Beockie Teby a Bliski Wschód. W poszukiwaniu genezy wybranych treści mitycznych

Abstract

Rozprawa, poświęcona bliskowschodnim wpływom na kulturę starożytnej Grecji, koncentruje się na zagadnieniach związanych z mitologią. Przedmiotem prezentowanych badań są podania dotyczące beockich Teb, zawierające postaci, które wykazują silne więzi z tym miastem – Kadmosa (jego założyciela), Heraklesa (który się tam urodził), Ogygesa (sprawującego niegdyś nad Tebami władzę) oraz Edypa (który uwolnił Tebańczyków od terroryzującej ich Sfingi). Pod względem geograficznym studia nad genezą analizowanych treści mitycznych rozciągają się od Hellady przez Azję Mniejszą i Syro-Palestynę aż do Egiptu i Mezopotamii. Prześledzenie rozwoju wskazanych greckich treści dotyczących Teb pod kątem ich bliskowschodniego pochodzenia uwydatniło kompleksowość tego zjawiska: wpływ na mitologię grecką wywarli przedstawiciele wielu obcych kultur, w sposób zarówno bezpośredni, jak i pośredni, na przestrzeni kilku wieków oraz w różnych okolicznościach. Do procesów, skutkujących przyjęciem obcych treści przez Greków, dochodziło zatem najpewniej w sposób ciągły. Możemy się jednak spodziewać, że sprzyjające temu warunki powstały w ścisłym związku z konsekwencjami upadku cywilizacji mykeńskiej u schyłku późnej epoki brązu.

Dedicated to Near Eastern influences on the culture of ancient Greece, this dissertation, focuses on questions pertaining to mythology. Subject to the presented research are narratives about Boeotian Thebes containing figures that demonstrate strong bonds with this city – Cadmus (its founder), Heracles (who was born there), Ogyges (once reigning over Thebes) and Oedpius (who freed the Thebans form the Sphinx that terrorised them). Geographically, the study of the origins of the analysed mythic contents stretches from Hellas through Asia Minor and Syro-Palastine to Egypt and Mesopotamia. Tracing the development of the outlined Greek contents relating to Thebes in regard to their Near Eastern provenance has highlighted the complexity of this phenomenon: Greek mythology was influenced by various cultures, both directly and indirectly, during a period of several centuries, and in different circumstances. Therefore, processes that resulted in the adoption of foreign ideas by the Greeks, were most probably taking place continuously. We are, however, entitled to suspect that the favourable conditions allowing this to happen arose in causal affinity with the consequences of the collapse of the Mycenaean civilisation at the end of the Late Bronze Age.