Jedność w różnicy, różnice w jedności. Kartografowanie przestrzeni kulturowej współczesnej Chorwacji na podstawie chorwackiej prozy przełomu tysiącleci

Abstract

Parafrazując słowa V. Barbieriego, można stwierdzić, że zmysłowy, krwawy i namiętny jest początek XXI w. w Chorwacji. Jak niegdyś pachną tu przyprawy, które dotarły do krainy tysiąca wysp z Wenecji i Lewantu, nadal czuć zapach zgliszczy pozostałych po socjalnych starciach z wojną postjugosłowiańską na czele. Poznawane współcześnie europejskie otoczenie wydaje się nowoczesne i kosmopolityczne, a obyczaje i poglądy chorwackiej prowincji – zacofane i niekompatybilne ze zglobalizowaną rzeczywistością. Nowoczesna Chorwacja może być postrzegana jako kocioł pomieszanych znaczeń, w którym powstaje nowy obraz zbudowany na fundamentach mających swoje korzenie w kulturach antycznych, hellenistycznych, rzymskich, bizantyjskich i saraceńskich, kontynentalnych i śródziemnomorskich, regionalnych i globalnych. W poszczególnych rozdziałach starano się określić podstawy ideologiczne, według których w latach dziewięćdziesiątych XX wieku wyznaczono granice tożsamości chorwackiej przestrzeni kulturowej oraz ich transformacje. Zgodnie z założeniami teorii przestrzeni kulturowej szczególny nacisk położono na analizę punktów centralnych, peryferii i granic. W związku z postępującym procesem wirtualizacji rzeczywistości, zmianą podejścia do istniejących już wcześniej miejsc symbolicznych oraz pojawianiem się nowych lokacji dostępnych empirycznemu poznaniu zwrócono uwagę na nowe przestrzenie, pojawiające się w ramach chorwackiego obszaru cywilizacyjnego, dodając niejako powstającej mapie trzeci wymiar.

Paraphrasing Veljko Barbieri's words, one could state that the beginning of the 21st Century in Croatia was sensuous, bloody and passionate. Spices that reached the country of a thousand islands from Venice and the Levant can still be smelt there, just like before. The European surroundings seem modern and cosmopolitan while the customs and beliefs of the provinces seem backward and incompatible with the globalised reality of the modern world. Modern Croatia might be perceived as a melting pot of mixed meanings and influences, where a new image of tastes and smells is created. It is enrooted in the ancient Hellenist, Roman, Byzantine and Saracen, continental and Mediterranean, regional and also global cultures. In the individual chapters, I have tried to specify the ideological ground that defined the identity of the Croatian cultural space in the 1990’s. According to the principles of the theory of cultural space, particular emphasis was placed on “central areas”, peripheral territories and border areas. Due to the on-going process of the virtualisation of reality, the changing approach to previously existing symbolic places and the rise of new locations available for empirical cognition, attention was focused on new areas coming into existence within the Croatian civilization, given as though it was a third dimension to the map.