Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, 2015, nr 4
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Pamięć o przeszłości a konstruowanie bezpieczeństwa w planie teraźniejszym i przyszłym(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Kurkiewicz, AnnaKonstruowanie konstytutywnych, bazowych struktur tożsamości jednostki, jak i całych społeczeństw dokonuje się na linii ciągłej doświadczenia. Ciągłość doświadczenia, a w konsekwencji trwałość fundamentu tożsamościowej konstrukcji warunkowane są pamięcią. Pamięć jednostki w horyzoncie czasowym danego jej życia, jak i pamięć pokoleń to utrwalane i przekazywane zapisy „rzeczy minionych” i ich interpretacje. To pamięć (rysując horyzont przeszłości i uwidaczniając go w planie teraźniejszym i przyszłym) staje się otwartą możliwości namysłu nad „minionym” i jego nieustannej weryfikacji. Zdolność do pogłębionej refleksji, sięganie w głąb historii staje się zarazem możliwością budowy względnie bezpiecznej rzeczywistości, coraz to lepszego rozumienia siebie i otaczającego świata, rozumienia spotykanego wewnątrz świata drugiego człowieka, innego. Odcięcie horyzontu pamięci, jak i budowanego nad nim pogłębionego rozumienia prowadzić może do przekształcenia horyzontu spotkania innego w horyzont wrogości, wzajemnych uprzedzeń, agresji. Wskazanie zatem na pamięć przeszłego (jako istotny element konstytutywny tożsamości jednostki, jak i całych zbiorowości) stanowi próbę odwrócenia zarysowanego wektora ciążenia od innego w stronę obcego, a dalej wrogiego w kierunku innego jako wyzwania do budowania dialogu, a tym samym tworzenia bezpieczniej przestrzeni życia.Item Historia szkolna jako dyskurs władzy(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Menz, MariuszArtykuł przedstawia, w jaki sposób historia szkolna odzwierciedla bieżącą politykę historyczną państwa. Autor stawia tezę - sięgając do Michela Foucaulta - że stanowi ona zawsze dyskurs władzy. Jako przykład podaje przypadek chrztu Mieszka, który w zależności od zmieniających się kontekstów politycznych, społecznych i w mniejszym stopniu kulturowych, był i jest przedstawiany w edukacji szkolnej jako swoiste signum temporis. Sporo miejsca autor poświęca okresowi 1918-1939, pokazując, w jaki sposób programy szkolne do nauczania historii w tym czasie odbijały zmieniające się cele polityki historycznej rządzących. Historię szkolną jako dyskurs władzy uznaje autor za omnipotentny.Item Czerwony, bolszewik, … człowiek? – upamiętnienia symboliczne a miejsca spoczynku i pamięci żołnierzy Armii Czerwonej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Naruszenia Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o grobach i miejscach pamięci ofiar wojen i represji(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Kałużna, JoannaRzeczpospolita Polska jako strona Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o grobach i miejscach pamięci ofiar wojen i represji zobowiązała się do podejmowania szeregu działań w odniesieniu do miejsc spoczynku i pamięci, między innymi 600 tysięcy żołnierzy Armii Czerwonej, które znajdują się na jej terytorium. Wobec narastających liczbowo aktów wandalizmu w stosunku do tych obiektów, warto poddać analizie charakter tych działań. W artykule zawarto zestawienie motywów deklarowanych przez osoby dewastujące, reakcje przedstawicieli elit politycznych, działania podejmowane przez organa śledcze oraz treść przekazów medialnych dotyczących aktów wandalizmu. Dokonano także prognozy w zakresie możliwej zmiany wykazanych uprzednio tendencji oraz porównano działania mające miejsce na terenie RP do tych charakteryzujących inne państwa - strony bliźniaczych umów międzynarodowych.Item Lokalne polityki pamięci(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Skoczylas, ŁukaszArtykuł przedstawia nowy ogląd procesów pamięciowych związanych z polityką pamięci na poziomie lokalnym. Po pierwsze, autor sprzeciwia się utożsamianiu pojęcia „polityka pamięci” z pojęciem „polityka historyczna”. Po drugie, prezentuje propozycję analizy prób publicznego wpływania na zbiorową świadomość o przeszłości poprzez koncepcję lokalnych polityk pamięci. Koncepcja ta ma zastosowanie dla zbiorowości terytorialnych mniejszych niż państwowe. Autor pokazuje empiryczne zastosowanie tej koncepcji na przykładzie miasta Poznania.Item Czy cel uświęca środki? Moralny wymiar polityki w koncepcji tomistycznej(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Kosiba, BeataMoralność polega na zgodności ludzkiego działania z normami etycznymi. W odniesieniu do klasycznego rozumienia polityki, czyli roztropnego realizowania dobra wspólnego, celem władzy jest troska o dobro każdej osoby-obywatela. Pytanie czy cel uświęca środki, w dziedzinie polityki, dopuszcza możliwość, że kryterium działania będzie skuteczność, a nie wartości etyczne. Skoro kryterium działania stanowi skuteczność, to czy w aktywności politycznej dopuszczalne jest podejmowanie działań niemoralnych?Item Wspólny polsko-niemiecki podręcznik do historii – odmienne kultury dydaktyczne(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Julkowska, ViolettaArtykuł przedstawia ideę wspólnego polsko-niemieckiego podręcznika do historii oraz przybliża warunki realizacji tego projektu w kilku istotnych etapach. Pierwszy polegał na opracowaniu zaleceń historycznych i dydaktycznych wspólnych dla stron projektu. Po wyłonieniu wydawnictw nastąpił etap przygotowania treści podręczników, które są konsultowane z ekspertami i Polsko-Niemiecką Komisją Podręcznikową. W artykule została przedstawiona kwestia różnicy w podejściu do problemów historycznych w edukacji, wynikająca z różnicy w pojmowaniu sposobu kształcenia świadomości historycznej w Polsce i w Niemczech. Podkreślona została wartość wspólnego polsko-niemieckiego projektu, polegająca na wypracowaniu strategii dydaktycznej pozwalającej na rozumienie wspólnej historii i różnych pamięci.Item Poland and Palestine – contemporary relations(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Taffal, AsadContemporary relations between Poland and Palestine are currently developing and increasing year after year, by implementing regular steps, intensive plans, clear policies and signing many bilateral agreements in numerous fields bringing benefits to both sides. Poland and Palestine want to strengthen relations to achieve partnership goals, by holding focused meetings between official organisations from the two parties. The real beginning for starting these meetings refers to 9th of February, 2009 when Polish Foreign Minister Radosław Sikorski and Foreign Minister of the Palestinian National Authority Riad Al-Malki signed a three-year framework agreement on developing cooperation between the MFAs of the Republic of Poland and of the Palestinian National Authority. The signing of this agreement allowed the opening of a new period for more cooperation and connection between the two sides and will continue to develop this relationship under a consistent policy.Item Popularyzacja wiedzy w mediach lokalnych leszczyńskiego regionu wydawniczego(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Jurga-Wosik, EwaMedia lokalne leszczyńskiego regionu wydawniczego (obszar byłego województwa leszczyńskiego) w znacznej mierze, bez względu na rodzaj wydawcy popularyzują wiedzę, zwłaszcza z zakresu nauk humanistycznych. Czasopisma naukowe z kolei nawiązują w szerszym zakresie do wiedzy z zakresu nauk ścisłych, aniżeli pozostałe typy mediów. W czasopismach lokalnych, wydawców samorządowych, jak i prywatnych dominuje wiedza z zakresu badań regionalistycznych. W tego typu prasie nie brakuje również artykułów z dziedziny psychologii, pedagogiki, dietetyki, kosmetologii i nowinek z zakresu rolnictwa. Popularyzacja nauki w mediach lokalnych leszczyńskiego regionu trwa nieprzerwanie od momentu powstania prasy lokalnej na szeroką skalę na badanym obszarze, a zatem od połowy XIX wieku. Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie tytułów leszczyńskiego regionu wydawniczego regularnie zamieszczających publikacje naukowe i popularnonaukowe oraz zwrócenie uwagi na potrzebę czytelniczą tego typu treści.Item Virtuous circle – demokracja i kapitał społeczny w Europie. Analiza empiryczna(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Masłyk, TomaszArtykuł ma na celu zaprezentowanie zależności pomiędzy akceptacją reguł demokratycznych i subiektywną oceną stopnia ich realizacji w poszczególnych krajach europejskich z wielkością kapitału społecznego pozostającego w dyspozycji obywateli tych państw. Dane wykorzystane do przeprowadzenia analizy porównawczej pochodziły z badań Europejskiego Sondażu Społecznego zrealizowanego w roku 2012. Pozwoliły one skonstruować trojakiego rodzaju klasyfikację: 1) poparcia dla demokracji, 2) oceny demokracji, 3) wielkości kapitału społecznego. Subiektywne opinie na temat ustroju demokratycznego oraz szacowana wielkość kapitału społecznego zostały dodatkowo skonfrontowane z obiektywnymi wskaźnikami makro określającymi funkcjonowanie badanych społeczeństw w wymiarze społeczno-politycznym: jakości rządzenia (Worldwide Governance Index), stabilności demokracji (Democracy Index), konkurencyjności gospodarczej (Global Competitiveness Index), rozwoju społecznego (Human Development Index) oraz kapitału ludzkiego (Human Capital Index).Item Wartość pamięci i mnemoniczne struktury możliwości. Uwarunkowania pamięci zbiorowej w badaniach polityki kontestacji(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Lipiński, ArturCelem artykułu jest analiza warunków, które umożliwiły skuteczną dyfuzję kategorii pamięci zbiorowej na pole badań nad ruchami społecznymi. Chodzi przede wszystkim o ewolucję sposobów teoretyzowania zjawiska polityki kontestacyjnej, która stopniowo uwzględniać zaczęły kulturowy wymiar działania ruchów społecznych, w tym praktyki nadawania znaczeń odnoszących się do przeszłości. Ponadto artykuł przedstawia dwie propozycje teoretyczno-metodologiczne łączące kategorię pamięci zbiorowej z badaniem polityki kontestacji. Mowa o koncepcji zdolności mnemonicznej ruchu gejowskiego w USA oraz pojęciu mnemonicznych struktur możliwości.Item Narracja historyczna Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce o II wojnie światowej. Przed i po roku 1989(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Stachowiak, PawełArtykuł zawiera próbę przedstawienia głównych motywów dotyczących II wojny światowej obecnych w oficjalnej narracji historycznej Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Przedstawiono również ewolucję tejże narracji, która dokonała się szczególnie po przełomie roku 1989. W celu zrealizowania tych zamierzeń, autor posłużył się aparatem pojęciowym wytworzonym w przestrzeni refleksji naukowej badań nad pamięcią. Najważniejsze wnioski przedstawione w tekście ukazują kościelne odniesienia do wydarzeń lat 1939-1945 jako element budowania wspólnoty pamięci. Pierwotnie była ona konstruowana poprzez nawiązywanie do tradycyjnego paradygmatu historii heroicznej i próbę teologicznego usensowienia wydarzeń wojennych. Współcześnie nastąpiło delikatne przesunięcie akcentów w kościelnej interpretacji czasu wojny. Jest to związane z ewolucją nauczania Kościoła powszechnego i zmianami w funkcjonowaniu pamięci zbiorowej polskiego społeczeństwa. Autor wskazuje w konkluzji na paradoksy, które widoczne są w kościelnej narracji historycznej i mogą w efekcie utrudnić bądź uniemożliwić utrzymanie Kościoła jako względnie koherentnej wspólnoty pamięci.Item Spór o media publiczne w Polsce w świetle standardów europejskich(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Skrzypczak, JędrzejNie budzi dziś wątpliwości, że w Europie niezależne media publiczne są trwałym i ważnym elementem demokracji. Formułuje się tezę, że warunkiem koniecznym istnienia mediów publicznych jest zapewnienie kilku fundamentalnych czynników. Po pierwsze niezbędne jest stworzenie regulacji gwarantujących odpowiednie mechanizmy powoływania struktur zarządzających oraz nadzorujących takie podmioty. Po drugie w ramach takich jednostek należy zapewnić niezależność redakcyjną. Po trzecie konieczne jest stworzenie odpowiednich zasad finansowania, a wreszcie wprowadzenie właściwych sposobów formułowania, przydzielania i rozliczania realizacji zadań publicznych w tej sferze, zwanych powszechnie misją publiczną. Przedmiotem poniższego tekstu jest analiza standardów europejskich określających przede wszystkim zasady funkcjonowania mediów publicznych w tym pierwszym z wyżej wymienionych obszarów oraz - w tym kontekście analiza budzącej ogromne kontrowersje nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji z dnia 30 grudnia 2015 r. Trzeba sobie jednak uświadomić, iż w zasadzie żadne rozwiązanie prawne, nie zagwarantuje, iż funkcjonować będą prawdziwie wolne, niezależne i apolityczne media publiczne. Tego bowiem nie można „zadekretować”, wynika to bardziej z tradycji i dotychczasowych doświadczeń ustrojowych, politycznych, ale także historycznych, społecznych, a wreszcie kulturowych. Należy też zgodzić się z tezą, że rozwiązania instytucjonalne i systemowe same w sobie nie zagwarantują, iż powstaną media publiczne, a zwłaszcza, że będzie realizowana misja publiczna przez te jednostki. Konieczne jest wypracowanie odpowiednich mechanizmów kultury politycznej i zaniechania traktowania radiofonii i telewizji publicznej jako łupu politycznego. Należy, zwłaszcza w takich krajach jak Polska, gdzie z uwagi na przeszłość historyczną standardy demokratycznego państwa prawa oraz koncepcja mediów publicznych są ciągle nowym doświadczeniem, aby rozwiązania systemowe promowały powyższe zasady. Trudno nie zgodzić się z zastrzeżeniami zgłaszanymi przez różne struktury europejskie i uniknąć wrażenia, że jedynym celem nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji było „przejęcie” przez rządzącą partię władzy nad mediami publicznymi.Item „Mienie pożydowskie” jako figura polskiego dyskursu publicznego(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Forecki, PiotrSformułowanie „mienie pożydowskie” pełni w języku polskim funkcję opisową. Jest używane zarówno w mowie potocznej, jak i dyskursie naukowym. Ta swoista zbitka na ogół nie budzi semantycznych podejrzeń i jest uznawana za nośnik neutralnych treści w opisie pewnej materialnej substancji. Mienia ̄ydów zamordowanych przez Niemców podczas Zagłady, a zwłaszcza należących do nich rozmaitych nieruchomoœci, które pozostały na terytorium Polski i zmieniły swoich dotychczasowych właścicieli. Problem polega na tym, iż w tak rozumiane sformułowanie „mienie pożydowskie” wpisany jest fałsz założycielski oraz funkcje nadane w imię zapewnienia komfortu polskiej wspólnoty narodowej. Kluczowym celem artykułu jest próba dekonstrukcji tej jakże wygodnej i użytecznej zbitki pojęciowej, wskazanie jej genealogii, a przede wszystkim próba odpowiedzi na pytanie, co w istocie przy jej użyciu próbuje się wymazać/zasłonićItem Social history methodology and contemporary Russian political science(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Artem, KarateevRelacje interdyscyplinarne oferują badaczom szeroki zakres instrumentów. Specjaliści z zakresu nauk politycznych niektóre pożyteczne podejścia metodologiczne mogą zaczerpnąć z pola historii społecznej. Historia społeczna opisuje różne sfery życia społecznego (w tym sferę polityczną) by pokazać ich bliskie powiązania oraz wzajemną zależność. Niektóre studia z zakresu historii społecznej dostarczają nam wartościową wiedzę oraz ważne wnioski dotyczące polityki. Podejścia metodologiczne wypracowane przez historyków społecznych powinny podlegać uważnej eksploracji, w celu ustalenia korzyści, jaką mogą one przynieść w ramach badań politologicznychItem Wielowymiarowość pojęcia samorządu – od związków terytorialnych do specjalnych(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Kmieciak, RobertPrzedmiotem zaprezentowanej w artykule analizy jest samorząd korporacyjny, którego podstawę stanowi związek osób o przymusowym charakterze członkostwa. W tym kontekście kluczowe stało się scharakteryzowanie istoty i kierunków rozwoju samorządu terytorialnego jako fundamentu władzy lokalnej. Samorząd korporacyjny nie jest jednak pojęciem jednowymiarowym odnoszącym się wyłącznie do stosunków terytorialnych. Bardzo ważną rolę w systemie reprezentowania interesów określonych środowisk odgrywa także samorząd specjalny, który wyodrębnia się według innych kryteriów. W jego ramach wyróżnić możemy związki personalne, reprezentujące interesy osób wykonujących profesje zaufania publicznego oraz związki ekonomiczne, których zadaniem jest rzecznictwo interesów środowiska gospodarczego. Odpowiednio do zaprezentowanego powyżej podziału, w ramach samorządu specjalnego wyróżniamy samorząd zawodowy i gospodarczy. Warto zauważyć, że w kontekście takich procesów jak globalizacja, metropolizacja czy demokracja uczestnicząca na samorząd należy spojrzeć z nieco innej perspektywy, nie tylko przez pryzmat społeczności zorganizowanych terytorialnie, ale również z punktu widzenia przedsiębiorców oraz osób wykonujących profesje zaufania publicznego, a więc w kategoriach governance. Jest to szczególnie istotne ze względu na potrzebę poszukiwania nowych, efektywnych i równoprawnych form współpracy pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego a organizacjami samorządu specjalnego.Item Uchodźstwo w dobie kryzysu na Ukrainie(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Adamczyk, AnitaArtykuł poświęcony został migracji wewnętrznej i zewnętrznej na Ukrainie w okresie 12 miesięcy 2014 roku. Jego celem było pokazanie, jak kryzys polityczny i konflikt militarny wpłynęły na ruchliwość obywateli Ukrainy. W artykule została dokonana analiza dotycząca przesiedleńców wewnętrznych, pod kątem ich liczebności oraz miejsc, w których znajduje się ich największa kumulacja. Skoncentrowano się także na działaniach władz ukraińskich skierowanych na udzielenie ochrony i pomocy przemieszczającym się wewnątrz kraju. Rozważaniu poddano również kwestie dotyczące migracji obywateli Ukrainy poza granice ojczyzny (ze wskazaniem liczby uciekających i państw ich pobytu) ze szczególnym uwzględnieniem Polski.Item Legalność zmiany władzy na Ukrainie(Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM w Poznaniu, 2015) Stelmach, AndrzejProcedury dokonania zmian w Konstytucji Ukrainy w 2004 oraz 2010 i 2014 roku budzą poważne zastrzeżenia co do ich konstytucyjności. Można wskazać na wyraźne ich uwarunkowanie chęcią realizacji doraźnych celów politycznych przez te siły polityczne, które w danej chwili dysponowały możliwościami dokonania zmian ustawy zasadniczej. Przy kolejnych nowelizacjach konstytucji w rażący sposób naruszano normy prawne, co stanowiło podstawę do późniejszego unieważnienia dokonanych zmian. W podobny sposób postąpiono w przypadku usunięcia z urzędu prezydenta W. Janukowycza. W artykule przedstawiono również wpływ masowych ruchów społecznych, nazywanych pomarańczową rewolucją czy Euromajdanem, na funkcjonowanie ośrodków władzy państwowej na Ukrainie.