Badania Fizjograficzne, Seria A, Tom 57, 2006
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Zróżnicowanie kształtu i cech morfometrycznych zwałów jako podstawa do oceny przeobrażenia rzeźby terenu przez górnictwo węglowe(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006) Wójcik, JanW artykule przedstawiono próbę oceny przeobrażenia rzeźby terenu przez zwały kopalniane w rejonie Wałbrzycha. Podstawą do dokonania oceny była analiza cech morfometrycznych zwałów, i ich kształtu oraz porównanie wielkości hałd i naturalnych wzgórz występujących w Kotlinie Wałbrzyskiej i w Obniżeniu Leska. Wykorzystano dane o powierzchni, kubaturze i wysokości zwałów zebrane w archiwach wałbrzyskich kopalń węgla kamiennego oraz wyniki badań terenowych autora z lat 1990–1996. Ustalono, że naturalna rzeźba terenu rejonu Wałbrzycha została w różnym stopniu przeobrażona wskutek sypania zwałów. Największe zmiany w powierzchni ziemi wystąpiły w południowej i zachodniej części Kotliny Wałbrzyskiej oraz w Obniżeniu Leska w okolicach Gorc i Kuźnic Świdnickich. W wyżej wymienionych obszarach przeobrażeniu uległo od 22 do 30% powierzchni ziemi. W północnej i wschodniej części Kotliny Wałbrzyskiej hałdy przeobraziły natomiast 3% powierzchni. Ustalono, że najwyższy zwał ma obecnie 105 m, zaś maksymalna wielkość osiadania powierzchni ziemi to 18 m. Wysokości względne w obrębie powstałej rzeźby antropogenicznej osiągnęły w 1996 r. 123 m. Charakterystyczną cechą ukształtowania powierzchni Kotliny Wałbrzyskiej jest antropogeniczna inwersja rzeźby.Item Analiza litofacjalna osadów budujących wzniesienie morenowe na zachód od Lubska(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006) Ratajczak, Magdalena; Tomczyk, CezaryCelem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie analizy litofacjalnej osadów budujących wzniesienie morenowe, uważane za morenę czołową spiętrzoną. W badanym stanowisku występujące osady są zaburzone glacitektonicznie. Dominują zaburzenia w postaci łusek glacitektonicznych, podkreoelonych wyraźnymi powierzchniami oelizgowymi. Starano się zrekonstruować cechy diagnostyczne osadów, a na ich podstawie środowiska sedymentacyjne sprzed powstania zaburzeń glacitektonicznych. Szczególny nacisk położono na analizę cech strukturalno-teksturalnych glin morenowych, które są nośnikiem ważnych informacji stratygraficznych, jak i stanowią doskonały sedymentacyjny zapis informacji o dynamice i kierunkach ruchu mas lodowych.Item Zmiany rozkładu prędkości wody w korycie rzecznym na przykładzie dolnego odcinka Obry(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006) Młynarczyk, Zygmunt; Słowik, MarcinWartość przepływu wody w korycie rzecznym można określić za pomocą pomiaru bezpośredniego. Jednak metody te nie umożliwiają określenia prędkości przepływu dla dowolnie wybranego punktu w przekroju pomiarowym. W pracy zastosowano metodę funkcji spline, umożliwiającą modelowanie wyników pomiarów prędkości przepływu. Model ten umożliwił obliczenie wartości przepływu całkowitego oraz przedstawienie wartości prędkości w przekroju poprzecznym za pomocą izotach. Tego rodzaju prezentację umożliwił program RZEKA. Model aproksymacji funkcji spline zastosowano do obliczeń i przedstawienia rozkładu prędkości w przekrojach poprzecznych koryta Obry, w dolnym odcinku rzeki w okolicach Międzyrzecza. Prezentowana metoda umożliwiła szczegółową analizę zmian prędkości przepływu wody przy różnych stanach wody w korycie rzecznym. Zastosowany model pozwolił na określenie zmian w usytuowaniu strefy maksymalnych prędkości przepływu w poszczególnych przekrojach pomiarowych. Przyczyną takich różnic był asymetryczny kształt koryta w przekrojach założonych na zakolu meandrowym. Przeprowadzono także analizę zmian zasięgu strefy nurtu oraz analizę zmian prędkości przepływu w strefie przydennej koryta dla wysokich i niskich stanów wody.Item Wypływy wód podziemnych w południowej części dorzecza Parsęty(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006) Mazurek, MałgorzataIstotnymi elementami systemu hydrograficznego południowej części dorzecza Parsęty są naturalne wypływy wód podziemnych występujące w postaci źródeł, wycieków linijnych i powierzchniowych, młak lub zgrupowań wypływów tworzących obszary źródliskowe i wypływy linijne. Strefy wypływów wód stanowią ważne obszary inicjacji sieci rzecznej. Na charakter naturalnego drenażu wód podziemnych, na jego formę i wydajność ma wpływ naprzemianległe ułożenie utworów przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych, nieciągłość warstw wodonośnych, ich zmienna miąższość i zróżnicowana młodoglacjalna rzeźba terenu. W południowej części dorzecza Parsęty zinwentaryzowano 117 naturalnych wypływów wód podziemnych, wśród których przeważają wypływy o bardzo małej wydajności < 1 dm3s–1 (43,6%), podczas gdy tylko 9 wypływów (7,7%) ma wydajność powyżej 10 dm3s–1. Wysokie wartości wydajności zanotowano w obszarach źródliskowych, wypływach linijnych i młakach zlokalizowanych u podnóża zboczy rynien subglacjalnych, w obrębie dolin i równin odpływu wód roztopowych włączonych w sieć dolinną Parsęty i Dębnicy.Item Mechanizm kształtowania się składu petrograficznego glin morenowych ostatniego zlodowacenia na obszarze perybałtyckim - aktualne problemy interpretacyjne(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006) Jasiewicz, JarosławProblematyka kształtowania składu głazowego glin morenowych obszaru perybałtyckiego obecna jest w literaturze od ponad 100 lat. Obecnie jako główny czynnik kształtujący skład głazowych glin morenowych przyjmuje się zmiany kierunków nasuwania się lądolodu lub indywidualnych strumieni lodowych, w niewielkim stopniu uwzględniając rolę mechanizmu selektywnego włączania materiału eratycznego w obręb lądolodu, oraz czynniki związane z czasem transportu i niszczeniem materiału. Podstawową tezą pracy jest stwierdzenie, że każda cecha litologiczna osadu, tu skład głazowy glin morenowych, jest kształtowana w wyniku działania glacjalnego systemu erozji, transportu i akumulacji, a każda ze składowych systemu ma wpływ na ostateczny obraz danej cechy. Problematykę tę przedstawiono na tle literatury glacjologicznej i paleoglacjologicznej. Kształtowanie składu głazowego glin rozpoczyna się już na etapie tworzenia zwietrzelin skały macierzystej na obszarze alimentacyjnym, która następnie jest inkorporowana w obręb lądolodu. Czynnikami decydującymi o poborze tego materiału są: dostępność naturalnej zwietrzeliny in situ, cechy litologiczne zwietrzeliny lub skały macierzystej, warunki hydrologiczno-termiczne w stopie lądolodu, charakter podłoża. Składowa systemu związana z transportem materiału eratycznego obejmuje: kierunki przemieszczania się mas lodowych do miejsca depozycji, czas i tempo transportu materiału oraz niszczenie i rozpraszanie materiału w czasie transportu. Istotną rolę odgrywają również warunki efektywnej depozycji materiału oraz redepozycji materiału odłożonego we wcześniejszych fazach i cyklach glacjalnych. Obecnie korelacje litostratygraficzne oraz interpretacje paleoglacjologiczne oparte wyłącznie na składzie głazowym glin jawią się jako metody pozbawione podstaw teoretycznych. Stosowanie tej metody zarówno do interpretacji stratygraficznych, jak i paleogeograficznych wymaga uogólnienia – opracowania teoretycznego modelu kształtowania składu głazowego – co pozwoli również przybliżyć rzeczywisty błąd metody petrograficznej.Item Propozycja modyfikacji metody wykreślania okresu wilgotnego, 'humidowego', w "diagramie klimatycznym Gaussena-Waltera"(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006) Łukasiewicz, SzymonW artykule zaproponowano zmianę proporcji w diagramie klimatycznym Gaussena-Waltera: przyjęto, że 10 C odpowiada 40 mm opadu, zamiast dotychczas stosowanej skali na osi OY, wg której jednostka 10 C równała się 20 mm opadu. Zaproponowano też, zgodnie z klasyfikacją Iwanowa, zmianę graficznego zaznaczania okresu ,perhumidowego’.Item Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na występowanie dni z burzą na obszarze Polski Północno-Zachodniej(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006) Kolendowicz, LeszekOpracowanie przedstawia wyniki analizy wpływu wywieranego przez cyrkulację atmosferyczną z jednoczesnym uwzględnieniem położenia i kierunku przemieszczania się frontów atmosferycznych, na występowanie dni z burzą na obszarze Polski Północno-Zachodniej. Badania przeprowadzono dla wyróżnionych w trakcie procedury badawczej sezonów burzowych w ciągu roku oraz regionów burzowych. Wyróżniono również typy sytuacji synoptycznej charakterystyczne dla dni burzowych. W przeprowadzonej analizie współzależności między aktywnością burzową a występowaniem wyróżnionych typów sytuacji synoptycznej wykorzystano analizę prawdopodobieństwa, korelacji oraz regresji logistycznej.Item Osady lobu Odry w świetle wybranych analiz teksturalnych i mineralnych(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006) Górska-Zabielska, MariaOsady lodowcowe lobu Odry, a więc zdeponowane przez lądolód fazy pomorskiej vistulianu, zostały przebadane pod kątem stopnia obróbki, obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziarn kwarcu oraz składu minerałów ciężkich. Wyniki analiz wskazują na duże podobieństwo osadów zarówno w transekcie południkowym: od przedpola, poprzez strefę glacimarginalną po zaplecze fazy pomorskiej, jak i transekcie równoleżnikowym, to jest wzdłuż lobu Odry, począwszy od Odry na zachodzie po Pojezierze Drawskie na wschodzie. Osady różnych litofacji charakteryzują się podobnymi cechami tekturalnymi. Na ich podstawie można przyjąć, że zanim osady zostały zdeponowane przez lądolód skandynawski podczas fazy pomorskiej na obszarze lobu Odry, podlegały procesom abrazji w wysokoenergetycznym środowisku wodnym, prawdopodobnie w strefie plażowej. Świadczy o tym wyraźna dominacja błyszczących ziarn kwarcowych o zaokrąglonym kształcie. Wysoki udział minera łów ciężkich najbardziej odpornych na abrazję mechaniczną świadczy o depozycji osadów lodowcowych w środowisku wysokoenergetycznym o dużej dynamice przepływu.Item Przykłady zróżnicowania grubości pokryw lodowych wybranych jezior(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006) Choiński, Adam; Gałka, Mariusz; Ławniczak, AgnieszkaW pracy podjęto próbę określenia czy istnieje zróżnicowanie grubości pokryw lodowych w obrębie jezior oraz jaka jest skala tego zjawiska. Pomiary wykonano zimą 2006 r. na Jeziorze Niepruszewskim, Charzykowskim i Skrzynka. Z uwagi na stwierdzenia znacznych różnic grubości lodu zbadano czy wpływ na to ma różnica głębokości. Zależności takiej nie stwierdzono i dano propozycje badań, które w przyszłości być może pozwolą uzyskać odpowiedzi na pytanie, co stanowi o dużym zróżnicowaniu grubości lodu w obrębie danego jeziora oraz między jeziorami leżącymi nieopodal siebie.Item Geneza zbiorników akumulacji biogenicznej koło Brodów na Wysoczyźnie Lubskiej w świetle badań morfologicznych i litologicznych(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006) Głowacki, MichałCelem niniejszego opracowania jest przedstawienie charakterystyki morfologicznej i litologicznej zbiorników akumulacji biogenicznej koło Brodów w południowo-zachodniej Wielkopolsce. W tym celu wykonano szereg wierceń geologicznych, a także pobrano rdzeń osadów do analiz fizykochemicznych. Wyniki badań ujęto w tekście. W dalszej części podjęto próbę ustalenia wieku i tempa sedymentacji osadów biogenicznych oraz omówiono zagadnienie genezy analizowanych zbiorników.Item Wpływ makroskalowych typów cyrkulacji na występowanie pokrywy śnieżnej w Polsce Północo-Zachodniej(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006) Bednorz, EwaCelem opracowania jest ustalenie wpływu czterech makroskalowych typów cyrkulacji, wyróżnionych nad obszarem Euroatlantyckim, na liczbę dni z pokrywą śnieżną w Polsce Północno-Zachodniej. Największy wpływ na śnieżność zim na badanym obszarze ma Oscylacja Północnoatlantycka (NAO). Korelacja liczby dni z pokrywa śnieżną z indeksem NAO jest najistotniejsza w styczniu i wynosi od –0,83 nad Bałtykiem do –0,65 na południowym wschodzie. Drugim najważniejszym typem cyrkulacji jest typ Wschodnioatlantycki (EA). Korelacja liczby dni z pokrywa śnieżną z indeksem EA jest największa na Pojezierzu Pomorskim (do –0,48 w styczniu) i na południowym wschodzie (do –0,44 w lutym). Na początku i na końcu zimy zaznacza się wpływ typu East Atlantic/Western Russia (EA/WR), który jest negatywnie skorelowany z występowaniem pokrywy śnieżnej. Istotny statystycznie związek występuje w północnej części badanego obszaru (Pobrzeże Bałtyku, Pojezierze Pomorskie i część Niziny Wielkopolskiej). Skandynawski typ cyrkulacji nie wpływa istotnie na pojawianie się pokrywy śnieżnej w Polsce Północno-Zachodniej.