Wartość poznawcza badań empirycznych w psychologii społecznej

Abstract

Praca wpisuje się w pojawiające się od kilku lat dyskusje, czy przedstawiane w artykułach empirycznych dane są rzetelne, trafne zewnętrznie, oraz czy praktyki badawcze i publikacyjne prowadzą do kumulatywnego przyrostu wiedzy. W 3 rozdziałach analizowano kolejno te trzy elementy badań. W części empirycznej wyodrębniono 40 oryginalnych efektów psychologicznych opisanych w psychologii społecznej. Następnie przeanalizowano artykuły cytujące te teksty (ponad 2300), żeby sprawdzić szczególnie czy przeprowadza się replikacje dokładne, czy zwiększa się trafność (poprzez stosowanie behawioralnych miar zależnych) oraz czy występują systematyczne programy badawcze nad danym efektem. Wyniki analizy są ogólnie negatywne, nie replikuje się badań, najczęściej stosuje się zmienne samoopisowe, badanymi są studenci z krajów zachodnich. Z analizy wynikają wątpliwości czy następuje kumulatywny przyrost wiedzy: w badaniach modyfikuje się zbyt wiele elementów na raz oraz nie wyjaśnia się rozbieżności między danymi. Jako pozytywny aspekt nauki oceniona została względna różnorodność metod badawczych i źródeł danych i realistyczność sposobów manipulacji eksperymentalnej.

The dissertation is part of the emerging for several years discussions whether data presented in empirical articles is reliable, externally valid, and whether research and publishing practices lead to a cumulative growth of knowledge. The three aspects are analyzed in the three sections of the dissertation respectively. In the empirical part 40 original psychological effects were extracted from the social psychology literature. Then I analyzed over 2300 articles quoting the articles on the effects especially in order to make sure exact replications are performed, there is an increase in validity (due to the use of behavioral measures as dependent variables), and there are systematic research programs focused on a given effect. The analysis results are generally negative which means that the research in social psychology is not replicated, self-report variables are mostly used and in most cases research subjects are students from Western countries. Also, the analysis reveal many serious doubts as to whether there exists a cumulative increase in knowledge as too many elements of research procedures are modified at once and the discrepancies between the data are not explained. As a positive aspect of science was assessed a relative diversity of o research methods including data sources and the fact that realistic experimental manipulations were performed.