Indie romantyków. Z recepcji kultury indyjskiej w epoce polskiego romantyzmu

Abstract

Rozprawa jest próbą zrekonstruowania historii recepcji kultury indyjskiej w polskim romantyzmie – w literaturze, filozofii, historiozofii i estetyce, w kontekście europejskich zainteresowań Indiami w końcu XVIII i pierwszej połowie XIX wieku, oraz opisania metod interpretacji rozmaitych zjawisk tej kultury. Celem rozprawy jest pokazanie, jak polscy czytelnicy, pisarze, tłumacze i krytycy wykorzystywali dostępną wiedzę orientalistyczną, tworząc swoje własne wizje Indii. Dysertacja składa się z trzech części. Pierwsza część poświęcona jest przekładom literatury indyjskiej na język polski oraz kategoriom myśli indyjskiej, jak panteizm czy metempsychoza, obecnym w filozofii J. Kremera czy K. Libelta, które zostały zaadaptowane w oryginalnej twórczości romantycznych poetów – Juliusza Słowackiego, Leszka Dunin-Borkowskiego. W części drugiej skupiam się na roli Indii w dziejach poszukiwań genezy Słowian. Analizuję prace słowianofilów przekonanych o indyjskich korzeniach starożytnej Słowiańszczyzny – Z. Dołęgi Chodakowskiego, W. Skorochoda Majewskiego, T. Narbutta, W. Surowieckiego. Klamrą zamykającą tę część są rozważania na temat Indii w Prelekcjach paryskich Mickiewicza. Trzecia część rozprawy dotyczy polskich reakcji na sztukę indyjską. Przedmiotem rozważań są teksty trzech autorów – S. Kostki Potockiego (praca zatytułowana Winkelman Polski, zawierająca cenne uwagi na temat architektury i rzeźby indyjskiej), J. Kremera (rozdział Indie z Listów z Krakowa) oraz C. Norwida (rozprawa Sztuka w obliczu dziejów, której autor poszukuje śladów wpływu dramatycznych wydarzeń z historii Indii na charakter indyjskiej sztuki). The subject of my dissertation is reconstruction of the history of the reception of Indian culture in Polish Romanticism – literature as well as philosophy, historiosophy and aesthetics, in the context of European fascination with India towards the end of XVIII and the first half of XIX century, and also describing methods of interpretation of various phenomena of this culture. The aim of the dissertation is to show how Polish readers, writers, translators, researchers or critics used the available oriental knowledge and created their own visions of India. The dissertation is composed of three chapters evoking problems such as: Indian thought reflected in theories created by Polish philosophers (Kremer and K. Libelt). Their works involved conception of pantheism and metempsychosis. Alike reflections were presented in the poetry of Leszek Dunin-Borkowski and Juliusz Słowacki’s mystical poems wrote towards the end of his life; The role of India in the perception of origin of the Slavdom and the Slavs. Many of Polish researchers of ancient Slavdom (works of Z. Dołęga Chodakowski, W. Skorochód Majewski, T. Narbutt, W. Surowiecki, Slavic Literature by A. Mickiewicz or mentioned mystic works of J. Słowacki) were convinced of Indian roots of the Slavs; Polish reaction to ancient Indian art, architecture and sculpture vividly shown in pioneering work written by Stanisław Kostka Potocki titled Polish Wincklemann, Letters from Cracow by J. Kremer and works of C. Norwid – he found and described links between the art and the dramatic history of the country divided by enemies’ invasion and torn by inner turmoil.