Praktyka Teoretyczna 2013, nr 3(9)
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Neoliberalism as big pipeline network. Review of Steven J. Collier’s „Post-Soviet Social. Neoliberalism, Social Modernity, Biopolitics”(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Marzec, WiktorItem Uniwersytet jako przestrzeń modulacji i molekularnego oporu(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Szadkowski, KrystianItem Czerwony horyzont marzeń(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Ślosarski, BartoszItem Dwie dusze socjaldemokracji(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Piskała, KamilItem Genealogia biopolityki. Biologia państwa(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Ratajczak, MikołajCelem artykułu jest analiza popularnego w latach dwudziestych w Niemczech dyskursu pseudonaukowego poświęconego idei państwa jako żywego organizmu, określanego także jako „biologia państwa”. Celem tych analiz jest przeprowadzenie genealogii pojęcia „biopolityki”, które po raz pierwszy zostało użyte przez szwedzkiego teoretyka biologii państwa, Rudolfa Kjelléna, oraz ukazanie wpływu idei biologii państwa na wykształcenie się biopolityki narodowosocjalistycznej. Artykuł rekonstruuje najważniejsze tezy Michela Foucaulta dotyczące rozwoju nowożytnej biopolityki, a następnie pokazuje, w jaki sposób idea biologii państwa stanowiła skrajne rozwinięcie naturalistycznych tendencji diagnozowanych przez Foucaulta w nowożytnych teoriach (bio)polityki.Item Świątynia nauki, fundament demokracji czy fabryka specjalistów? Józef Chałasiński i powojenne spory o ideę uniwersytetu(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Piskała, Kamil; Zysiak, AgataPierwsze lata powojennej historii Polski były czasem przełomowym, czasem niepewności i nadziei na nowe społeczeństwo. Wielu intelektualistów wierzyło w unikalną szansę na zmiany i budowę lepszego świata, w tym budowę nowoczesnego uniwersytetu. Tradycje międzywojennej akademii starły się z ideami tworzenia uczelni nowego typu – modernizacyjne sny przybierały różne formy, konfrontując środowiska bardziej radykalne z umiarkowanymi. Wkrótce uniwersytety zostały przekształcone w miejsca istotne dla władz, gdzie tworzono nową wykładnię historii, zaplecze ideologiczne Partii i nową elitę kraju. W niniejszej pracy koncentrujemy się na postaciach Józefa Chałasińskiego i Tadeusza Kotarbińskiego, których drogi zbiegły się w 1945 roku w robotniczej Łodzi – miejscu budowy nowego uniwersytetu na nowe czasy. Analizując ich wypowiedzi prasowe, przemówienia i artykuły naukowe rekonstruujemy modele uniwersytetów, mające stanowić propozycje ukształtowania nowej uczelni w zmieniających się ramach polityczno-społecznych.Item Learning from Manchester. Uneven Development, Class and the City(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Pobłocki, KacperPrezentowany artykuł dowodzi, że jednym z największych wyzwań stojących przed teorią miejską jest wyjaśnienie jednoczesnego rozwoju „planetarnej urbanizacji” w Globalnym Południu oraz największej w historii świata rewolucji przemysłowej. Aby dowieść, że miasta przemysłowe są wciąż istotne dla teorii miejskiej, wracam do czasów wiktoriańskiego Manchesteru i klasycznej relacji Engelsa na jego temat. Twierdzę, że Engels był pionierem tego, co określam mianem „antropologii bezosobowego”, a poczynione przez niego „odkrycie” klasy stało się kamieniem węgielnym teorii marksistowskiej. Teoretyczna innowacja Engelsa nie została jednak wystarczająco doceniona, a dobrym tego przykładem jest zaskakująca kariera idei „miasta dualnego”. Twierdzę, że popularność tego pojęcia wynika z tego w jaki sposób umożliwia ono zlepienie „nierównomiernego rozwoju”, „klasy” oraz “miasta” w chwytliwą metaforę. Pomimo tego, że Engels pokazał sposób, w jaki te pojęcia są ze sobą splatają, to na poziomie teoretycznym zakreślił wyraźne granice między nimi. Uczynił tak, ponieważ służyły mu one nie tylko do opisu tego jak działa kapitalizm, lecz również miały stać się potencjalnymi narzędziami do przeprowadzania politycznej zmiany.Item Co się stało z klasą?(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Smith, Neil; Alejski, Jakub; Grześkowiak, Kamila; Szczepaniak, Dorota; Wiśniewski, BartoszChociaż problem klas społecznych przyczynił się znacząco do wyłonienia się teorii społecznej w geografii w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych dwudziestego wieku, to przestał ostatnio funkcjonować jako pryzmat, przez który spogląda się na kwestie społecznej konstrukcji przestrzeni, miejsca oraz natury. Przyczyny odejścia od perspektywy klasowej leżą po części we wzroście alternatywnego politycznego spojrzenia na tożsamość, przekierowującego politykę nie w stronę ekonomii, a raczej kultury. Biorą się one także z osłabienia marksizmu pod koniec dwudziestego wieku. Przyczyniły się do tego również pozornie bezklasowa polityka, która wyłoniła się z niektórych ruchów lat sześćdziesiątych, jak i niezwykle potężne reakcje przeciwko owym ruchom. Opór ten jednak ustąpił, a my znaleźliśmy się bez wysublimowanego języka klasy dokładnie wtedy, gdy ze zdwojoną siłą potwierdza ona swoje znaczenie. Od ekonomicznego boomu, poprzez kryzys lat 1997–1999 i kolejny boom w Azji, do utwierdzenia pozycji klasowych w Meksyku i Europie Wschodniej czy też dramatycznego formowania się klas w postkolonialnej Afryce Południowej (nie wspominając już o Wielkiej Brytanii Blaira czy Stanach Zjednoczonych Clintona), klasa przedstawia sobą kluczowy, polityczny wymiar różnic społecznych. Multikulturalizm zaczyna jawić się jako usprawiedliwienie kapitalistycznej „różnorodności”, podczas gdy w kręgach akademickich polityka jest coraz częściej utożsamiana ze wspólnym, liberalnym mianownikiem moralności. Prezentowane tu stanowisko nie jest ograniczonym apelem o powrót do klasy, ale raczej twierdzeniem, że musimy znaleźć sposób na ponowne włączenie zagadnienia klasy do problematyki tożsamości i polityki kulturowej. To one, z bardzo słusznych powodów, nieprzypadkowo stanowiły pierwszoplanowe kwestie polityki ostatnich lat.Item Still an Awkward Class. Central European post-peasants at home and abroad in the era of neoliberalism(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Hann, ChrisArtykuł oparty jest na posiadanej przez autora pogłębionej wiedzy dotyczącej wschodnioeuropejskiego życia wiejskiego w ostatnich czterech dekadach. Przed socjalizmem, a także w jego trakcie i po nim mieszkańców wsi („chłopi”) zawsze włączano w obręb szerszych struktur, stanowiąc wyzwanie dla klasycznych teorii z zakresu nauk społecznych. Podstawę ich odrębności stanowi większa zdolność do samoreprodukcji „poza rynkiem”, co odpowiada utrzymującemu się podziałowi na miasto i wieś oraz niesie konsekwencje dla mobilizacji politycznej. W artykule rozwinięte zostają dwuelementowe porównania: pierwsze, między kapitalistycznymi i socjalistycznymi drogami rozwoju obszarów wiejskich, oraz drugie, w obrębie tego ostatniego pomiędzy produktywną symbiozą dokonaną w socjalistycznych Węgrzech i stagnacją nieskolektywizowanej Polski. Niektóre z przeciwieństw między tymi ostatnimi utrzymały się w nowych formach w okresie członkostwa w Unii Europejskiej. Wreszcie, autor wyraża osobistą nostalgię za czasami, w których badania na wspólnotami wiejskimi stanowiły fundament etnograficznego opisu tego regionu.Item Mesjasz na wysypisku albo soteriologia śmiecia(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Sawczyński, PiotrPraca stanowi próbę odczytania kondycji współczesnego kapitalizmu konsumpcyjnego przez pryzmat działań mesjańskich. Celem autora jest odpowiedź na pytanie, czy możliwa jest subwersja mechanizmów utowarowienia z wnętrza kapitalizmu, a jeśli tak – w jaki sposób miałaby się ona dokonać. Matrycą teoretyczną rozważań będą osadzone w tradycji kabały luriańskiej pisma Waltera Benjamina, z uwzględnieniem ich późniejszej krytyki. Efektem końcowym pracy będzie zarysowanie figury „mesjańskiego śmieciarza” oraz wyjaśnienie, dlaczego to właśnie ona została przez autora wybrana jako podmiot mesjańskiej subwersji kapitalizmu.Item Miejskie (r)ewolucje. Radykalizm retoryki a praktyka reformy(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Pluciński, PrzemysławArtykuł podejmuje wątki związane z ideą prawa do miasta: traktuje ją jako jedną z naczelnych ideologii polityki emancypacyjnej, z drugiej strony wyraża zainteresowanie aktorami odwołującymi się (wprost i nie wprost) do jej retoryki. Analizuje prawo do miasta jako puste znaczące – kategorię, której sens nadają aktorzy wykorzystujący ją w ramach pragmatyki walk społecznych. Stara się też podjąć wątek „(r)ewolucyjnej retoryki” rozmaitych podmiotów zmiany społecznej, wskazując na fakt postępującej funkcjonalizacji idei prawa do miasta, która z ideologii (czy też doktryny praktycznej) o marksistowskiej, ergo rewolucyjnej proweniencji wykorzystywana jest coraz częściej jako polityczna etykieta.Item Jean-Luc Nancy i polityka. Komunizm a „Rozdzielona wspólnota”(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Sadzik, PiotrArtykuł stara się pokazać, w jaki sposób w pracach francuskiego filozofa Jean-Luca Nancy’ego przebiegają połączenia pomiędzy pojęciem „wspólnoty” a pojęciem „komunizmu”. To drugie posiada dla niego znaczenie przekraczające sferę polityki i powinno być rozumiane jako swego rodzaju kategoria pre-egzystencjalna i quasi-ontologiczna. Bycie-we-wspólnocie oznacza dla filozofa bycie-z, które podkreślone zostaje przez łaciński prefiks „com” charakteryzujący tak „communitas”, jak i „komunizm”. „Com” wskazuje na to, że bycie jest przede wszystkim byciem z innym (nie tylko z innymi ludźmi, lecz z wszelkim innym istnieniem, wliczając w to zwierzęta, rośliny itd.). Ponadto, jak powiedział Nancy, „komunizm jest byciem-razem – Mitsein, byciem-z rozumianym jako coś przynależnego do istnienia jednostek, co znaczy, w egzystencjalnym sensie, do ich istoty”. Dlatego też wspólnota Nancy’ego nie przynależy do „logiki mitu” jako że jest, w pierwszej kolejności, tym, co nazwał on „wspólnotą rozdzieloną”.Item Postoperaistyczne lektury Marksowskiego „Fragmentu o maszynach” w świetle krytyki(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Szadkowski, KrystianTekst podejmuje niezbędną na polskim gruncie kontekstową i krytyczną lekturę Marksowskiego „Fragmentu o maszynach” z „Zarysu krytyki ekonomii politycznej”. Kluczowym wątkiem jest teza o ciągłej aktualności, pomimo pozornego kryzysu, intuicji teoretycznych przedstawicieli marksizmu postoperaistycznego. Dla jej podparcia zreferowane zostały kluczowe założenia trzech typów lektury „Fragmentu”: politycznej, filozoficznej i historyczno-ekonomicznej. Odczytania te zostały skonfrontowane z trzema głównymi liniami krytyki, odpowiednio: filologiczną, ekonomiczno-polityczną oraz „polityczną”. W ramach tej konfrontacji część zarzutów została odparta i zrewaluowana.Item Rethinking the Alternative to Capitalism(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) McLaughlin, PaulPolemika z artykułem Petera Hudisa, „Yes, There Is An Alternative – And It Can Be Found in Marx” w kontekście jego całej koncepcji zawartej w książce „Marx’s Concept of the Alternative to Capitalism” (Brill 2013). Autor analizuje propozycję Hudisa w odniesieniu do jej zdolności do udzielania odpowiedzi na dwa pytania, które określa z jednej strony mianem „klasycznego” (Czy Marks przedstawia wizję alternatywy dla kapitalizmu?), z drugiej zaś „współczesnego” (Czy Marks przedstawia wizję alternatywy dla kapitalizmu, która do nas przemawia?). Według autora te dwa porządki w pracy Hudisa ulegają niepokojącemu przemieszaniu.Item Yes, There Is An Alternative – And It Can Be Found in Marx(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Hudis, PeterChoć istnieje kilka istotniejszych pytań niż to, czy możliwa jest realna alternatywa dla kapitalizmu, radykalna teoria społeczna unikała podjęcia tej kwestii wprost – mimo tego, że teoretyczne i praktyczne koszty stwierdzenia „nie ma alternatywy dla kapitalizmu” są powszechnie znane. Esej ten dowodzi, że przeszkoda w zakreśleniu realnej alternatywy musi mieć początek w rewizji marksowskiej krytyki kapitalizmu, jak również jego oceny ówczesnych komunistycznych i socjalistycznych tendencji. Z marksowską krytyką logiki kapitału i niemożnością uchwycenia jej przez radykalnych myślicieli jego czasów związana jest określona wizja społeczeństwa postkapitalistycznego, którą współczesne ruchy społeczne lekceważą na własne ryzyko. Spoglądając ponownie na dzieła Marksa przez pryzmat tego, jak mogą one nam pomóc w wyobrażeniu sobie życia po kapitalizmie, będziemy być może w stanie dostrzec gruntowne znaczenie, jakie mają współcześnie jego prace.Item O projekcie „po kapitalizmie”(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Rostkowska, AnetaItem „Po kapitalizmie” jako kierunek i efekt walki klasowej(Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” UAM, 2013) Praktyka Teoretyczna