Między patriotyzmem a kolaboracją. „Muszkieterowie” w przestrzeni działań Polskiego Państwa Podziemnego 1939-1942

Abstract

„Muszkieterowie” byli jedną z pierwszych polskich organizacji konspiracyjnych w czasie II wojny światowej, założoną w październiku 1939 r. w Warszawie. Zajmowała się przede wszystkim działalnością wywiadowczą. W początkowym okresie okupacji stanowiła ona konkurencję dla ZWZ/AK. Ta okoliczność, a także zaangażowanie w kontrowersyjne relacje i przedsięwzięcia (próby współpracy z marszałkiem Edwardem Śmigłym-Rydzem po jego powrocie do kraju w 1941 r., gry operacyjne z Abwehrą, domniemane kontakty z Gestapo i wywiadem sowieckim) spowodowały, że Muszkieterowie zostali rozwiązani na podstawie rozkazu gen. Stefana Grota-Roweckiego, a komórka likwidacyjna AK zastrzeliła Stefana Witkowskiego. Wokół „Muszkieterów” narosło wiele mitów, półprawd i jawnych kłamstw. Jednym z nich była opinia, że organizacja kolaborowała z Niemcami. Powojenne relacje oficerów Armii Krajowej przeczą temu i wskazują, że niepohamowana ambicja Stefana Witkowskiego mogła doprowadzić do katastrofy w polskim podziemiu. Zdecydowana większość żołnierzy organizacji nie akceptowała kontrowersyjnych działań „Inżyniera” (pseudonim Witkowskiego), takich jak wysłanie misji „Muszkieterów” do Buzułuku w Związku Sowieckim do generała Andersa pod patronatem Abwehry. Jesienią 1941 r. żołnierze ci przeszli do Armii Krajowej i innych organizacji, gdzie uzyskali wysokie oceny w walce z okupantem.

The Musketeers was one of the first Polish underground organisations during the Second World War, established in October 1939 in Warsaw. It dealt primarily with intelligence activities. In the initial period of the occupation, it was competition for the ZWZ/AK. This circumstance, as well as involvement in controversial relations and undertakings (attempts to cooperate with Marshal Edward Śmigły-Rydz after his return to the country in 1941, operational games with the Abwehr, alleged contacts with the Gestapo and Soviet intelligence) caused the Musketeers to be disbanded by order of General Stefan Grot-Rowecki, and the Home Army liquidation cell shot Stefan Witkowski. Many myths, half-truths have grown up around the Musketeers. One of these was the opinion that the organisation collaborated with the Germans. Post-war accounts of Home Army officers contradict this and indicate that Stefan Witkowski's unbridled ambition may have led to a disaster for the Polish underground. The vast majority of the organisation's soldiers did not approve of the controversial actions of the ‘Engineer’ (Witkowski's nickname), such as sending the Musketeers mission to the Soviet Union to General Anders under the patronage of the Abwehr. In the autumn of 1941, these soldiers transferred to the Home Army and other organisations, where they gained high rank in the fight against the occupying forces.