Przegląd Politologiczny, 2014, nr 2
Permanent URI for this collectionhttps://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/12100
Browse
Recent Submissions
Item A United States of Europe? Amerykańscy ojcowie zjednoczonej Europy u progu zimnej wojny (1945–1957)(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Podemski, PiotrJuż George Waszyngton miał wyrazić często przywoływane później przez Amerykanów życzenie, by na wzór Stanów Zjednoczonych Ameryki powstały również Stany Zjednoczone Europy. W rzeczywistości idea ta narodziła się zapewne wśród europejskich federalistów w XIX w., realne kształty mogła zaś przybrać dopiero u progu zimnej wojny. Dokonana wówczas przez administrację Harry’ego Trumana redefinicja globalnych interesów USA oraz ich roli w świecie prowadziła w konsekwencji nie tylko do wsparcia, ale wręcz zdecydowanego promowania koncepcji ekonomicznej, politycznej i militarnej integracji europejskiej. Kierując się mieszanką pobudek idealistycznych i pragmatycznych waszyngtońska elita oceniała, że zjednoczona w oparciu o amerykańskie wzorce Europa federalna z jednej strony przezwycięży w ten sposób swe odwieczne problemy (rywalizacja narodowa i marnotrawienie potencjału ekonomicznego), z drugiej zaś – odciąży USA od części odpowiedzialności za losy świata zachodniego. W miarę normalizacji sytuacji w Europie Zachodniej po II wojnie światowej jej przywódcy wykazywali jednak coraz mniejszy entuzjazm wobec amerykańskich planów federacji, na co Waszyngton reagował coraz bardziej stanowczymi groźbami pozbawienia Europy swego parasola ochronnego. Dopiero ostateczna klęska projektów EWO i EWP spowodowała zmianę polityki administracji Eisenhowera, oznaczającą pogodzenie się ze zmierzchem idei federalistycznej oraz triumfem funkcjonalizmu.Item Female terrorism w Stanach Zjednoczonych(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Zięba, AleksandraZasadniczym tematem artykułu jest problem terroryzmu wewnętrznego z udziałem kobiet (female terrorism) w Stanach Zjednoczonych. Dodatkowo poruszono kwestie związane z próbą znalezienia odpowiedzi na pytania, czy system przeciwdziałania terroryzmowi powinien uwzględniać specyfikę płci członków organizacji terrorystycznych oraz czy wzrastające zagrożenie terroryzmem kobiecym może być jednym z katalizatorów zmian instytucjonalno-prawnych. Celem scharakteryzowania zjawiska ukazano równie¿ rozwój terroryzmu kobiecego w innych regionach świata.Item Instytucja Ombudsmana jako czynnik demokratyzacji systemów państwowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Kowalska, MonikaStandardem we współczesnych państwach demokratycznych stało się jednoczesne funkcjonowanie wielu organów mających na celu zapewnienie przestrzegania prawa. Jednym z nich pozostaje instytucja Ombudsmana, która zyskała na znaczeniu w wielu krajach świata zarówno o ustabilizowanej, jak i odradzającej się demokracji. Za główne cechy tej instytucji uznaje się niezależność Ombudsmana od innych organów, łatwość dostępu do niego, a także wiarygodność i elastyczność działania. Dzisiaj funkcjonuje ona w ponad 100 krajach i wciąż widać tendencję wzrostową. Nawet w ramach Unii Europejskiej od 1995 r. działa Ombudsman Europejski, a Rada Europy od 1999 r. powołuje Komisarza do spraw Praw Człowieka. W państwach Europy Zachodniej proces tworzenia urzędów ombudsmańskich szczególnie intensywnie przebiegał po II wojnie światowej, co spowodowane było m.in. wzrostem zainteresowania ówczesnych społeczeństw ochroną praw człowieka w związku z przebytymi doświadczeniami „brunatnego” i „czerwonego” totalitaryzmu. Natomiast w ramach transformacji ustrojowych zapoczątkowanych w latach dziewięćdziesiątych, proces ten zaczął dotyczyć również bloku państw Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej. W przypadku bloku tych państw wprowadzanie instytucji ombudsmańskich do porządku konstytucyjnego poczytuje się jako część procesu transformacji ustrojowej i ich demokratyzacji. Warto przy tym podkreślić, że wśród tych krajów Polska należała do prekursorów w tym względzie.Item Polska wobec wyborów parlamentarnych na Ukrainie w 2012 r.(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Kowalczyk, KrzysztofCelem niniejszego artykułu jest zanalizowanie stanowiska polskiej elity politycznej i publicystów wobec wyborów parlamentarnych na Ukrainie w 2012 r. Odwołano się do wypowiedzi decydentów uczestniczących w kształtowaniu polskiej polityki zagranicznej: Prezydenta RP, premiera, ministra spraw zagranicznych, parlamentarzystów zajmujących się kwestią ukraińską oraz komentatorów i analityków politycznych. Szeroko rozumiana problematyka wyborów na Ukrainie była podejmowana w ograniczonym zakresie przez „Rzeczpospolitą”, „Gazetę Wyborczą”, „Dziennik” i niektóre portale internetowe. Zawiedzone nadzieje na demokratyzację ukraińskiego państwa po pomarańczowej rewolucji spowodowały, że Polska przestała popierać określoną opcję polityczną na Ukrainie. Polscy politycy i publicyści wyrażali niewielkie zainteresowanie wyborami parlamentarnymi na Ukrainie w 2012 r. Na tym tle ewenementem były działania dyplomatyczne Prezydenta RP B. Komorowskiego. Generalnie ukraińską elekcję postrzegano w kontekście przestrzegania praw człowieka, standardów demokratycznych i przyszłości geopolitycznej Ukrainy. Od uczciwego przeprowadzenia wyborów uzależniano dalsze poparcie Polski dla podpisania przez Ukrainę układu stowarzyszeniowego z UE. Polscy politycy i publicyści dostrzegali przy tym, ¿e polityka zagraniczna Ukrainy jest niejednoznaczna, „zawieszona” między Bruksel¹ a Moskwą. Nie do końca uczciwe zwycięstwo Partii Regionów nie oznaczało, że Polska zamierza zablokować integrację Ukrainy z Zachodem. Uznawano, iż mimo występowania tendencji autorytarnych na Ukrainie, Polska powinna być promotorem zbliżenia wschodniego sąsiada z państwami Unii. Przyjęcie takiej optyki uzasadniano polską racją stanu, potrzebą kształtowania na Ukrainie prozachodnio i demokratycznie zorientowanego społeczeństwa.Item Media elektroniczne w polskich kampaniach wyborczych do Parlamentu Europejskiego(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Adamik-Szysiak, MałgorzataGłówne refleksje badawcze w artykule koncentrują się na zastosowanych przez podmioty polityczne narzędziach marketingowych w mediach elektronicznych celem pozyskania poparcia społecznego. W kręgu zainteresowań autorki znalazły się dwie dotychczasowe kampanie wyborcze poprzedzające wybory do Parlamentu Europejskiego w 2004 oraz w 2009 roku. Teoretyczną podstawą badań była koncepcja ramowania (framing) przekazów medialnych. Ze względu na obszerność zgromadzonego materiału badawczego w artykule ostatecznie zaprezentowane są spostrzeżenia dotyczące reklam audiowizualnych oraz zawartości witryn internetowych podmiotów politycznych, które w wyniku elekcji uzyskały mandaty w Parlamencie Europejskim. Przeprowadzona analiza wykazała z jednej strony przywiązanie podmiotów politycznych do rozpowszechniania materiałów promocyjnych w telewizji, z drugiej konsekwentnie wzrastające zainteresowanie również kampanią prowadzoną w Internecie. Wyraźnie zarysowującym się zjawiskiem jest prezydencjalizacja polityki – kluczową rolę w kampaniach wyborczych, w tym w przekazach perswazyjnych odgrywają liderzy partyjni.Item Idea samorządności w Polsce – próba aksjologicznej systematyzacji w ujęciu politologicznym(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Ganowicz, EwaNa przestrzeni dwóch dekad funkcjonowania samorządności w Polsce nastąpiły przeobrażenia w katalogu podstawowych wartości samorządu terytorialnego. W pierwszych dziesięciu latach, gdy budowano fundamenty samorządności w Polsce, najważniejsze były podstawowe, ustrojowe wartości, tj. wolność, równość czy powszechność. W drugim natomiast ustąpiły one miejsca wartościom fundamentalnym dla rozwoju samorządu terytorialnego takim, jak: więzi lokalne, poczucie wspólnoty, kapitał społeczny, inkluzja polityczna, czy wreszcie społeczeństwo obywatelskie. Równolegle następowały zmiany w wymaganiach stawianych pracownikom samorządowym. Pojawiły się i ulegały uściśleniu, akty prawne rangi ustawowej określające wymagania wobec nich, obowiązujące ich, jako realizatorów służby publicznej, zasady. Celem artykułu jest próba skatalogowania zbioru wartości kojarzonych z samorządem terytorialnym w Polsce. Ów katalog będzie subiektywny w charakterze. Jednocześnie autor jako wartości traktuje także i zasady, które poprzez uznanie ich przez daną społeczność za cenne, zyskują przymiot wartości.Item Ugrupowania polityczne mniejszości narodowych w Rumunii. Przykład Węgrów i Niemców(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Koźbiał, KrzysztofTransformacja w Rumunii umożliwiła m.in. udział reprezentantów mniejszości narodowych w systemie politycznym państwa. Przykładem ilustrującym to zjawisko są Węgrzy, licząc wg spisu z 2011 r. ponad 1,237 mln osób, oraz Niemcy, liczący ok. 37 tys. osób. Obie grupy biorą regularny, aktywny udział w wyborach na szczeblu ogólnopaństwowym jak i lokalnym. Węgrzy są reprezentowani przez UDMR, ugrupowanie osiągające poparcie wyższe niż 5% głosów, co umożliwia regularne posiadanie w Izbie Deputowanych ponad 20, a w Senacie około 10 miejsc. Niemcy są z kolei reprezentowani przez FDGR. Dużo niższe poparcie przekłada się na zaledwie 1 miejsce w parlamencie. Mniejszości te odgrywają istotną rolę w wyborach lokalnych, także Niemcy, przykładem wyborczych sukcesów jest miasto Sibiu. W przyszłości nie należy oczekiwać zasadniczej zmiany w znaczeniu odgrywanym przez obie grupy. W odróżnieniu od Węgrów, poparcie dla Niemców jest wyższe niż liczebność grupy. Jest to pochodną faktu, iż kwestia mniejszości niemieckiej w Rumunii nigdy nie wywoływała takich napięć jak Węgrzy, zarówno w stosunkach wewnętrznych, jak i międzypaństwowych. Z tego powodu oddanie głosu na FDGR nie musi się łączyć z przynależnością do mniejszości niemieckiej, co pozwala na pozyskanie wyborców.Item Europeizacja czy transformacja – ewolucje systemów politycznych Europy Środkowej i Wschodniej(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Wojnicki, JacekAnaliza obejmuje procesy transformacyjne w regionie Europy Środkowej i Wschodniej zainaugurowane 25 lat temu. Obejmują one zróżnicowane sfery – polityczne, społeczne, gospodarcze, kulturowe oraz międzynarodowe. Pomimo wcześniejszego optymizmu w badaniach politologicznych, dłuższa analiza procesów zmian pozwala na dostrzeżenie wielu scenariuszy realizowanych w poszczególnych państwach. Termin „tranzycja” jako przejście od systemu niedemokratycznego do systemu liberalnej demokracji okazał się mało przydatny do bardziej szczegółowych analiz politologicznych. Część państw bałkańskich czy poradzieckich wybrało model „hybrydowy” zawieszony pomiędzy rozwiązaniami demokratycznymi i rynkowymi a porządkami obowiązującymi w państwie socjalistycznym do końca lat 80. Powyższe tło wydarzeń i zachodzących procesów w omawianym regionie Europy uzupełnia „europeizacja” – traktowana jako rozpowszechnianie rozwiązań Europy Zachodniej na cały kontynent oraz ujednolicanie porządków politycznego, społeczno-gospodarczego czy kulturowego.Item Inauguracyjne orędzia prezydenckie jako przedmiot interpretacji politologicznej(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Kołodziejczak, MałgorzataJednym z fundamentalnych przedmiotów badań nauki o polityce pozostaje niezmiennie język polityki (w swoich licznych odmianach i formach). Analiza naukowa tego przedmiotu badań przysparza jednak politologii nadal szereg problemów, wynikających z nieprzystawalności metod językoznawstwa do funkcji i zadań współczesnej nauki o polityce. Pojawia się więc potrzeba wypracowania politologicznej metody analizy tekstu, która to metoda pozwoliłaby – za pomocą języka – odkryć i wyeksponować założenia kształtujące orientacje i postawy podmiotów politycznych, czyli treści tworzące ogólną przestrzeń polityczną. Propozycją odpowiedzi na to zapotrzebowanie jest prezentowana w artykule metoda, wyróżniająca trzy podstawowe poziomy analizy: konwencjonalną warstwę tekstu, opisową oraz presupozycjalną. Na przykładzie analizy inauguracyjnych orędzi polskich prezydentów, ukazano specyfikę poszczególnych wymiarów: determinant sytuacyjny (na pierwszym poziomie), kreację treści korzystnych wizerunkowo (na poziomie deskryptywnym), wreszcie – najistotniejszy dla politologa – mechanizm odkrywania założeń ukrytych na poziomie presupozycjalnym.Item Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji jako przedmiot zainteresowania polityków(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Wąsicka, MariaCelem artykułu jest ukazanie i potwierdzenie tezy, iż Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji powoływana z zamiarem uporządkowania polskiego systemu medialnego już od etapu poprzedzającego jej oficjalne powstanie aż do dzisiaj jest przedmiotem silnego zainteresowania polityków. Problematykę związaną z Krajową Radą Radiofonii i Telewizji można rozpatrywać na wiele sposobów. W związku z tematem niniejszego artykułu i celem, który mu przyświeca zasadne jest oparcie się wyłącznie na analizie kształtowania się, funkcjonowania i zmian, którym podlegały zasady ustrojowe tego organu. Dlatego też, skupiono się wyłącznie na analizie regulacji prawnych mających zasadniczy wpływ na zmiany dokonywane w zakresie działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz na praktycznym wymiarze tych zmian znajdującym odzwierciedlenie w konkretnych zachowaniach polityków.Item Czasopiśmiennictwo regionalistyczne w Polsce – pojęcie, ideowe podstawy, cechy, zadania, typy(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Kowalczyk, RyszardArtykuł jest próbą usytuowania poznawczego terminu „czasopismo regionalistyczne”. Autor przedstawia to zagadnienie w czterech punktach. Najpierw wyjaśnia zakres znaczeniowy pojęcia „czasopismo regionalistyczne”. Następnie omawia podstawy ideowe czasopiśmiennictwa regionalistycznego, zaliczając do nich regionalizm i region, a także cechy, zadania i funkcje periodyków regionalistycznych. Na zakończenie przedstawia typy czasopism regionalistycznych.Item Węgierska droga do i od demokracji(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Pająk-Patkowska, Beata; Patkowski, KrzysztofW 2010 r. na Węgrzech przejęła władzę partia V. Orbana – FIDESZ. Dzięki wysokiej wygranej w wyborach parlamentarnych (niemal 53% głosów, co przełożyło się na 263 mandaty, czyli o 5 więcej niż wynosi konstytucyjna większość) możliwe stało się wprowadzenie głębokich zmian (w tym uchwalenie nowej konstytucji). W opinii wielu organizacji stojących na straży demokracji, a także Unii Europejskiej, zagrażają one fundamentom systemu demokratycznego w tym kraju. Celem artykułu jest przedstawienie rozwoju demokracji na Węgrzech po 1989 r., a przede wszystkim ocena zmian zachodzących w tym kraju po 2010 r. W oparciu o dostępne wskaźniki jakości demokracji (Freedom House oraz The Economist Intelligence Unit’s Index of Democracy), podjęta zostanie także próba zweryfikowania tezy Janosa Kornaia, iż „Od lat 1989–1990 do wiosny 2010 r. na Węgrzech była demokracja. Już jej nie ma – formą rządów stała się autokracja” (Kornai, 2011). W artykule skonfrontowano również zarzuty stawiane węgierskim reformom przez społeczność międzynarodową z tym, co na ich temat mają do powiedzenia twórcy tychże reform.Item Czy system edukacji w Polsce odpowiada na potrzeby współczesnego rynku pracy?(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Kacperska, MagdalenaRynek pracy w Polsce przez ostatnie dwie dekady uległ niesamowitemu przeobrażeniu. W dużo większej mierze niż kiedyś, potrzebne są dzisiaj kadry dobrze wykształconych i przygotowanych praktycznie inżynierów, czy magistrów, jednak nie należy zapominać o sporej części gospodarki, która wciąż potrzebuje, a w niektórych sektorach nawet zwiększa zapotrzebowanie na zawody „klasyczne”, techniczne, do których niezbędna jest praktyczna nauka zawodu. Polski system edukacji, któremu często zarzuca się, że kształci osoby bezrobotne, nie jest w pełni przygotowany do dostarczania rodzimej gospodarce należycie przygotowanej kadry pracowników. Jednak problem polega nie na tym, że brakuje ludzi wykształconych, ale na tym, że rodzaj, a także poziom wykształcenia nie zawsze są adekwatne do potrzeb. Związane jest to w dużej mierze z wyborami podejmowanymi przez młodych ludzi na etapie wyboru ścieżki edukacyjnej, które to wybory wynikają często z „zawyżonych aspiracji”.Item Karta Różnorodności i jej znaczenie dla polityki równościowej(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Lesiewicz, ElżbietaTekst koncentruje się głównie na Karcie Różnorodności, a konkretnie na okolicznościach jej zainaugurowania w Polsce oraz znaczeniu dla polityki równościowej. W artykule przedstawiono obszary, w których najczęściej przejawia się dyskryminacja i zwrócono uwagę na podejmowanie szeregu inicjatyw zapobiegających temu procederowi. Jedną z nich jest Karta Różnorodności. Jest ona dobrowolnym, pisemnym zobowiązaniem przedsiębiorstwa lub instytucji publicznej do wdrażania rozwiązań na rzecz równego traktowania i różnorodności w miejscu pracy. Powodem powstania Karty Różnorodności jest polityka przeciwdziałania dyskryminacji i promowanie różnorodności w życiu prywatnym i zawodowym, przy czym za szczególnie istotną sferę dyskryminacji uznać należy działalność zawodową. Z podpisania Karty Różnorodności wynika szereg korzyści takich jak: przełożenie zapisów Karty na realne działania, rozpoczęcie dyskusji i dialogu na temat różnorodności, szeroka współpraca międzysektorowa, pozytywny wizerunek organizacji zaangażowanej w politykę równego traktowania. Karta odgrywa również bardzo ważną rolę we wdrażaniu polityki zarządzania różnorodnością, w ramach której prowadzona jest akcja wyrównywania szans osób wykluczonych pozbawionych możliwości dostępu do: edukacji, rynku pracy, władzy. W Polsce z roku na rok wzrasta ilość sygnatariuszy Karty Różnorodności, którzy postępują zgodnie z zasadami etyki względem różnorodnych grup społecznych.Item Nowy feminizm – teoria i praktyka(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Klejdysz, NataliaAutorka artykułu koncentruje się na rozbieżnościach między założeniami nowego feminizmu a praktyką Kościoła instytucjonalnego. Nowy feminizm traktowany jest tutaj jako immanentna część współczesnej nauki społecznej Kościoła katolickiego. Natomiast praktyka Kościoła instytucjonalnego została przeanalizowana w oparciu o przykłady wypowiedzi hierarchów na temat udziału kobiet w Kościele oraz konkretne działania i decyzje Kościoła instytucjonalnego. Przyczyn tychże rozbieżności autorka upatruje, z jednej strony, w tradycji, z drugiej – w obawie o utratę władzy.Item Dziennikarstwo śledcze w formule non profit: ryzykowny eksperyment czy naturalna alternatywa?(Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, 2014) Adamczyk, WojciechProblematyka artykułu dotyczy nowych zjawisk na rynku mediów w dobie kryzysu w sektorze wydawnictw prasy drukowanej. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania związane z szansami rozwoju nowych form finansowania działalności w zakresie dziennikarstwa śledczego w USA, w szczególności crowdfundingu i szeroko pojętej aktywności nonprofit. Omówione zostały podstawowe formy finansowania tego typu nowych podmiotów na ryku mediów oraz scharakteryzowano przykładowe, najbardziej reprezentatywne organizacje śledcze działające online w oparciu o omówione sposoby pozyskiwania funduszy: ProPublica, The Center for Investigative Reporting, The Huffington Post Investigative Fund, Spot.US, Voice of San Diego i The Texas Observer.