Językowy obraz Bożej Matki w XIX- i XX-wiecznych czytankach i kazaniach majowych

Abstract

Przedmiotem rozważań niniejszej rozprawy jest prezentacja językowego obrazu Matki Bożej w kazaniach i czytankach majowych z pierwszej połowy XIX oraz pierwszej i drugiej połowy XX wieku. Materiał badawczy został wyekscerpowany z dwunastu zbiorów tekstów kaznodziejskich, przeznaczonych do głoszenia podczas maryjnych nabożeństw majowych. Wyniki badań zostały pomieszczone w trzech rozdziałach analitycznych, z których wynikają następujące wnioski: Spośród stosowanego przez autorów kazań i czytań nazewnictwa Maryjnego wyłaniają się następujące grupy onomastyczne: imię Matki Bożej i jego formy pochodne, tytuły, deskrypcje utworzone na bazie tytułów oraz inne deskrypcje, nazwania, określenia, formy, których źródłem jest m.in. Biblia oraz różne formy pobożności ludowej, jak Litania Loretańska, Akatyst. Nazwania Maryjne, które odnajdujemy w analizowanych kazaniach i czytaniach majowych, składają się na usytuowany w różnych profilach obraz Maryi pełniącej różne funkcje na ziemi i w niebie: jest Matką Boga i ludzi; Panną i Dziewicą; Królową; Wzorem dla wiernych. Dopełnieniem obrazu Matki Bożej jest ukazanie Jej jako wzoru dla wiernych na podstawie odwołań, w tym: biblijnych, społeczno-obyczajowych oraz odniesień z zakresu pobożności ludowej. Profile wyłaniające się z analizowanych zbiorów na podstawie imion, tytułów i deskrypcji maryjnych oraz odwołania biblijne, społeczno-obyczajowe, odniesienia do pobożności ludowej, w których Maryja jawi się przede wszystkim jako wzór dla wiernych, składają się na Jej obraz wykreowany w czytaniach i kazaniach majowych z drugiej połowy XIX i z XX wieku. The purpose of this dissertation is to present the linguistic portrayal of the Mother of God in May sermons and readings dating back to in the second half of the 19th century and the first and second half of the 20th century. The research corpus was extracted from twelve collections of sermons delivered during May devotions to the Blessed Virgin Mary. The research findings are presented in three analytical chapters. The author draws the following conclusions: The authors of the sermons and readings use the following onomastic categories to refer to the Virgin Mary: the name of the Mother of God and its derivative forms, titles, descriptions created on the basis of these titles and other descriptions, names, designations, and forms originating from The Bible as well as various forms of popular piety such as the Litany of Loreto and the Akathistos. The various Marian designations found in the analysed May sermons and readings depict the different images of Mary, who adopts various roles on earth and in heaven: she is the Mother of God and people; our Lady; the Virgin, the Queen; and the model for the faithful. The portrayal of the Mother of God is complemented by her serving as a role model for the faithful. Such designations include biblical references, sociocultural references and popular piety references. The profiles emerging from the analysed data, based on Marian names, titles, and descriptions as well as biblical, sociocultural and popular piety references, in which Mary is seen primarily as a model for the faithful, make up the image of the Mother of God created in May sermons and readings of the second half of the 19th century and the 20th century.