Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 2013, nr 4
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Model gospodarki bimodalnej Johna K. Galbraitha w kontekście keynesowskiej wizji funkcjonowania gospodarki rynkowej(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Umiński, PawełArtykuł prezentuje myśl Johna K. Galbraitha w kontekście myśli keynesowskiej. Wychodząc od koncepcji przedsiębiorstwa oraz determinantów jego rozwoju, Galbraith stwierdza, że wzrost niektórych firm prowadzi do wyłonienia się sektora planującego w gospodarce. Jest to grupa korporacji kontrolujących swoje otoczenie gospodarcze. Taki obraz gospodarki ma konsekwencje makroekonomiczne w postaci sztywności cen i płac w niektórych sektorach. Zatem koncepcja Johna K. Galbraitha wpisuje się w poszukiwania mikroekonomicznych podstaw myśli keynesowskiej.Item Odpowiedź na artykuł recenzyjny Romana A. Tokarczyka „Próba przeglądu uzasadnień restytucji dóbr kultury”(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Zeidler, KamilItem Patriotyzm konsumencki: próba spojrzenia socjologicznego(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Skoczylas, ŁukaszArtykuł opisuje zjawisko patriotyzmu konsumenckiego i stanowi próbę połączenia go z konstruktami „starego”, tradycyjnego oraz „nowego” patriotyzmu. Pokazuje, że patriotyzm konsumencki może być analizowany z obydwu tych perspektyw. Opisuje również, jak lokalni przedsiębiorcy wykorzystują patriotyczne nastawienie konsumentów w swoich kampaniach marketingowych.Item Bilans społecznej wyobraźni. Komentarz socjologiczny do Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Drozdowski, Rafał; Frąckowiak, MaciejPrzedmiotem artykułu jest krytyczna analiza budżetu obywatelskiego ze szczególnym uwzględnieniem jego poznańskiej odsłony z 2013 r. Autorzy rozważają, jakich informacji o priorytetach inwestycyjnych mieszkańców, a także o preferowanych przez nich typach relacji obywatel–urzędnik, dostarczają wnioski zgłoszone do poznańskiego budżetu obywatelskiego. Rozpatrują i komentują prawdopodobne linie krytyki tej formy partycypacji; zastanawiają się także nad ograniczeniami i potencjalnymi ścieżkami rozwoju socjologicznej refleksji nad tzw. zwrotem społecznym. Artykuł zawiera też ocenę formuły budżetu obywatelskiego stosowanej obecnej w Poznaniu w kategoriach jej zdolności do dostarczenia decydentom wyobraźni, wrażliwości i horyzontów inwestycyjnych nieobecnych, bądź mało obecnych w najpopularniejszych strategiach rozwoju miasta, oraz uwzględniania mieszkańców zwykle wykluczonych z podobnych form partycypacji społecznej. W tekście obecna jest także próba zaproponowania warunków, które w większym stopniu sprzyjałyby realizacji za pomocą budżetu obywatelskiego tak sformułowanych celów.Item Znaczenie limitu kredytowego i ubezpieczenia kredytu kupieckiego w Polsce(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Becella, AdrianNiniejsze opracowanie wskazuje na istotę przemian ubezpieczenia kredytu kupieckiego w Polsce. Przyczyną owych zmian jest gwałtowne pogorszenie się sytuacji makroekonomicznej w Polsce, która wpłynęła na spadek efektywności prowadzonej działalności przedsiębiorstw, a także towarzystw ubezpieczenia kredytu kupieckiego po 2008 r. Artykuł stanowi przegląd zagadnień dotyczących kredytu kupieckiego, ryzyka i możliwości jego ograniczenia. Autor podkreśla znaczenie ubezpieczenia kredytu kupieckiego, jako efektywnego narzędzia zabezpieczenia należności. Opracowanie ukazuje również wady jego klasycznego ujęcia w okresie dekoniunktury, co powoduje zmniejszenie przez ubezpieczycieli ryzyka przez redukcję limitów ubezpieczeniowych. W zaistniałych warunkach towarzystwa ubezpieczeń poszerzyły ofertę produktową o ubezpieczenie należności podwyższonego ryzyka. Nowy produkt ubezpieczeniowy, spełniający oczekiwania klientów stanowi bardzo dobrą podstawę do dalszego rozwoju na polskim rynku. Prezentowane rozwiązanie dostarcza nowych możliwości handlowych dla wierzyciela, zachowując bezpieczeństwo jego działalności. Jednocześnie przynosi korzyści dłużnikowi, ponieważ dostarcza mu nowy kapitał obrotowy w postaci kredytu kupieckiego. Ubezpieczyciel zaś, przez rozwój nowych produktów stymuluje swoją sprzedaż i zwiększa przy tym przychody pochodzące ze składek i opłat z tytułu zawarcia polisy. Reasumując, w opinii autora ubezpieczenie należności podwyższonego ryzyka stanowi korzystne rozwiązanie, będące odpowiedzią ubezpieczycieli na pogarszającą się sytuację ekonomiczną na polskim rynku, co daje podstawę dalszego wzrostu znaczenia ubezpieczenia kredytu kupieckiego w Polsce.Item Bitcoin – wirtualny eksperyment czy waluta przyszłości?(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Perez, Katarzyna; Urbaniak, MichałNiniejszy artykuł ma na celu przybliżenie istoty bitcoin oraz jest próbą odpowiedzi na pytanie, jaką rolę elektroniczna moneta odegra na globalnym rynku finansowym w przyszłości. W pierwszej kolejności w artykule przedstawiono dwa sposoby definiowania bitcoin oraz mechanizm emisji tej monety i obrotu w Internecie. Na tej podstawie wyodrębniono zalety i wady elektronicznej monety w kolejności ich ważności. Następnie zaprezentowano dotychczasową genezę rynku bitcoin, co pozwoliło na zidentyfikowanie i uszeregowanie determinant jego rozwoju. Wśród nich za najistotniejsze uznano ograniczoną podaż bitcoin i rosnący nań popyt, pogłębianie się globalnego kryzysu zadłużeniowego, stopniowe wprowadzanie przejrzystych regulacji prawnych, utrzymanie wiarygodności dotyczącej emisji monet oraz rosnącą akceptację tej formy płatności przez użytkowników Internetu. Na koniec rozważań o bitcoin przedstawiono możliwe zastrzeżenia zgłaszane przez biernych obserwatorów rynku, które wciąż pozostają bez jednoznacznej odpowiedzi. W podsumowaniu przyjęto stanowisko pośrednie, nadające bitcoin status nowatorskiego wynalazku, który dzięki swojej hybrydowej naturze może być pierwszym krokiem do pieniądza przyszłości.Item Zasada parytetu płci na stanowiskach kierowniczych(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Lisowska, EwaCelem opracowania jest odpowiedź na pytanie, dlaczego potrzebna jest unijna dyrektywa o kwotach ze względu na płeć w radach nadzorczych spółek giełdowych zatrudniających 250 lub więcej osób. W pierwszej części przedstawiono aktualne dane obrazujące udział kobiet wśród kierowników różnych szczebli. W analizie zostały wykorzystane m.in. wyniki najnowszych badań przeprowadzonych w administracji rządowej oraz w przedsiębiorstwie Lasy Państwowe w 2012 r. Wskazują one, że kobiety stanowią 20% kadry na stanowiskach najwyższego szczebla w administracji rządowej – wśród ministrów, wiceministrów, ambasadorów, dyrektorów generalnych, podczas gdy ich zatrudnienie w administracji centralnej jest na poziomie 62%. W wypadku przedsiębiorstwa Lasy Państwowe reprezentacja kobiet na najwyższych stanowiskach kierowniczych wynosi 7%, podczas gdy ich udział w zatrudnieniu – 24%. Kobiety mają mniejsze szanse na objęcie stanowiska kierowniczego niż mężczyźni, w tym w szczególności najwyższego szczebla. Wyniki przywołanych badań oraz analiza sytuacji w największych spółkach notowanych na giełdach w krajach unijnych stanowią istotny argument za wprowadzeniem parytetu lub kwoty na stanowiskach najwyższego szczebla w administracji centralnej, przedsiębiorstwach z udziałem skarbu państwa oraz spółkach publicznych.Item Następstwa nowelizacji Prawa upadłościowego i naprawczego wprowadzonych na przestrzeni lat 2009-2011(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Mirowska, Dorota; Mirowski, WaldemarZasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnych dłużników w Polsce reguluje ustawa z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze, która weszła w życie 1 października 2003 r. Od tego momentu była ona wielokrotnie nowelizowana. Ostatnie znaczące, zdaniem autorów, nowelizacje miały miejsce 6 marca 2009 r., 22 października 2010 r. oraz 9 czerwca 2011 r. W literaturze wskazuje się na potrzebę wprowadzenia kolejnych zmian w ustawie. W artykule przeanalizowano ekonomiczne i prawne skutki wymienionych nowelizacji dla upadającego przedsiębiorcy, jego wierzycieli oraz pozostałych interesariuszy postępowania upadłościowego. Zaprezentowano możliwy wpływ wprowadzonych zmian na przejrzystość procedur upadłościowych. Podjęto również próbę oceny trafności i istotności wprowadzonych zmian.Item Nadpłata podatku powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Szymczak, AnetaArtykuł poświęcony jest analizie pojęcia „nadpłata powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego”, w tym w szczególności różnicy między nadpłatą z art. 72 Ordynacji podatkowej (o.p.) i nadpłatą z art. 74 o.p. Brak rozróżnienia istoty obu nadpłat powoduje poważne trudności w określeniu ich skutków, co widoczne jest obecnie w orzecznictwie sądów administracyjnych. Ponieważ brak definicji „nadpłaty powstałej w wyniku orzeczenia TK”, próba wskazania jej natury prawnej wymaga przede wszystkim uwzględnienia skutków wyroków Trybunału Konstytucyjnego, określonych w art. 190 ust. 1, 3 i 4 Konstytucji RP. Z powołanych przepisów Konstytucji wynika, że w polskim porządku prawnym wyroki Trybunału mają charakter konstytutywny i działają ex nunc, a więc wywołują skutek na przyszłość. Oznacza to, że do chwili ogłoszenia przepis uznany za niekonstytucyjny obowiązywał w systemie prawa i wywierał skutki prawne. W konsekwencji wynika z tego, że podatek uiszczony na podstawie przepisu, którego zgodność z Konstytucją zakwestionował Trybunał, był w momencie zapłaty podatkiem należnym. Nie można zatem uznać, że – tak jak w wypadku nadpłaty z art. 72 o.p. – mamy do czynienia ze świadczeniem nienależnym, uiszczonym bez podstawy prawnej. Wręcz przeciwnie: podstawa taka istniała, korzystała z domniemania konstytucyjności i nie odpadła z mocą wsteczną. Artykuł 74 o.p., który w zakresie pełnionych funkcji stanowi realizację art. 190 ust. 4 Konstytucji RP na gruncie Ordynacji podatkowej, stanowi podstawę odrębnego roszczenia o zwrot uiszczonego podatku.Item Niesprawcza odpowiedzialność karna o charakterze represyjnym (karnym) w świetle Konstytucji RP (art. 42 ust. 1)(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Tarnowska, Danuta; Kaczorkiewicz, Dorota; Brzezińska, MartaAnalizie poddano trzy rodzaje odpowiedzialności, tj. odpowiedzialność posiłkową (art. 24 i 25 k.k.s.), zobowiązanie do zwrotu korzyści majątkowej (art. 52 k.k. i art. 24 § 5 k.k.s.) oraz odpowiedzialność podmiotów zbiorowych w odniesieniu do art. 42 ust. 1 Konstytucji RP, w którym mowa o odpowiedzialności sprawczej osoby dopuszczającej się czynu zabronionego. Z uwagi na takie ujęcie odpowiedzialności w Konstytucji w opracowaniu podjęto próbę określenia, czy art. 42 ust. 1 odnosi się także do odpowiedzialności niesprawczej, wprowadzonej wymienionymi aktami prawnymi. Unormowanie zawarte w wyżej wymienionych aktach prawnych prowadzi do wniosku, że skazanie sprawcy przestępstwa daje podstawę do pociągnięcia do odpowiedzialności posiłkowej, do zobowiązania do zwrotu korzyści majątkowej czy też do pociągnięcia do odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Warunkiem koniecznym stosowania tych instytucji jest więc uznanie osoby fizycznej powiązanej z określonym podmiotem wymienionych przejawów odpowiedzialności za winną popełnienia przestępstwa, którego skutki dotyczą tego podmiotu. Pociągnięcie do odpowiedzialności niesprawczej pozostaje zatem w ścisłym związku z odpowiedzialnością sprawczą, o której stanowi art. 42 ust. 1 Konstytucji RP. Odpowiedzialność sprawcza jest bowiem podstawowym warunkiem pociągnięcia do odpowiedzialności niesprawczej. Ta ostatnia stanowi niejako reperkusję pociągnięcia do sprawczej odpowiedzialności karnej.Item Judykatura a proceduralne aspekty prawa(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Jaśkiewicz, JacekZamierzeniem artykułu jest refleksja nad przyczynami i konsekwencjami proceduralizacji prawa. Materiał źródłowy stanowią wypowiedzi sędziów Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, pochodzące z publikowanych uzasadnień uchwał lub orzeczeń tych sądów. Diagnozie poddano przede wszystkim orzecznictwo pochodzące z ostatnich kilku roczników, przyjmując, że jego treść odnotowująca dorobek wcześniejszy obejmuje aktualne problemy stosowania prawa procesowego. Z przeprowadzonych badań wynikają tezy o wzroście aktywności sędziów w sferze prawa procesowego, skutkujące poszerzaniem jurysdykcji sądowej oraz autonomizowaniem instytucji proceduralnych. Jednak kłopoty ze sprawnością i efektywnością rozpoznawania spraw powodują, że w dyskursie sędziowskim zaczynają dominować problemy organizacyjne lub techniczne. Wynikają one, w ocenie autora, nie tylko z niedostatków prawodawstwa, lecz także z określonej postawy sędziów wobec problemów proceduralnych. Utrwalanie zachowań legitymistycznych oraz brak zaangażowania aksjologicznego sprzyjają tworzeniu barier komunikacyjnych, co w konsekwencji godzi w materialne funkcje i cele ochrony sądowej.Item Odmowa przyjęcia na pokład statku powietrznego według przepisów rozporządzenia (WE) nr 261 2004(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Konert, AnnaArtykuł dotyczy problematyki odmowy przyjęcia pasażera na pokład samolotu oraz tzw. overbookingu, czyli niewpuszczenia pasażera na pokład, gdy do odprawy zgłasza się większa liczba pasażerów niż liczba miejsc w samolocie. Kwestię tę omówiono na podstawie dwóch rozbieżnych wyroków: wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 11 lipca 2007 r. oraz wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (trzecia izba) z 4 października 2012 r. w sprawie C-321/11 Germán Rodríguez Cachafeiro, María de los Reyes Martínez-Reboredo Varela-Villamor/Iberia, Líneas Aéreas de España SA, wydanych na podstawie rozporządzenia (WE) nr 261/2004 z 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w wypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie nr 295/91.Item Podstawy traktatowe wolności żeglugi na rzekach międzynarodowych z perspektywy międzynarodowego prawa zasobów wodnych(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Gadkowski, AndrzejCelem artykułu jest zaprezentowanie problematyki wolności żeglugi na rzekach międzynarodowych w świetle prawa i praktyki międzynarodowej. Autor analizuje postanowienia najważniejszych umów międzynarodowych, które określały zakres i zasady korzystania z tej wolności. Na tej podstawie formułuje konkluzję, że umowy te nie formułowały powszechnej wolności żeglugi na rzekach międzynarodowych, jak również tezę, że takiej powszechnej wolności żeglugi nie gwarantowała żadna norma prawa zwyczajowego. Problematykę tę autor prezentuje z perspektywy współczesnego międzynarodowego prawa zasobów wodnych, które bardzo wyraźnie powiązane jest z międzynarodowym prawem środowiska. Regulacje tego prawa, a zwłaszcza Konwencja o prawie nieżeglugowego użytkowania międzynarodowych cieków wodnych z 1997 r., nie przewidują powszechnej wolności żeglugi na transgranicznych ciekach wodnych. Podobne konstrukcje znajdujemy w pracach Komisji Prawa Międzynarodowego (reguły helsińskie i reguły berlińskie).Item Bezpieczeństwo zbiorowe a suwerenność państw(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Diallo, Boubacar SidiPrzedmiotem niniejszych rozważań, dotyczących współczesnych stosunków międzynarodowych są z jednej strony suwerenność, a z drugiej – bezpieczeństwo międzynarodowe oraz analiza związku pomiędzy systemem bezpieczeństwa zbiorowego a suwerennością państw w kontekście utrzymania trwałego pokoju i stabilności na świecie. Państwa są tradycyjnie przywiązane do idei suwerenności, jednakże do najbardziej charakterystycznych cech stosunków międzynarodowych naszych czasów należy narastanie różnego rodzaju zagrożenia, zarówno ze strony państwa (np. Iran, Korea Północna), jak i ze strony innych podmiotów (np. Al-Kaida). Bezpieczeństwo i suwerenność to dwa podstawowe pojęcia w literaturze i doktrynie prawnomiędzynarodowej. Dzieje się tak z dwóch powodów: po pierwsze – głównymi aktorami w stosunkach międzynarodowych są państwa, będące suwerennymi podmiotami, a stosunki czy też współpraca między nimi oparte są w zasadzie na poszanowaniu owej suwerenności; po drugie – kwestia bezpieczeństwa jest podstawowym zagadnieniem i warunkiem niezbędnym do wykonywania w pełni suwerennych praw tychże państw oraz zapewnienia współpracy międzynarodowej i rozwoju społeczno-gospodarczego. W artykule tym poruszono również problem konieczności instytucjonalizacji legalnego użycia siły, zarówno w organizacjach ogólnoświatowych, jak i na gruncie struktur regionalnych organizacji międzynarodowych, aby szybko i skutecznie zarządzać sytuacjami i konfliktami zagrażającymi pokojowi i bezpieczeństwu międzynarodowemu. W artykule zwrócono również szczególną uwagę na rolę i miejsce organizacji międzynarodowych w procesie utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, zarówno na poziomie ogólnoświatowym, jak i regionalnym.Item Patent europejski o jednolitym skutku – konstrukcja prawna i treść(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Nowicka, AureliaCelem artykułu jest przedstawienie regulacji prawnych zmierzających do utworzenia jednolitej ochrony patentowej, przewidzianych w rozporządzeniu Rady i Parlamentu Europejskiego nr 1257/2012 wprowadzającym wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej oraz w rozporządzeniu Rady nr 1260/2012 wprowadzającym wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej w odniesieniu do mających zastosowanie ustaleń dotyczących tłumaczeń. Ze względu na ścisłe powiązanie obu rozporządzeń z umową międzynarodową mającą utworzyć nowy system rozstrzygania sporów patentowych analizie została poddana również wspomniana umowa międzynarodowa, tj. Porozumienie w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego. Po zwięzłym przedstawieniu obecnego stanu ochrony patentowej w państwach członkowskich Unii Europejskiej, wynikającej z patentów europejskich i patentów krajowych, autorka analizuje 1) konstrukcję prawną patentu europejskiego o jednolitym skutku, przyjętą w rozporządzeniu nr 1257/2012; 2) treść praw przyznanych patentem europejskim o jednolitym skutku, na którą składają się: prawo zakazania bezpośredniego korzystania z wynalazku oraz prawo zakazania pośredniego korzystania z wynalazku. Ostatnia część tej analizy obejmuje ograniczenia skutków patentu. Jak podkreśla autorka, przepisy regulujące treść patentu i jego ograniczenia dotyczyć będą nie tylko patentów europejskich o jednolitym skutku, lecz także „klasycznych” patentów europejskich. Autorka formułuje krytyczną ocenę wymienionych aktów prawnych. Jeśli Polska ratyfikuje Porozumienie o Jednolitym Sądzie Patentowym, patenty europejskie o jednolitym skutku będą obowiązywać w naszym kraju, co będzie miało wysoce niekorzystne konsekwencje prawne i gospodarcze, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw. Wysoce negatywne konsekwencje wynikać będą również z faktu przekazania przez Polskę jurysdykcji w sprawach patentowych na rzecz sądu międzynarodowego, którym będzie Jednolity Sąd Patentowy. Dopuszczalność przekazania kompetencji w tej dziedzinie budzi poważne zastrzeżenia co do zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.Item Kontekst reformy studiów prawniczych(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Dajczak, WojciechW dyskusji o reformie studiów prawniczych od dziesięcioleci tkwimy w sporze między praktycznością a akademickością: o parytety między przedmiotami dogmatycznymi a ogólnohistorycznymi. Autor podnosi, że właściwy sens praktyczności leży gdzie indziej. Chodzi o to, w jakim stopniu studia prawnicze kształtują umiejętność prawniczego myślenia, to jest samodzielnego, racjonalnego rozwiązywania konfliktów. Na tej podstawie autor pyta, jak angielskie doświadczenia trzyletnich studiów prawniczych i ich krytyka w Niemczech mogą wzbogacić polską dyskusję na temat wprowadzania procesu bolońskiego na wydziałach prawa. Główne płynące z takich rozważań inspiracje to: ograniczenie masowości studiów prawniczych przez wprowadzenie testu predyspozycji dla kandydatów; ograniczenie liczby przedmiotów obowiązkowych i głębsze połączenie nauki prawa współczesnego z ekonomicznym, kulturowym i historycznym wyjaśnieniem jego zasad i typowych konfliktów. Studia prawnicze powinny pozostać jednolite i trwać dłuższej niż trzy lata. Natomiast społeczne i finansowe skutki odejścia od masowości studiów prawniczych wydziały prawa mogą łagodzić ofertą dwustopniowych studiów bogatych w prawnicze treści, np. studiów prawno-ekonomicznych lub prawno-filologicznych.Item Wokół reformy studiów prawniczych(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013) Borkowska-Bagieńska, EwaArtykuł prezentuje argumenty w toczącej się dziś dyskusji nad programem studiów prawniczych. Spierają się zwolennicy utrzymania istniejącej grupy przedmiotów ogólnych i teoretycznych. Ich przeciwnicy opowiadają się za zwiększeniem praktycznego charakteru studiów i zmniejszenia listy przedmiotów ogólnych.Item Spis treści RPEiS 75, 2013, z. 4(Wydział Prawa i Administracji UAM, 2013)