Obszary macierzyste skandynawskich eratyków przewodnich osadów ostatniego zlodowacenia północno-zachodniej Polski i północno-wschodnich Niemiec
| dc.contributor.author | Górska-Zabielska, Maria | |
| dc.date.accessioned | 2010-02-23T07:47:00Z | |
| dc.date.available | 2010-02-23T07:47:00Z | |
| dc.date.issued | 2008 | |
| dc.description.abstract | Wychodnie skalne środkowego Bałtyku, wysp szwedzkich oraz południowo-wschodniej Szwecji były obszarem dominującej egzaracji tej części lądolodu, która podczas fazy pomorskiej późnego plenivistulianu dotarła po NW Polskę i NE Niemcy. W zespole wszystkich skandynawskich narzutniaków najmłodszych osadów depozycji glacjalnej z NW Polski i NE Niemiec około 30-40% stanowią skały krystaliczne. Ich obszarem macierzystym jest tarcza bałtycka, uformowana w proterozoiku. Do najważniejszych narzutniaków pochodzących z tarczy bałtyckiej należą: granity Uppsala i Stockholm, granit rapakivi Åland, eratyki z Dalarny (granity Garberg, Järna, Siljan oraz porfir Dalarna). Są to także eratyki egzarowane w transskandynawskim paśmie magmowym: granity Småland, Vånevik, Värlebo, Filipstad, Kristinehamn, czerwone i szare granity Växjö, porfiry Påscallavik; dalej są to eratyki z regionu Blekinge-Bornholn (granity Karlshamn, Spinkamåla, Halen, Vånga, Hammer, Vang, Svaneke) oraz eratyki z regionu gnejsowego SW Szwecji (sjenity Glimåkra i Vaggeryd, gnejs Jårna i czarnokit Varberg). W grupie skał narzutowych są także skały uformowane podczas młodszych zdarzeń geologicznych (np. permski porfir rombowy z Oslo czy jurajski bazalt ze Skanii). Skały macierzyste są zlokalizowane również w obrębie pokrywy osadowej dna Bałtyku centralnego i południowego, której powstanie wiąże się ze zdarzeniami geologicznymi w neoproterozoiku, wczesnym paleozoiku i kredzie. Z dna Bałtyku, wysp Gotlandii i Olandii oraz państw nadbałtyckich pochodzi około 60-70% wszystkich eratyków osadowych późnoplenivistuliańskiej depozycji glacjalnej. Są to: piaskowce jotnickie, wapienie ordowiku i syluru, dewońskie piaskowce i dolomity. Z południowo-zachodniego Bałtyku pochodzą górnokredowe wapienie oraz górnokredowe i paleogeńskie krzemienie. | pl_PL |
| dc.description.abstract | The hardrock substratum of the middle Baltic Sea, Swedish islands and south-eastern Sweden are the main areas eroded by the late Pleniweichselian ice sheet. The erratics that the ice transported away from these areas are now found in the youngest glacial deposits of NW Poland and NE Germany. The Scandinavian erratics sampled from the youngest glacial deposits in NW Poland and NE Germany consist for 30-40% of crystalline rocks derived from the Proterozoic of the Fennoscandian (Baltic) Shield. They include Svecofennian rocks (Uppsala granite, Stockholm granite, Åland rapakivi granite), granites and porphyries from Dalarna (Garberg granite, Järna granite, Siljan granite, Dalarna porhyry), as well as material from the Transscandinavian Igneous Belt (Småland granite, Vånevik granite, Värlebo granite, red and grey Växjö granites, Påscallavik porphyry, Filipstad granite and Kristinehamn granite), from the Blekinge-Bornholn region (Karlshamn granite, Spinkamåla granite, Halen granite, Vånga granite, Hammer granite, Vang granite, Svaneke granite), and the gneissic region of SW Sweden (Glimåkra syenite, Vaggeryd syenite, Jårna gneiss, Varberg charnockit). Other erratics come from younger volcanic rocks, dating back to the Late Palaeozoic and Jurassic/Cretaceous (e.g., the romb porphyry from the Oslo graben and Scanian basalt). The sedimentary cover of the Neoproterozoic, the Lower Palaeozoic and the Cretaceous (from the Baltic Sea, Åland Islands, Gotland, Öland and the Baltic states) are also source rocks. Glacial sediments deposited directly south of the Baltic Sea consist for 60-70% of Fennoscandian sedimentary erratics. They include: Jotnian sandstones, Ordovician and Silurian limestones, Devonian sandstones (Old Red) and dolomites. Other source areas of indicator erratics are located along the Sorgenfrei-Teisseyre-Tornquist zone and further to the south-west (e.g. Late Cretaceous limestones, Late Cretaceous and Paleogene flints). | pl_PL |
| dc.identifier.citation | Geologos vol. 14 (2), 2008, pp.177-194. | pl_PL |
| dc.identifier.isbn | 978-83-232-1961-3 | |
| dc.identifier.issn | 1426-8981 | |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/10593/150 | |
| dc.publisher | Wydawnictwo Naukowe UAM | pl_PL |
| dc.subject | Eratyki przewodnie | pl_PL |
| dc.subject | Indicator erratics | pl_PL |
| dc.subject | Osady glacjalne | pl_PL |
| dc.subject | Glacial deposits | pl_PL |
| dc.subject | Skandynawskie obszary macierzyste | pl_PL |
| dc.subject | Scandinavian source regions | pl_PL |
| dc.subject | Północno-zachodnia Polska | pl_PL |
| dc.subject | North-western Poland | pl_PL |
| dc.subject | Północno-wschodnie Niemcy | pl_PL |
| dc.subject | North-eastern Germany | pl_PL |
| dc.title | Obszary macierzyste skandynawskich eratyków przewodnich osadów ostatniego zlodowacenia północno-zachodniej Polski i północno-wschodnich Niemiec | pl_PL |
| dc.title.alternative | Source regions of the Scandinavian indicator erratics in Vistulian glacial deposits from NW Poland and NE Germany | pl_PL |
| dc.type | Artykuł | pl_PL |