Teatr Terayamy Shūji

Abstract

Terayama Shūji (1935-1983) jest jednym z najwybitniejszych twórców teatralnych w historii współczesnego teatru japońskiego. W swoich pracach często odwoływał się do lokalnych wierzeń. Terayama był zainteresowany "magią" pierwotnych kultur i dostrzegał sposób funkcjonowania teatru jako magii. Jednym z najczęściej powtarzających się motywów w jego twórczości jest kwestia system rodzinnego. To dlatego, że stanowi on o tożsamości Japończyków. Innym motywem jest przestrzeń w jego dziełach, rozumiana jako "przestrzeń słów", "przestrzeń przypadkowych spotkań" oraz "przestrzeń wyobraźni". Wiążą się one z koncepcją "przestrzeni perfomatywnej", która stanowi czwarty przymiot teatralnej przestrzeni Terayamy. Terayama zawsze krytycznie odnosił się do teatrów Bertolta Brechta oraz Konstantina Stanisławskiego. Jednak to właśnie dzięki ich teorii teatru sformułował swoją "dramaturgię spotkania". Pozostawał pod silnym wpływem Antonina Artauda i jego spadkobiercy - The Living Theatre, i nawiązywał do ich koncepcji aktora jako medium magicznego, teatru jako magicznego rytuału czy dżumy wywołanej przez martwego szczura. Pracę Jerzego Grotowskiego oraz Richarda Schechnera postrzegał jako indywidualistyczny i zamknięty "teatr ciała". Przeciwstawiając się im, zaproponował koncepcję "ciała synchronicznego". Terayama nawiązywał też do Tadeusza Kantora i Witkacego tworząc nową dramaturgię, tzw. "dramaturgię «przerwy»". Praca wzbogacona jest o własny polski przekład z japońskiego teorii teatru Terayamy Meiro-to Shikai [Labirynt i Morze Martwe.

Terayama Shūji (1935-1983) is one of the most important figures in the history of contemporary Japanese theatre. In his works, he often made references to domestic religious motifs. Furthermore, Terayama was inspired by the "magic" of primitive cultures, as he saw a similarity between the function of theatre and that of magic. In Terayama's plays the motif of family system is also repeated because it allows the Japanese to establish their indentities. Behind the motif of space in his theatrical works, we can see his specific sense of space. The "space of words", "space of chance encounters" and "space of imagination" can be connected by the concept "performative space", which is the fourth attribute of Terayama's theatrical space. Terayama always maintained a critical attitude to theatres of Bertolt Brecht and Konstantin Stanislavsky. But paradoxically, their theories of theatre contributed to the formation of "dramaturgy of encounter", which is characteristic of Terayama's theatre. He was largely inspired by Antonin Artaud and his "successor" The Living Theatre. Terayama was especially influenced by the concepts of their theory of theatre, such as actor as a magical medium, and theatre as a magical ritual or a plague caused by a dead rat. Terayama perceived the theatres of Jerzy Grotowski and Richard Schechner as an individualistic and exclusive "theatre of body" and proposed plays of "the synchronic body". Terayama took a hint of his new dramaturgy from Tadeusz Kantor and Witkacy. It can be called "dramaturgy of «interruption»". My original translation of Terayama's theatre theory Meiro-to Shikai is attached to the thesis.