Znalezisko szczątków grenadiera rosyjskiego poległego pod Kunowicami/Kunersdorf (1759) w świetle zwyczajów chowania poległych w czasie wojny siedmioletniej
Loading...
Date
2016
Authors
Advisor
Editor
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
INSTYTUT ARCHEOLOGII I ETNOLOGII POLSKIEJ AKADEMII NAUK
Title alternative
THE BURIAL OF A RUSSIAN GRENADIER KILLED IN THE BATTLE OF KUNOWICE/KUNERSDORF (1759) IN THE LIGHT OF BURIAL PRACTICES DURING THE SEVEN YEARS’ WAR
Abstract
Bitwa pod Kunowicami (Kunersdorf) została stoczona 12 sierpnia 1759 r. Na polach na
pograniczu dzisiejszych Kunowic, miasta Słubice oraz wsi Drzecin w województwie lubuskim
starły się ze sobą armie koalicji rosyjsko-austriackiej (łącznie ok. 80 tysięcy żołnierzy) z armią
pruską (ok. 50 tysięcy żołnierzy). Walki zakończyły się zwycięstwem wojsk sprzymierzonych,
którym pomogła przewaga liczebna, doskonała i silna artyleria (zwłaszcza rosyjska), ukształtowanie
terenu, a także wykonane przez Rosjan silne fortyfikacje obozu warownego.
Badania archeologiczne tego pola bitwy prowadzone są nieprzerwanie od roku 2009. W ich
wyniku, w 2010 r., w południowo-zachodniej części obszaru objętego pracami zlokalizowano
szczątki ludzkie. Chociaż kości zachowały się w nienajlepszym stanie, to udało się przeprowadzić
ich analizę antropologiczną i rozpoznać sposób ułożenia ciała. Niestety kręgi kręgosłupa,
miednica oraz łopatki uległy prawie całkowitemu rozkładowi i ich eksploracja okazała się
niemożliwa. Ustalono, że zmarły był drobnej budowy mężczyzną w wieku 40–50 lat, o wzroście
ok. 165 cm. W jego prawej łopatce tkwiła zniekształcona na skutek uderzenia ołowiana kula.
Oprócz pocisku, w bezpośrednim otoczeniu szkieletu znaleziono 22 guziki lub ich destrukty,
emblemat w postaci symbolu płonącego granatu z monogramem carycy Elżbiety I, fragmenty
blachy naczelnej, skórzane szczątki czapki grenadierskiej, żelazną kulę kartaczową oraz 2 kule
ołowiane. Na podstawie analizy tych przedmiotów stwierdzono, że są to szczątki grenadiera
rosyjskiego z Korpusu Obserwacyjnego.
Relacje z okresu wojny siedmioletniej w różny sposób przedstawiają zarówno organizację
pochówków, jak i zachowanie względem ofiar walk. Grzebania zabitych dokonywali albo
wyłącznie żołnierze (pod Kunowicami i Pragą), żołnierze i chłopi (pod Lutynią i Hochkirch),
albo niekiedy wyłącznie chłopi (pod Kolinem, Rossbach i Sarbinowem). Pochówki trwały
zwykle krótko, tylko w przypadku Sarbinowa i Kolina niemal miesiąc. Niekiedy oddzielano
ofiary od siebie (zarówno poległych z przeciwnych armii, jak i szeregowców od oficerów),
czasem grzebano wszystkich razem. Jedynym stałym elementem był dokonywany rabunek
poległych, choć trudno określić, czy istniała jakaś zasada regulująca ten proceder. Niektóre
relacje wskazują na fakt plądrowania zwłok po bitwie, lecz na długo przed pogrzebaniem. Informacje
dotyczące organizacji pochówków spod Sarbinowa, a także Lutyni świadczą, iż czasem
rabunku dokonywano dopiero tuż przed złożeniem ciał do grobów. Co więcej, znaleziska z grobów
żołnierskich związanych z bitwami z czasu wojny siedmioletniej, dokonane w ostatnich
latach w Republice Czeskiej, wskazują, że często rabunek nie był kompletny.
Opisywane w artykule szczątki rosyjskiego grenadiera z Korpusu Obserwacyjnego, mieszczą
się w zwyczajach pogrzebowych z okresu wojny siedmioletniej, znanych na podstawie
analiz przekazów z epoki, a także badań archeologicznych. Zapewne, jak to było praktykowane,
wkrótce po śmierci żołnierz ten został ograbiony z przedmiotów osobistych, ładownicy,
chlebaka, broni oraz butów, pozostawiono mu zaś czapkę, koszulę, kurtkę oraz prawdopodobnie
spodnie. Z uwagi na pospieszny charakter pochówków (trwały tylko jeden dzień), zwłoki
grenadiera nie zostały odnalezione przez ludzi zajmujących się chowaniem poległych i dlatego
nie trafiły do grobu masowego.
The battle of Kunowice (Kunersdorf) was fought on 12 August 1759 on the fields in the vicinity of the present-time village of Kunowice, town of Słubice, and village of Drzecin (the Lubusz voivodeship in Poland) between the Prussian army (c. 50 000 soldiers) and the army of the Russian-Austrian coalition (c. 80 000 soldiers). It was won by the coalition, thanks to their outnumbering the enemy, using the power of Russian artillery, as well as the lie of the land and a fortified camp built by the Russians. Archaeological excavations have been conducted on the battlefield since 2009. In 2010 human remains were found in the south-western part of the explored area. Despite their poor preservation an anthropological analysis was possible and the position of the body could be established. Unfortunately, the vertebrae, the pelvis and the shoulder blades were almost fully decomposed and could not be examined. The person was a slender man of about 40–50 years,c. 165 cm in height. In the right shoulder blade there was a lead bullet deformed after the hit. The finds around the bones included 22 buttons or their remains, a badge with a flaming grenade and the monogram of Empress Elizabeth I of Russia, a piece of headshield, leather remains of a grenadier’s cap, an iron case-shot and two lead bullets. Their analysis led to the conclusion that the man had been a Russian grenadier from the Observer Corps. Relations from the time of the Seven Years’ War bring disparate accounts of dealing with the bodies of fallen soldiers. Burials were managed by soldiers only (e.g. at Kunowice and Prague), soldiers and peasants (at Lutynia/Luthen and Hochkirch), or peasants only (at Kolin, Rossbach and Sarbinowo/Zarndorf). Corpses were usually buried within a short time; only in the case of the Sarbinowo and Kolin battles this took almost a month. Sometimes the bodies were segregated according to nationality and/or rank, sometimes all were buried together. The only constant was that after a battle the fallen were ransacked although it is dificult to find any regularity in this practice. Some accounts suggest that the plundering was done soon after the battle and long before burials. Information on burials after the battles of Sarbinów and Lutynia indicate that corpses were ransacked just before the burial. Moreover, recent excavations of Seven Years’s War graves in the Czech Republic show that sometimes not everything was stolen. The burial of the Russian grenadier from Kunowice fits into what is known of the burial customs of the time from both relations and archaeological data. Soon after his death he was probably robbed of his personal belongings, the ammunition pouch, the knapsack, weapons and boots, but the cap, shirt, jacket, and probably trousers, were left. Since the burials were very hurried, taking only one day, the corpse was probably overlooked and therefore it was not interred in a mass grave.
The battle of Kunowice (Kunersdorf) was fought on 12 August 1759 on the fields in the vicinity of the present-time village of Kunowice, town of Słubice, and village of Drzecin (the Lubusz voivodeship in Poland) between the Prussian army (c. 50 000 soldiers) and the army of the Russian-Austrian coalition (c. 80 000 soldiers). It was won by the coalition, thanks to their outnumbering the enemy, using the power of Russian artillery, as well as the lie of the land and a fortified camp built by the Russians. Archaeological excavations have been conducted on the battlefield since 2009. In 2010 human remains were found in the south-western part of the explored area. Despite their poor preservation an anthropological analysis was possible and the position of the body could be established. Unfortunately, the vertebrae, the pelvis and the shoulder blades were almost fully decomposed and could not be examined. The person was a slender man of about 40–50 years,c. 165 cm in height. In the right shoulder blade there was a lead bullet deformed after the hit. The finds around the bones included 22 buttons or their remains, a badge with a flaming grenade and the monogram of Empress Elizabeth I of Russia, a piece of headshield, leather remains of a grenadier’s cap, an iron case-shot and two lead bullets. Their analysis led to the conclusion that the man had been a Russian grenadier from the Observer Corps. Relations from the time of the Seven Years’ War bring disparate accounts of dealing with the bodies of fallen soldiers. Burials were managed by soldiers only (e.g. at Kunowice and Prague), soldiers and peasants (at Lutynia/Luthen and Hochkirch), or peasants only (at Kolin, Rossbach and Sarbinowo/Zarndorf). Corpses were usually buried within a short time; only in the case of the Sarbinowo and Kolin battles this took almost a month. Sometimes the bodies were segregated according to nationality and/or rank, sometimes all were buried together. The only constant was that after a battle the fallen were ransacked although it is dificult to find any regularity in this practice. Some accounts suggest that the plundering was done soon after the battle and long before burials. Information on burials after the battles of Sarbinów and Lutynia indicate that corpses were ransacked just before the burial. Moreover, recent excavations of Seven Years’s War graves in the Czech Republic show that sometimes not everything was stolen. The burial of the Russian grenadier from Kunowice fits into what is known of the burial customs of the time from both relations and archaeological data. Soon after his death he was probably robbed of his personal belongings, the ammunition pouch, the knapsack, weapons and boots, but the cap, shirt, jacket, and probably trousers, were left. Since the burials were very hurried, taking only one day, the corpse was probably overlooked and therefore it was not interred in a mass grave.
Description
Sponsor
Keywords
bitwa pod Kunowicami, wojna siedmioletnia, historia rosyjskiej armii, battle of Kunersdorf, seven years war, history of russian army
Citation
KWARTALNIK HISTORII KULTURY MATERIALNEJ 64 (2), 2016, pp.225-237
Seria
ISBN
ISSN
0023-5881