Hermeneutyka radykalna a powojenna poezja polska. Wat – Różewicz – Barańczak

Abstract

Praca jest próbą pierwszego w polskich badaniach literackich systematycznego wprowadzenia do hermeneutyki radykalnej Johna D. Caputo. Składa się z trzech części teoretycznych i trzech części interpretacyjnych. W częściach teoretycznych omawiam podstawowe wątki hermeneutyki radykalnej, ze szczególnym uwzględnieniem imperatywu „pozostania wiernym pierwotnej trudności życia”. Wydobywam także etyczne i literaturoznawcze implikacje filozofii Caputo. W częściach interpretacyjnych podejmuję lekturę poezji Aleksandra Wata, Tadeusza Różewicza i Stanisława Barańczaka. W przypadku Wata hermeneutyka radykalna potraktowana zostaje jako spekulatywne podłoże wpływające na opracowanie najważniejszych tematów jego pisarstwa. Szczegółowej interpretacji poddaję jeden z tych tematów – cierpienie. W części dotyczącej poezji Różewicza interpretuję zagadnienie fragmentaryczności jako konsekwencję rozpadu metafizycznej wykładni świata. Omawiam także problematykę „śmierci poezji” w kontekście widmontologii Jacques’a Derridy oraz zastanawiam się, w jaki sposób w pisarstwie Różewicza funkcjonuje radykalnohermeneutyczna „poetyka zobowiązania”. W ostatniej części pracy śledzę miejsca wspólne twórczości Barańczaka i hermeneutyki radykalnej: rzucenie w świat, uczynienie z poezji przestrzeni ocalania jednostkowości, dowartościowanie faktyczności, nieobecność sensu oraz przygodność egzystencji.

The thesis is an attempt to develop the first systematic introduction to the John D. Caputo’s radical hermeneutics into Polish literary studies. It consists of three theoretical and three interpretative parts. In the theoretical parts I discuss the basic threads of radical hermeneutics with particular emphasis on the “sticking with the original difficulty of life” imperative. I also extract the ethical and literary implications of Caputo’s philosophy. In the interpretative parts I take Aleksander Wat’s, Tadeusz Różewicz’s and Stanisław Barańczak’s poetry. In the case of Wat, radical hermeneutics is treated as a speculative basis influencing the development of the most important topics of his writing. I undertake a detailed interpretation of one of these topics, i.e. the suffering. In the part concerning Różewicz’s poetry I interpret the issue of fragmentariness as the consequence of the disintegration of the metaphysical interpretation of the world. I also discuss the “death of poetry” problem in the context of Jacques Derrida’s hauntology, and I wonder how the radical-hermeneutical “poetics of obligation” in Różewicz’s writing works. In the last part of the thesis I trace the common places of Barańczak’s work and radical hermeneutics: being thrown into the world, making poetry a space of saving singularity, appreciation of facticity, the absence of sense and the contingency of existence.