Neopragmatyzm Stanleya Fisha a polskie spory o kształt literaturoznawstwa po roku 1989

Abstract

W części pierwszej (rozdziały 1-3) autor rekonstruuje myśl teoretycznoliteracką Stanleya Fisha. W części drugiej (rozdziały 4-6) próbuje wykorzystać tę myśl, by opisać polskie debaty dotyczące badań literackich po 1989 roku. Rozdział pierwszy poświęcony jest problemowi interpretacji, drugi – relacjom między teorią a praktyką, trzeci – Fishowskiej krytyce projektu upolitycznienia i ukulturowienia badań literackich. W rozdziale czwartym autor opisuje polskie spory dotyczące interpretacji, skupiając się głównie na dyskusji wokół tekstu Andrzeja Szahaja Granice anarchizmu interpretacyjnego. Autor wyróżnia trzy podstawowe stanowiska wobec interpretacji: obiektywistyczne, subiektywistyczne i intersubiektywistyczne, i opowiada się za tym ostatnim. W rozdziale piątym wykorzystuje myśl Fisha, by podzielić polską teorię na trzy odmiany: fundacjonalistyczną, antyfundcjonalistyczną i słabą. Dwie pierwsze uznaje za niemożliwe do zrealizowania, ostatnią zaś postrzega jako formę praktyki czy historii literatury. W rozdziale szóstym poddaje krytyce polskie projekty upolitycznienia i ukulturowienia literaturoznawstwa, skupiając się głównie na feminizmie. W zakończeniu autor opowiada się za tradycyjnym, interpretacyjnym, profesjonalnym literaturoznawstwem, ale argumentuje na jego rzecz nie z pozycji obiektywistycznych, lecz postmodernistycznych.

In the first part (chapters 1-3), the author gives an account of Stanley Fish’s views on literary theory. In the second one (chapters 4-6), he employs Fish’s ideas in order to describe Polish debates on literary studies after 1989. The first chapter deals with the problem of interpretation, the second one with the problem of relations between theory and practice, while the third one is a reconstruction of Fish’s critique of transforming literary studies so that they are more engaged in social and political urgencies of the present day. In the fourth chapter, the author describes Polish debates on interpretation, and distinguishes three fundamental attitudes towards interpretation: objective, subjective, and intersubjective, and seconds the last one. In the fifth chapter the author uses Fish’s ideas to differentiate between three types of Polish literary theories: foundationalist, anti-foundationalist and weak theory. He finds the first, and the second one impossible to implement in practice, and the third one as a form of practice (literary history). In the last chapter the author criticizes Polish projects of culturally and politically oriented literary criticism, focusing mainly on feminism. In the conclusion the author stands for traditional, interpretative, professional, non-interdisciplinary literary studies, however, using not essentialist but postmodern arguments.