Językowe sposoby kreowania nadzwyczajności w prasie opiniotwórczej. Studium retoryczne

Abstract

Praca poświęcona jest lingwistycznemu oglądowi kategorii nadzwyczajności zauważonej przez medioznawców, którzy formułują ją jako zasadę komunikowania masowego odsyłającą do tendencji eksploatowania przez media – zwłaszcza niejakościowe – tematów ekscytujących, kwestionujących ustalony porządek rzeczy bądź oczekiwań, potęgujących ciekawość. Celem pracy jest zbudowanie definicji nadzwyczajności, wyznaczenie językowych sposobów jej obecności w tekście, uporządkowanie motywów tematycznych z nią związanych, a także funkcji, jakie pełni w tekście. Studium sytuuje nadzwyczajność jako kategorię retoryczną, per analogiam do kategorii estetycznej, reprezentowaną przez zespół mechanizmów perswazyjnych służących kreowaniu przestrzeni powiększonych/pomniejszonych, projektowaniu antynomicznych zestawień zwyczajności z nadzwyczajnością, zwiększaniu poziomu emocjonalizacji tekstu. Materiał badawczy pracy stanowią teksty publicystyczne trzech najpoczytniejszych polskich tygodników opinii: „Newsweek”, „Wprost”, „Polityka” z lat 2001-2011.

The doctoral thesis is dedicated to a linguistic outlook on extraordinariness, a phenomenon noticed by media scholars and defined as a principle of mass communications referring to the media’s tendency (evinced especially by the non-quality media) to exploit the fascinating issues which question the order of things and heighten curiosity. The aim of the doctoral thesis is to propose the definition of extraordinariness, determine its linguistic manifestations in a text, as well as to order the thematic motives pertinent to it and its functions within a text. The study reveals extraordinariness as a rhetorical category, by analogy with an esthetic category, represented by a group of persuasive mechanisms for creating enlarged/diminished spaces, projecting antinomian configurations of ordinariness and extraordinariness, increasing the level of emotionalizing. The research material is journalistic texts published in the three most widely-read opinion-forming weeklies in Poland, “Newsweek”, “Wprost”, and “Polityka” from 2001-2011.