Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM, Numer specjalny
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Ekonomiczna analiza zasad odpowiedzialności ex delicto polskiego i amerykańskiego systemu prawnego(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017) Winczura, MateuszCelem artykułu jest przyjrzenie się zasadom odpowiedzialności ex delicto w polskim i amerykańskim porządku prawnym pod kątem analizy ich ekonomicznej efektywności. Badanie to jest oparte o narzędzia wypracowane przez ekonomiczną analizę prawa. Punktem wyjścia jest wskazanie interesu społecznego w racjonalnym ukształtowaniu zasad odpowiedzialności za czyny niedozwolone. We wprowadzeniu, zaprezentowane zostały podstawowe terminy i zasady ekonomicznej analizy prawa oraz polskie i amerykańskie spojrzenie na prawo czynów niedozwolonych in genere. Artykuł kolejno omawia sytuacje braku odpowiedzialności sprawcy szkody lub odpowiedzialność jedynie na zasadzie winy umyślnej, odpowiedzialność na zasadzie winy (ze szczególnym uwzględnieniem formuły Learneda Handa), odpowiedzialność na zasadzie ryzyka oraz instytucji przyczynienia się poszkodowanego. Przytoczone zostają poglądy zarówno polskiej, jak i amerykańskiej doktryny na poszczególne rodzaje odpowiedzialności oraz autorska analiza prezentowanych w tym temacie argumentów. Rozważania poparte są wykładnią tekstu prawnego oraz orzecznictwem sądowym. Podstawowym celem artykułu jest wykazanie, które zasady odpowiedzialności – i w jakich sytuacjach – wywołują pożądane skutki, przede wszystkim w zakresie minimalizowania społecznych kosztów szkód.Item Status prawny nasciturusa w polskim prawie cywilnym(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017) Święcioch, DamianNiniejszy artykuł poddaje analizie w ujęciu prawno-socjologicznym status prawny nasciturusa w polskim prawie cywilnym. Szczegółowe badania dotyczące terminologii powyższego zagadnienia opierały się na źródłach prawa rzymskiego, definicji z języka łacińskiego oraz słownika wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, kończąc na znaczeniu współczesnym, medycznym oraz socjologicznym. Na wstępie, na płaszczyźnie historycznej została omówiona instytucja nasciturusa. Początki prywatnoprawnej ochrony dziecka poczętego, ale nienarodzonego sięgają czasów prawa rzymskiego. Jurysprudencja rzymska stworzyła mechanizmy prawne, które umożliwiły dbanie o prawa i interesy dziecka poczętego. W wyniku przyznania praw podmiotowych, nasciturus mógł brać udział w dziedziczeniu w Starożytnym Rzymie, a o jego interesy dbał ustanawiany curator ventris. Kolejna część artykułu dotyczy płaszczyzny dogmatycznej. Fakt, że Kodeks cywilny wiąże zdolność prawną z urodzeniem nie oznacza, że prawu obojętna jest sytuacja nasciturusa. Doktryna wykształciła tzw. zdolność prawną pod warunkiem zawieszającym, która została kompleksowo omówiona w niniejszym artykule. Poruszone zostały również regulacje dotyczące nasciturusa w prawie spadkowym zgodnie z art. 927 k.c., deliktów wyrządzonych dziecku poczętemu, ale nienarodzonemu w świetle art. 446 i 4461 k.c., zawierania umów z poczętym oraz reprezentacji nasciturusa na podstawie k.r.o. Przywołane zagadnienia zostały obszernie omówione na płaszczyźnie normatywnej w ujęciu socjologicznym, gdyż celem analizy było wskazanie statusu prawnego nasciturusa w polskim prawie cywilnym, jego ochrony i przedstawienia go jako integralnej części społeczeństwa.Item Praktyczne zastosowania wolności sumienia. Obywatelskie nieposłuszeństwo, sprzeciw sumienia, klauzula sumienia(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017) Szabliński, MateuszW artykule przedstawiono instytucje prawne służące ochronie sumienia osoby, które można wyróżnić ze względu na wspólną podstawę aksjologiczną, jaką jest godność osoby ludzkiej. Omówione zostały instytucje obywatelskiego nieposłuszeństwa, sprzeciwu sumienia (odmowy dyktowanej sumieniem) oraz jego szczególny przypadek – klauzuli sumienia w zawodzie lekarza i lekarza dentysty. Obywatelskie nieposłuszeństwo charakteryzuje się jako akt o charakterze publicznym, bez użycia przemocy, dyktowany sumieniem, ale z uwzględnieniem politycznego charakteru, sprzeczny z prawem, mający na celu zmianę prawa. Sprzeciw sumienia rozumiany jest jako akt o charakterze subiektywnym. Osoba dokonująca sprzeciwu, tzw. objector, powołuje się na uznawane przez niego normy spoza systemu prawnego, najczęściej o charakterze moralnym lub religijnym. Instytucja sprzeciwu sumienia zostanie omówiona na przykładzie sprzeciwu sumienia względem obowiązkowej służby wojskowej oraz polskich uregulowań prawnych dotyczących tej sfery. Różnice między obywatelskim nieposłuszeństwem a odmową dyktowaną sumieniem wskazał w swojej pracy J. Rawls. Propozycje te zostały skomentowane i poszerzone przez polskich badaczy. Na gruncie tych ustaleń możliwe jest zakwalifikowanie klauzuli sumienia w zawodzie lekarza i lekarza dentysty jako instytucji odmowy dyktowanej sumieniem (sprzeciwu sumienia). W pracy wskazuje się, że aksjologiczną podstawą omawianych instytucji jest przyrodzona godność oraz wynikające bezpośrednio z niej sumienie, rozumiane jako indywidualna władza poznawcza osoby.Item Rola tak zwanego prawa „miękkiego” w kształtowaniu pozycji inwestora indywidualnego na giełdzie papierów wartościowych(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017) Podmiotko, SebastianWciąż kształtujący się w Polsce rynek kapitałowy, a w tym giełda papierów wartościowych jako bodaj najważniejsza jego instytucja wymaga ciągłego wypracowywania kompleksu różnych instytucji chroniących, a zarazem niezakłócających funkcjonowania uczestniczących w nim podmiotów. Inwestorzy indywidualni, ze względu na stosunkowo mały zaangażowany kapitał i niski stopień zrzeszenia, należą do grupy podmiotów szczególnie narażonych na ryzyka na giełdzie papierów wartościowych. Zagwarantowanie bezpiecznej pozycji prawnej inwestora indywidualnego wymaga przyjęcia mechanizmów prawnych, które niekiedy przestają być jednak wystarczające. Skutecznym rozwiązaniem przeciwdziałającym temu zjawisku są tzw. akty prawa „miękkiego” (ang. soft law). Akty takie, pomimo niezaliczania się do katalogu źródeł prawa powszechnie obowiązującego mogą wyznaczać pożądane zachowania poszczególnych uczestników giełdy, co może pozytywnie przyczynić się do poszanowania ich praw, ustalenia sztywnych ram funkcjonowania na giełdzie czy uzupełnienia luk prawnych innym sposobem, niż klasyczna droga ustawodawcza. Akty soft law mogą też pełnić różne role w zakresie wyznaczania pozycji inwestora indywidualnego – mogą promować korzystne zachowania emitentów względem nich, wytaczać drogę rozwoju ustawodawstwa w tym zakresie czy pełnić choćby funkcję edukacyjną. Wydaje się, że przez wzgląd na wiele pozytywnych cech, jakie posiadają akty prawa „miękkiego”, takich jak elastyczność czy przejrzystość, jak również ich powszechne zaaprobowanie mogą one w przyszłości zyskać duże uznanie i stać się de facto źródłem norm postępowania podmiotów uczestniczących w rynku kapitałowym i kształtować pozycję na nim inwestorów indywidualnych.Item Prawne aspekty stosowania przymusu bezpośredniego w szpitalach psychiatrycznych(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017) Mróz, KatarzynaArtykuł porusza najważniejsze zagadnienia związane z problematyką stosowania przymusu bezpośredniego w szpitalach psychiatrycznych. Opracowanie przedstawia sytuacje, w których dozwolone jest wszczęcie trybu przymusowego postępowania medycznego wobec osób stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia własnego, najbliższego otoczenia bądź bezpieczeństwa powszechnego, wbrew ich woli. Gwarancję realizacji zasad poszanowania praw i wolności jednostki stanowią przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego dotyczące stosowania w granicach konieczności środków przymusu bezpośredniego.Item Idee separatystyczne i ich wpływ na życie jednostki na przykładzie Katalonii(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017) Mawer, Agata; Ratajczak, AdamWe współczesnej Europie łatwo dostrzec powszechność tendencji separatystycznych. Pojawiają się one w różnych regionach kontynentu, w tym na Półwyspie Iberyjskim, a konkretnie w Hiszpanii. Autorzy tekstu pragną przybliżyć problematykę jednego z największych ruchów separatystycznych, który w tym kraju rozwija się od kilkudziesięciu lat w Katalonii. Autorzy wymieniają racje zwolenników niepodległości regionu, które wywodzone są z historii. Podnoszona jest również kwestia innego języka, którym posługują się Katalończycy. Spór ten nabrał już charakteru politycznego. W ostatnich wyborach przeprowadzonych w Katalonii większość mandatów uzyskały ugrupowania otwarcie opowiadające się za niepodległością tego regionu. Tekst porusza również problematykę aktualnej sytuacji prawnej i politycznej Katalonii, która obecnie cieszy się znacznym zakresem autonomii, co ma wpływ na wolność mieszkających tam osób. Autorzy zauważają, że nie wszyscy Katalończycy chcą zmiany obecnej sytuacji. Mają oni przecież prawo do posługiwania się odrębnym językiem, mogą z niego korzystać w szkołach czy urzędach. Mogą też posługiwać się własną flagą, promować swą własną, niezależną kulturę.Item Reformy edukacji w Polsce po 1945 roku i ich znaczenie(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017) Łukawska, MartaPrawo oświatowe jest jednym z obszarów prawa, reguluje ono zasady funkcjonowania szkół i ich typy, kompetencje nauczycieli i dyrekcji szkół, treści nauczania, zasady egzaminów, finansowania oświaty oraz szereg innych działalności wchodzących w skład funkcjonowania oświaty. Reformy oświaty są zmianami w prawie oświatowym. Znaczenie reform edukacji jest istotne nie tylko dla funkcjonowania państw, ale i jednostki. Edukacja, jest jedną z dziedzin, której reformy wzbudzają emocje społeczne. Wykształcenie obywateli jest zadaniem państwa. Proces edukacji i jej reformowanie tworzy jednak możliwości manipulacji społeczeństwem. Zaprezentowany artykuł jest przyczynkiem do zainteresowania się edukacją jako polem ideologicznych manipulacji oraz szansą rozwojową zarówno jednostki, jak i społeczeństw. Regulacje prawne w obszarze edukacji mają znaczenie edukacyjne, gospodarcze, ekonomiczne, kulturowe oraz wpływają na inne dziedziny życia społecznego.Item Prawo w życiu jednostki w Gorgiaszu Platona(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017) Lewicki, Przemysław„Gorgiasz” Platona jest jednym z wcześniejszych dzieł filozoficznych jednego z najbardziej wpływowych filozofów starożytności. Podejmowane są w nim tematy różnic między sztuką a umiejętnością retoryki, prawdy, sprawiedliwości czy prawa, przede wszystkim jednak natury ludzkiej. To właśnie wokół tego ostatniego problemu koncentrują się rozważania dwóch rozmówców zabierających głos jako ostatni w dialogu. Podczas sławnego starcia idei stają przeciwko sobie Kallikles, zwolennik bezwzględnej supremacji prawa natury, zgodnie z którego nakazami silni dominować muszą nad słabymi, oraz Sokrates, mistrz Platona, poprzez którego ten ostatni kreśli wizje ponadludzkiej sprawiedliwości, prawodawstwa zgodnego z ideałem zdrowej duszy i piękna. Te przekonywające stanowiska wykładane są ze swadą godną najlepszych dzieł ateńskiego myśliciela. W istocie rozważania na temat roli prawa w życiu jednostki ukazane w „Gorgiaszu” na przykładzie rozmowy Sokratesa i Kalliklesa należą do najbardziej znaczących ustępów z twórczości Platona poświęconej tematyce prawnej. Osadzenie tego starcia w szerszym kontekście historyczno-filozoficznym, a także przedstawienie struktury narracyjnej dialogu, umożliwia ponadto wniknięcie w istotę „Gorgiasza”, dialogu poświęconego najbardziej podstawowym zagadnieniom antropologicznym, poprzez który ponadto Platon rozwiązuje problem własnego stanowiska wobec śmierci swojego mistrza, Sokratesa.Item Oskarżyciel posiłkowy jako instrument ochrony praw pokrzywdzonego(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017) Habiera, ArkadiuszW artykule dokonano analizy charakteru oskarżyciela posiłkowego w procesie karnym pod kątem jego przydatności dla ochrony praw pokrzywdzonego. Uwzględniając kontekst publikacji, autor skupił się wokół możliwości przysługujących pokrzywdzonemu, który skorzystał z uprawnień określonych w rozdziale 5. Kodeksu postępowania karnego. W szczególności omówiony został wpływ oskarżyciela posiłkowego na przebieg i kierunek postępowania karnego. Autor ukazał praktyczny aspekt prawnych zagadnień związanych z uprawnieniami przysługującymi każdemu, czyje dobro prawnie chronione zostało zagrożone lub naruszone przez popełnione przestępstwo. Artykuł został zorientowany wokół problematyki rozwiązywania konfliktu społecznego wywołanego przestępstwem. W ocenie autora pokrzywdzony, działający w charakterze strony, ma szerokie możliwości wskazywania organom postępowania kierunku dalszego działania. Na uwagę zasługuje również wpływ instytucji oskarżyciela posiłkowego na budowanie ogólnej kultury prawnej społeczeństwa, naprawienie szkody wywołanej przestępstwem oraz zbliżenie osób zainteresowanych prowadzonym postępowaniem do przekonania o istnieniu sprawiedliwego procesu karnego. Autor dostrzegł również kontrowersje związane z funkcjonowaniem omawianej instytucji w praktyce. Szczególnie wyodrębnione zostały dwa aspekty: prekluzyjny charakter terminu do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia oraz dostęp do tłumacza w kontekście podobnego uprawnienia przysługującego oskarżonemu. W artykule wskazano możliwości rozwiązania tych problemów i tym samym poprawy systemu ochrony praw pokrzywdzonego w polskim procesie karnym.Item „Obrona przez kulturę” a rzeczywistość prawna współczesnej Polski(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017) Golak, Mateusz WiktorArtykuł dotyczy wpływu obecnej w anglosaskim systemie prawnym argumentacji obrony przez kulturę na polską aktualną rzeczywistość społeczno-prawną. Wychodząc od streszczenia kwestii, autor analizuje obecny stan prawny oraz przywołuje precedensowe przypadki z polskiej i międzynarodowej praktyki sądowej, aby przedstawić najistotniejszy element zjawiska. Głównym pytaniem, na które autor poszukuje odpowiedzi jest pytanie o to czy tytułowa argumentacja może stanowić kontratyp pozaustawowy, przesłankę złagodzenia odpowiedzialności karnej czy jeszcze coś innego. Próba odpowiedzi odwołuje się do dotąd niedocenianej w Polsce koncepcji sprawiedliwości wyrównawczej.Item Prawo do posiadania i noszenia broni jako prawo fundamentalne każdego człowieka – systemowe ujęcie II Poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki w amerykańskim systemie prawa(Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017) Bartosik, ŁukaszCelem niniejszego opracowania jest systemowa i oryginalistyczna (tj. historyczno-językowa) analiza II Poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, stanowiącej następująco: „dobrze zorganizowana milicja jest niezbędna dla bezpieczeństwa wolnego państwa; prawo ludzi do posiadania i noszenia broni nie może być naruszone”. Zadanie to wymaga przedstawienia analogicznych do II Poprawki regulacji występujących w konstytucjach poszczególnych stanów, charakterystyki umiejscowienia przepisu w indywidualistycznie zorientowanej Karcie Praw (Bill of Rights) oraz zwięzłego opisania ewolucji pojmowania prawa do posiadania broni przez amerykańskie sądy federalne, w tym zwłaszcza wiążących interpretacji poczynionych w wyrokach Sądu Najwyższego USA, który ostatecznie w sprawie District of Columbia v. Heller z 2008 roku uznał prymat indywidualistycznego modelu prawa do posiadania i noszenia broni jako naturalnego i niezbywalnego prawa każdego człowieka. Niniejsze opracowanie, choć opierające się na doświadczeniach prawnych Stanów Zjednoczonych, stanowić może również istotny głos w dyskusji nad prawem do posiadania broni w Polsce.