Communities in AMUR
Select a community to browse its collections.
Recent Submissions
Znaczenie miłości w filozofii podmiotu Emila Ciorana
(Bogucki Wydawnictwo Naukowe; Wydawnictwo Naukowe Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2025) Rura, Mateusz
Chociaż miłość często odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu się egzystencjalnego podmiotu, to jej znaczenie na gruncie refleksji egzystencjalnej nie jest eksponowane tak mocno, jak np. tragizm, samotność czy źródłowe odniesienie do transcendencji. Najlepiej jest to widoczne na przykładzie myśli Emila Ciorana, zazwyczaj utożsamianej ze skrajnym pesymizmem, antynatalizmem i nihilizmem, które nie pozostawiają miejsca na pozytywne aspekty istnienia. Niemniej to właśnie w filozofii Ciorana miłość nie tylko nie jest dopełnieniem bądź zwieńczeniem drogi egzystencjalnego stawania się samym sobą – jak ma to miejsce choćby w przypadku Kierkegaarda i Jaspersa – lecz stanowi paradoksalne zaprzeczenie kształtującej podmiot ścieżki negatywnej i szansę dlań na wykroczenie poza poddany fatalizmowi konstytuująco-autodestrukcyjny proces upadku. O ile cioranowskie pojmowanie miłości jest nakreślone wyłącznie w pojedynczych sugestiach i aforyzmach, o tyle nie oznacza to ani jednorodności, ani nieistotności jej ujęcia. Celem artykułu jest wykazanie, że miłość w związku z podmiotem może zostać odczytana przede wszystkim jako pełniąca funkcję soteriologiczną. Tym samym, nawet jeżeli z perspektywy cioranowskiego podmiotu miłość jawi się przede wszystkim jako kolejna iluzja, która nie ma szans na urzeczywistnienie ani trwałą przemianę podmiotu, to jednocześnie stanowi ona potencjalną alternatywę wobec poddania się śmierci – nie poprzez eliminację skutków upadku, lecz przez umożliwienie kontynuacji życia pomimo ich nieuchronności.
Although love often plays a pivotal role in the formation of the existential subject, its significance within the framework of existential reflection tends to be marginalized in comparison to such themes as tragedy, loneliness or the relation to transcendence. This tendency is particularly evident in the thought of Emil Cioran, usually identified with extreme pessimism, anti-natalism and nihilism, positions that preclude any affirmation of the positive dimensions of existence. Nevertheless, it is in Cioran’s philosophy that love is not only the fulfilment or culmination of the path of existential becoming oneself – as is the case, for example, with Kierkegaard and Jaspers – but rather constitutes a paradoxical negation of the negative subject-forming path and a chance to step beyond the constitutively self-destructive process of downfall driven by fatalism. While Cioran’s reflections on love are fragmentary, confined to scattered aphorisms and suggestive remarks, this renders them neither conceptually homogeneous nor philosophically negligible. The purpose of the paper is to demonstrate that love, insofar as it relates to the subject, may be interpreted primarily as fulfilling a soteriological function. Thus, even if from the perspective of the Cioranian subject love appears as another illusion that has no chance of coming to fruition or permanently transforming the subject, at the same time it represents a potential alternative to surrendering to death – not by eliminating the consequences of existential downfall, but by allowing life to continue despite its inescapability.
Człowiek między zniewoleniem a wyzwoleniem. O błądzeniu w żywiołach znaczeń
(Bogucki Wydawnictwo Naukowe; Wydawnictwo Naukowe Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2025) Wadowski, Jan
U podstaw prezentowanego tutaj podejścia leży koncepcja rzeczywistości jako sieci komunikatów określających sposób istnienia i doświadczania. Siła interakcyjnej komunikacji zauważalna jest szczególnie w doświadczeniu człowieka kreującego samego siebie w wymiarze partycypującej jaźni. W oparciu o to przekonanie konstruowana jest tożsamość przynosząca możliwość bycia konkretną osobą. Nieuchronnie jednak struktura tożsamości oznaczać musi pewien rodzaj zniewolenia, manifestującego się przez błądzenie (J. Tischner). Jeśli naturą egzystencji ludzkiej jest błądzenie, to domaga się ona wyzwolenia poprzez dekonstrukcję modelu tożamościowego i demistyfikację „ja”, a więc wyzwolenia. Przebłyski
wyzwolenia pojawiają się szczególnie w strefach kognitywnej graniczności, pozwalających odsłaniać możliwość głębokiej przemiany (P. Socha).
The foundation of the approach presented in this paper is the concept of reality as a network of messages that determine the mode of existence and experience. The power of interaction-based communication is particularly evident in the experience of a person constructing their identity within the dimension of a participatory self. Based on this conviction, an identity is constructed that enables one to be a specific person. However, the construction of identity inevitably entails a certain form of enslavement, manifesting itself through wandering (J. Tischner). If the nature of human existence is wandering, then it demands liberation through the destruction of identity constructs and the demystification of the “self”. Liberation reveals itself particularly in zones of cognitive liminality, which enable the unveiling of the possibility of profound transformation (P. Socha).
Człowiek – portret zwielokrotniony. Komentarz do antropologicznej dystynkcji A.J. Heschela
(Bogucki Wydawnictwo Naukowe; Wydawnictwo Naukowe Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2025) Glinkowski, Witold P.
Jedną z manifestacji ludzkiego subiectum jest jego dualność. To, że człowiek jest podmiotem dualnym, może być rozumiane wielorako. Występuje on w roli podmiotu wiedzy, ale także w roli podmiotu wiary. Ponadto bywa podmiotem wiedzy, która dotyczy jego jako bytu, ale też podmiotem wiedzy dotyczącej go jako bycia – zgodnie z różnicę między tymi określeniami wyeksplikowaną przez Abrahama J. Heschela (1907–1972). O ile „byt” jawi się tu jako określenie indyferentne aksjologicznie, o tyle „bycie”, przeciwnie, jest określeniem zaangażowanym normatywnie. Co więcej, oto kolejna subtelność, w przypadku ludzkich odniesień do własnego bytu lub do bycia, człowiek może kierować się zarówno wiedzą,jak i wiarą. Heschel nie tylko odróżnia „byt ludzki” (human being) od „bycia ludzkim” (being human), ale ponadto kontestuje możliwość definiowania człowieka przy użyciu jedynie pierwszego z tych określeń. Postrzeganie człowieka w kategoriach ontycznych, jako „bytu ludzkiego”, bez uwzględnienia wymiaru normatywnego, czyli „bycia ludzkim”, prowadzi do redukcjonistycznej deformacji uniemożliwiającej adekwatne uchwycenie specyfiki człowieka, a właśnie ta specyfika odróżnia go od wszelkich innych bytów. Doceniając wagę wprowadzonej przez Heschela dystynkcji, zakładam, że może być ona przyczynkiem i impulsem do próby rewindykacji pytania o istotę człowieka. Jest ono wprawdzie niepopularne w obrębie współczesnej refleksji filozoficznej, a jednak – jak wolno założyć – nadal zasługuje na uwzględnienie.
Duality is a manifestation of the human subiectum. The fact that humans are dual subjects can be understood in a number of ways, e.g., they act as subjects of knowledge, but also as subjects of faith. At times, they are the subject of knowledge that concerns them as human beings, but also the subject of knowledge concerning them as being human, in line with the anthropological distinction explained by Abraham J. Heschel (1907–1972). While human being is an axiologically neutral term, being human is, by contrast, a normatively charged one. There is yet another subtlety here: when humans refer to themselves as human beings or consider themselves being human, they may be guided by both knowledge and faith. Not only does Heschel distinguish between the concepts of human being and being human, but he also refutes the possibility of defining man solely by using the former. Perceiving man in ontological terms, as a human being, without taking into account the normative dimension, i.e., being human, leads to a reductionist distortion that prevents an adequate grasp of what makes man unique, and it is precisely this unique quality that sets him apart
from all other beings. Appreciating the weight of Heschel’s distinction, I believe it could be a starting point and an impulse to revisit the question of the essence of humanity. As unpopular as it is in contemporary philosophical thought, it still deserves some attention.
Sztuka jako przeznaczenie działalności podmiotu w filozofii Gilles’a Deleuze’a
(Bogucki Wydawnictwo Naukowe; Wydawnictwo Naukowe Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2025) Patrzyńska, Weronika
Celem artykułu jest analiza sposobu, w jaki sztuka w ujęciu Deleuzjańskim staje się przestrzenią konstytuowania podmiotowości poza tradycyjnymi kategoriami tożsamości. W pierwszej części przedstawiam pojęcia różnicy powtórzenia oraz dramatyzacji, wykazując specyfikę wybranej przez Deleuze’a terminologii zaczerpniętej od teatru. Teatr współczesny zostaje tu ujęty jako model ontologiczny, w którym dialektykę pojęć zastępuje dialektyka ruchu. Charakteryzuję Deleuzjańskie stanowisko empiryzmu transcendentalnego oraz jego powiązania z indywiduacją podmiotu. Badam przestrzeń sztuki jako ostateczne przeznaczenie działalności podmiotu, w której założenia empiryzmu transcendentalnego zyskują swoje apogeum. Omawiam znaki jako transfery idei oraz jako struktury konstytuujące nieesencjalną, procesualną podmiotowość. Podejmuję także zestawienie Deleuzjańskiej koncepcji sztuki z pewnymi założeniami filozofii transcendentalnej F.W.J. Schellinga. Główna teza artykułu zakłada, że sztuka stanowi dziedzinę o najwyższej intensywności egzystencjalnej, w której podmiot uzyskuje poszerzone pole sprawczości, umożliwiające przekraczanie własnych granic i urzeczywistnianie swojej wolności w doświadczeniu artystycznym.
The aim of this article is to analyse how art, in Deleuze’s view, becomes a space for the constitution of subjectivity beyond traditional categories of identity. In the first part, I present the concepts of difference, repetition and dramatisation, demonstrating the specificity of Deleuze’s terminology borrowed from theatre. Contemporary theatre is treated here as an ontological model in which the dialectic of concepts is replaced by the dialectic of movement. In the second part, I present Deleuze’s position of transcendental empiricism and its connections with the individuation of the subject. In the third part, I examine the space of art as the ultimate destination of the subject’s activity, in which the assumptions of transcendental empiricism reach their apogee. I discuss signs as transfers of ideas and as structures constituting non-essential, processual subjectivity. I also compare Deleuze’s concept of art with certain assumptions of F.W.J. Schelling’s transcendental philosophy. The main thesis of the article assumes that art is a field of the highest existential intensity, in which the subject gains an expanded range of agency, enabling them to transcend their own boundaries and realise their freedom in artistic experience.
Wypracowanie nowego modelu genezy podmiotowości. Jak Hume, Spinoza i refleksja nad sztuką pomogli Deleuze’owi
(Bogucki Wydawnictwo Naukowe; Wydawnictwo Naukowe Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2025) Biernacki, Filip
Artykuł analizuje filozofię Gilles’a Deleuze’a jako postkantowski projekt, którego celem jest stworzenie nowego modelu genezy podmiotowości. W przezwyciężeniu „rozdzierającej dwoistości” kantowskiej estetyki pomaga mu model biernych syntez Hume’a oraz teoria afektów i płaszczyzna immanencji Spinozy. Kluczową rolę odgrywa refleksja nad sztuką, w ramach której Deleuze, reinterpretując Leibniza i Spinozę, formułuje pojęcie perceptu. Istotne staje się także pojęcie wrażenia, pozwalające na przekroczenie opozycji podmiot–przedmiot i na zbudowanie nowej koncepcji doświadczenia. Etycznym ideałem tej filozofii jest stawanie-się-niedostrzegalnym, czyli afirmacja bezosobowego i immanentnego Życia, którego genealogię Deleuze odnajduje w późnej myśli Fichtego.
This article analyzes the philosophy of Gilles Deleuze as a post-Kantian project aimed at developing a new model of the genesis of subjectivity. To overcome the “wrenching duality” of Kantian aesthetics, Deleuze draws on Hume’s model of passive syntheses and on Spinoza’s theory of affects and plane of immanence. A key role is played by Deleuze’s reflection on art, within which he reinterprets Leibniz and Spinoza to formulate the concept of the percept. The notion of sensation also becomes crucial, as it allows for a break with the subject– object opposition and enables a new conception of experience. The ethical ideal of this philosophy is becoming-imperceptible: an affirmation of impersonal and immanent Life, whose genealogy Deleuze traces in the late thought of Fichte.
Podmiot filozofujący a podmiot generyczny w filozofii Alaina Badiou
(Bogucki Wydawnictwo Naukowe; Wydawnictwo Naukowe Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2025) Kiedrowski, Krzysztof
Zasadniczym celem artykułu jest próba uzupełnienia koncepcji podmiotu generycznego zaproponowanej przez Alaina Badiou na gruncie materialistycznej dialektyki o koncepcję podmiotu filozofującego, którego aktywność z jednej strony znacznie różni się od działalności podmiotu generycznego, a z drugiej – jest z nią zbieżna. Podstawą dla zarysowania wspomnianej koncepcji jest rekonstrukcja metafilozofii francuskiego filozofa, będącej zarazem zakładanym horyzontem filozoficznym, jak i egzemplifikacją działalności intelektualnej tego filozofa. W wyniku przeprowadzonej refleksji okazuje się, że podmiot filozofujący stanowi niezbędny aspekt człowieka w jego drodze ku pełni życia.
The primary aim of this article is to attempt to supplement Alain Badiou’s concept of the generic subject, proposed within the framework of materialist dialectic, with a concept of the philosophizing subject, whose activity, on the one hand, significantly differs from that of the generic subject, and on the other hand, converges with it. The basis for outlining this concept is a reconstruction of the French philosopher’s metaphilosophy, which serves both as the assumed philosophical horizon and as an exemplification of the philosopher’s intellectual activity. As a result of this reflection, it becomes clear that the philosophizing subject constitutes a necessary aspect of humanity’s journey toward the fullness of life.
Mojość – solidaryzacja – dramatyzacja
(Bogucki Wydawnictwo Naukowe; Wydawnictwo Naukowe Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2025) Kołoczek, Łukasz
Artykuł ilustruje na przykładzie filozofii Tischnera wagę kategorii tego, co moje w filozofii podmiotowości XX wieku. Punktem wyjścia będzie krótkie przypomnienie, czym według Tischnera jest solidaryzacja. Ważnym założeniem szkicu są moje interpretacje filozofii dramatu, które przeprowadziłem w książce Gra w ducha. Błądzenie w żywiole filozofii dramatu, a które pokazują, że koniecznym uzupełnieniem filozofii Tischnera jest pomyślenie o podmiocie filozofii dramatu oraz o jego egzystencji jako dramatyzacji. W zasadniczej części eseju będę się starał pokazać, że dramatyzację można przedstawić w kategoriach solidaryzacji.
The article illustrates, using the example of Tischner’s philosophy, the significance of the category of what is “mine” within the philosophy of subjectivity in the 20th century. The starting point will be a brief reminder of what, according to Tischner, “solidarization” (solidaryzacja) means. An important premise of my sketch is my interpretation of the philosophy of drama, which I developed in the book Gra w ducha. Błądzenie w żywiole filozofii dramatu, showing that a necessary complement to Tischner’s philosophy is a reflection on the subject of the philosophy of drama and its existence as dramatization. In the main part of the essay, I will aim to demonstrate that dramatization can be presented in terms of solidarization.
„Ludzkie ciało jest najlepszym obrazem ludzkiej duszy”. Cavell i Wittgenstein o innych umysłach
(Bogucki Wydawnictwo Naukowe; Wydawnictwo Naukowe Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2025) Dehnel, Piotr
W artykule podejmuję problem innych umysłów w interpretacji Stanleya Cavella i Ludwiga Wittgensteina. Obaj reprezentowali pogląd, że cudze stany mentalne są nam dostępne bezpośrednio. Według Cavella mimo tej bezpośredniości nasza wiedza o innych umysłach obarczona jest nieusuwalnym sceptycyzmem, ponieważ nie może być niczym innym jak tylko „empatyczną projekcją”. Wittgenstein natomiast nie chce wyjaśniać, w jaki sposób poznajemy cudze stany mentalne, ale tak opisać użycie wyrażeń odnoszących się do tych stanów, by nie było potrzeby stawiania filozoficznych pytań o inne umysły.
In this article, I discuss the concept of ‘other minds’, as interpreted by Stanley Cavell and Ludwig Wittgenstein. Both philosophers held the view that other people’s mental states are directly accessible to us. However, according to Cavell, despite this directness, our knowledge of other minds is burdened with irremovable scepticism because it can only ever be an ‘empathic projection’. In contrast, Wittgenstein does not seek to explain how we know about other people’s mental states; rather, he aims to describe the use of expressions that refer to these states in such a way that there is no need to ask philosophical questions about other minds.
Pojedynczość jako nowa figura podmiotowości?
(Bogucki Wydawnictwo Naukowe; Wydawnictwo Naukowe Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2025) Loba, Mirosław
Pojedynczość jako nowa figura podmiotowości, przekraczająca tradycyjną opozycję podmiot/jednostka stanowi ważny temat współczesnej refleksji literaturoznawczej, filozoficznej i psychoanalitycznej. W artykule została podjęta próba syntetycznego zarysowanie źródeł tego pojęcia i pokazania śladów jego obecności w pracach filozofów, literaturoznawców i psychoanalityków (Foucault, Ricoeur, Kristeva, Recalcati). W ich pismach pojedynczość staje się pojęciem, które stoi w opozycji do standaryzacji i normalizacji narzuconej jednostce przez współczesne społeczeństwo spektaklu oraz dążącej do eksponowania siebie polityki tożsamości.
Singularity as a new figure of subjectivity, transcending the traditional opposition between subject and individual, is an important topic in contemporary literary, philosophical and psychoanalytical reflection. This article attempts to provide a synthetic outline of the sources of this concept and to show traces of its presence in the works of philosophers, literary scholars and psychoanalysts (Foucault, Ricoeur, Kristeva, Recalcati). In their writings, singularity becomes a concept that stands in opposition to the standardisation and normalisation imposed on the individual by contemporary spectacle society and identity politics, which strives to expose itself.
Paradoks podmiotowej samowiedzy w kontekście epistemicznej niesprawiedliwości hermeneutycznej
(Bogucki Wydawnictwo Naukowe; Wydawnictwo Naukowe Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2025) Adamska, Anna
Artykuł podejmuje problem niesprawiedliwości epistemicznej w ujęciu Mirandy Fricker, koncentrując się na jej odmianie hermeneutycznej. Autorka rekonstruuje koncepcję niesprawiedliwości hermeneutycznej, ukazując, jak marginalizowane grupy społeczne pozbawione są odpowiednich zasobów pojęciowych umożliwiających zrozumienie i artykulację własnych doświadczeń. Następnie analizuje tę koncepcję z perspektywy samowiedzy podmiotowej, wskazując na paradoks: samowiedza ta jest zarazem warunkiem możliwości, jak i rezultatem zniesienia niesprawiedliwości hermeneutycznej. Artykuł kończy refleksja nad epistemicznym obciążeniem grup marginalizowanych oraz pytaniem o sprawiedliwość samego procesu przezwyciężania niesprawiedliwości epistemicznej.
This article addresses the problem of epistemic injustice as conceptualized by Miranda Fricker, focusing specifically on its hermeneutical dimension. The author reconstructs the notion of hermeneutical injustice, illustrating how marginalized social groups lack access to adequate conceptual resources necessary for understanding and articulating their experiences. The analysis is then deepened through the lens of subjective self-knowledge, revealing a paradox: such self-knowledge appears to be both a precondition for and an outcome of overcoming hermeneutical injustice. The article concludes with a reflection on the epistemic burden placed on marginalized groups and raises the question of whether the process of resolving epistemic injustice can itself be epistemically just.