Przestrzenie psychologiczno-społeczne w motywacji obcokrajowców do nauki języka polskiego w kontekście ich wpływu na promocję języka polskiego jako obcego.

Abstract

Przedmiotem niniejszej rozprawy jest próba dokonania weryfikacji dotychczasowych badań dotyczących procesów motywacyjnych w dydaktyce języków obcych, ze szczególnym uwzględnieniem języka polskiego jako obcego. Wyniki badań zostały opracowane na podstawie ankiet rozdanych studentom letnich szkół języka polskiego w czterech największych ośrodkach uniwersyteckich w Polsce specjalizujących się w nauczaniu języka polskiego jako obcego, tj. : Instytut Polonijny Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Języka i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców „Polonicum” Uniwersytetu Warszawskiego, Centrum Języka i Kultury Polskiej dla Polonii i Cudzoziemców Uniwersytetu im. M. Skłodowskiej-Curie w Lublinie i Instytut Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego. Badania zostały przeprowadzone w okresie od 01.07.2008 do 31.08.2008. Rozdano 250 kwestionariuszy, a następnie odpowiedzi ankietowanych podzielono na cztery kategorie ze względu na rodzaj motywacji do nauki języka polskiego (emocjonalna, zawodowa, estetyczna, przypadkowa). 1) Do kategorii pierwszej (emocjonalnej) zaliczonych zostało 87 ankietowanych, którzy w pytaniu o motywację do nauki języka polskiego wpisali pochodzenie polskie lub ślub z obywatelem polskim lub osoby, które łączy inna silna więź emocjonalna jak na przykład przyjaźń z osobą polskiego pochodzenia. 2) Do kategorii drugiej (zawodowej) zaliczonych zostało 51 osób, dla których źródłem motywacji do nauki języka polskiego są kontakty gospodarczo-handlowe między Polską a ich krajami pochodzenia, które mogą zapewnić im rozwój kariery zawodowej. 3) Do kategorii trzeciej (estetycznej) zaliczonych zostało 80 osób, które podjęły naukę języka polskiego z uwagi na fascynację kulturą polską bądź kierowała nimi ciekawość wynikająca z „przyjemnego brzmienia” języka polskiego. 4) Do kategorii czwartej (przypadkowej) zaliczonych zostało 26 osób, które nie określiły jednoznacznie powodu podjęcia nauki języka polskiego, bądź powód ten był zupełnie niezależny od ich woli. Przeprowadzona analiza wykazała, iż dwie z kategorii, tj. emocjonalna i zawodowa charakteryzują się niskim poziomem aktywizacji, natomiast dwie pozostałe, tj. estetyczna i przypadkowa zdecydowanie wyższym poziomem aktywizacji. Przez pojęcie niskiego poziomu aktywizacji należy rozumieć to, iż polskie ośrodki naukowe w ramach promocji języka polskiego jako obcego nie mają znacznego wpływu np. na liczbę zawieranych małżeństw mieszanych czy na kształtowanie kierunków polityczno-ekonomicznych w poszczególnych państwach. Odmiennie natomiast prezentuje się sytuacja w kategorii estetycznej i przypadkowej. Przestrzenią, na którą warto zwrócić uwagę w ramach promocji języka polskiego jest aspekt językowego obrazu świata. W powszechnej świadomości społecznej, nie tylko polskiej, język funkcjonuje jako instrument komunikacji. Zaledwie niewielki procent populacji jest świadomy jego roli jako systemu kodującego cechy charakterystyczne danego narodu, a co może być inspirujące i pobudzające motywację. Ponadto istotną rolę w motywacji do nauki języka polskiego odegrała też fascynacja „brzmieniem” języka polskiego. Jak wynika z ankiet i rozmów z cudzoziemcami, trudno im było sprecyzować źródło przyjemności wynikające z brzmienia języka polskiego. Pozwala to wnioskować, iż mamy do czynienia ze zjawiskiem nieświadomości, które towarzyszy percepcji języka obcego. Warto zatem przeprowadzić szczegółowe badania, które wykazałyby w jaki sposób brzmienie języka polskiego jest postrzegane wśród innych narodowości, gdyż być może „melodia” pewnych języków w naturalny sposób współbrzmi z „melodią” języka polskiego, co w naturalny sposób pobudza motywację do nauki języka polskiego jako obcego. Przedmiotem odrębnej uwagi uczyniłam też aspekt motywacji związany z udziałem w wolontariacie międzynarodowym, który warto uwzględnić w działaniach promocyjnych. Z uwagi na to, iż młodzież chętnie bierze udział w różnych wymianach międzynarodowych czy wolontariatach, należy pamiętać, iż udział w takim wolontariacie w Polsce może spowodować zmianę wyboru zawodu, czy celów edukacyjnych a jednocześnie zachęcić do podjęcia nauki języka polskiego jako obcego czego dowodzą odpowiedzi ankietowanych. The subject of this thesis is the attempt to verify previous studies concerning the motivation processes in foreign languages teaching, particularly in the case of Polish as a foreign language. The study results were prepared on the basis of the survey conducted among Polish language summer school students at the four biggest universities in Poland which specialize in teaching Polish as a foreign language, i.e. Instytut Polonijny Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Języka i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców „Polonicum” Uniwersytetu Warszawskiego, Centrum Języka i Kultury Polskiej dla Polonii i Cudzoziemców Uniwersytetu im. M. Skłodowskiej-Curie in Lublin as well as Instytut Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego. The research was done between 1st July 2008 and 31st August 2008. 250 questionnaires were handed out and the answers were divided into four categories on the basis of the kind of motivation to learn Polish (emotional, professional, esthetic, accidental). 1) The first category (emotional) included 87 people whose ancestors came from Poland or who are married to a Polish citizen and their emotional connection is very strong. 2) The second category (professional) included 51 people, for whom the source of motivation to learn Polish are economic and trade contacts between Poland and their own country, which is an opportunity to develop their career. 3) The third category (esthetic) included 80 people, who began learning Polish because of their fascination with Polish culture or “pleasant sound” of Polish language. 4) The fourth category (accidental) included 26 people, who could not say what was the reason for their learning polish or this reason was not something they consciously planned. The analysis showed that two categories i.e. emotional and professional are characterized with the low level of activation while the esthetic and the accidental ones are of much higher level of activation. The low level of activation means that Polish educational centers in their role of promoting Polish as a foreign language do not have much influence on e.g. the number of mixed marriages or shaping political and economic trends in particular countries. However, in the case of the esthetic and accidental category, the area which should be closely examined when promoting Polish is the aspect of the lingual picture of the world. On the level of general sociological consciousness, not only Polish, a language functions as a communication tool. Only a small percentage of population is aware of its role as the system which actually codifies the characteristic features of a particular country, which can be both inspirational and arouse motivation to learn. Furthermore, the significant role in motivation to learn Polish was played by fascination with “the sound” of Polish language. On the basis of the questionnaires and private conversations with foreigners, it was difficult for me to precisely locate the source of this pleasant feeling coming from the sound of the language. It seems that the process is subconscious and it emerges in contact with a foreign language. It is worth examining more detailed research which could show in what way the sound of Polish is perceived among other nationalities as “melody” of some languages naturally harmonizes with “melody” of Polish which arouses motivation to learn this language. The other aspect of my examination was the aspect of motivation connected with participation in the international voluntary program, which should be included in promotional activities. As young people willingly take part in various cultural exchange as well voluntary programs one should remember that participation in such events in Poland may lead to the decision of changing one's profession profile or educational purpose and at the same time spur to begin learning Polish as a foreign language which was successfully proved in the survey.