraz wskazywanych motywów moralnych zachowań. Zgodnie z uzyskanymi wynikami, w okresie późnego dzieciństwa następują dynamiczne zmiany we wszystkich ww. aspektach funkcjonowania sumienia, które okazały się być równocześnie ściśle ze sobą powiązane. Wyróżnione w badaniu zmienne niezależne, tj. płeć, miejsce zamieszkania oraz doświadczenia szkolne okazały się mieć istotny związek z właściwościami i rozwojem sumienia dzieci.

The thesis constitutes theoretical and empirical study on the development of children’s conscience in their late childhood. In the theoretical part various conscience concepts developed on the basis of distinct studies have been presented. Concepts of moral development of J. Piaget, L. Kohlberg, H. Muszyński, M.L. Hoffman have been shown. Conscience remorse, moral behaviors, empathy, and mechanisms of how the conscience works based on internalized norms have been characterized. In the experiential part, results of a research on features and conscience development among children ages 10 to 12 have been shown. Survey research was held twice (longitudinal research) among 407 children. Features and development of children’s conscience were analyzed through the prism of their moral judgments, declared resistance to temptation, readiness to be responsive to behaviors that are contradictory to acceptable norms, and indicated motifs of moral behaviors. By received results, during the time of late childhood dynamic changes in the above-mentioned aspect of functioning of moral conscience take place. Also, the results proved to be closely related to one another. Research independent variables, among them children’s sex, place of residence, and school experiences turned out to have crucial connection with features and development of their moral conscience.