Ludzie i nie-ludzie: ontologia andyjska w ujęciu antropologicznym na przykładzie keczuańskiej społeczności Q'eros z Peru
Loading...
Date
2023
Authors
Editor
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Title alternative
Humans and non-humans: Andean ontology in anthropological approach based on the Q'eros, Quechua community from Peru
Abstract
Przedmiotem rozprawy jest antropologiczna interpretacja ontologii społeczności Q’eros z Kordyliery Vilcanota (Andy peruwiańskie) w kontekście koncepcji ciała i osoby oraz schematów relacji autorstwa Philippe’a Descoli. Materiały do pracy zostały zebrane podczas długoterminowych badań terenowych trwających 22 miesiące. Praca złożona jest z 5 rozdziałów. W rozdziale pierwszym, który stanowi wprowadzenie do ontologii Q’eros, przedstawiam oryginalne ujęcie andyjskiej koncepcji ciała i osoby. Wykorzystując teorię indywiduum i dywiduum, analizie poddaję proces stawania się osobą oraz ukazuję w jaki sposób ciało w ontologii Q’eros jest jednocześnie indywidualne i kolektywne. W rozdziale 2 przedstawiam omówienie ontologii nie-ludzkich istot osobowych: apus i pachamamas. Zwracam tutaj szczególną uwagą nie tylko na narracje o tych istotach, ale także na wydarzenia, w których ujawniają one swoją obecność i wpływ na ludzkie życie. Kolejna część pracy poświęcona jest specjalistom rytualnym (szamanom) u Q’eros. Omawiam inicjację szamańską, szamańskie atrybuty mocy, relacje szamanów i nie-ludzi w kontekście rytuałów, sesji leczniczych czy podróży paqos do świata podziemnego. Rozdział 4 to szczegółowa analiza praktyk rytualnych wpisujących się w ontologiczny schemat wymiany. Ten typ relacji pomiędzy ludźmi i osobami nie-ludzkimi manifestuje się za pośrednictwem różnych typów praktyk rytualnych w ramach następujących obszarów: rolnictwo, pasterstwo, łowiectwo, mobilność (podróżowanie), praktyki żywieniowe, pieśni rytualne, praktyki szamańskie i lecznicze. W tej części śledzę jak te praktyki wymiany zapewniają cyrkulację substancji i zasobów pomiędzy różnymi grupami istot osobowych. Rozdział 5 to z kolei analiza drapieżności, która obok wymiany jest drugim modelem ludzko-nie-ludzkich relacji. W tej części przyglądam się różnym wariantom tej relacji, biorąc pod uwagę kontekst i źródło ich ustanowienia. W rozdziale podsumowującym niniejszą rozprawę refleksje końcowe skupiają się wokół takich zagadnień jak: koncepcja osoby w ontologii andyjskiej, ontologiczne schematy wymiany i drapieżności oraz ogólny zarys ontologii andyjskiej, którą charakteryzują dwie logiki organizujące – analogia i fraktalność.
The subject of this dissertation is an anthropological interpretation of the ontology of the Q'eros community from the Vilcanota Cordillera (Peruvian Andes) in the context of the concept of body and person and relationship models of Philippe Descola. Ethnographic materials were collected during long-term field studies lasting 22 months. The work consists of 5 chapters. In the first chapter, which is an introduction to the Q’eros ontology, I present an original approach to the Andean concept of body and person. Using the theory of the individual and dividual person, I analyze the process of becoming a person and I show why the body in the Q’eros ontology should be understood as individual and collective at the same time. In Chapter 2 I discuss the ontology of non-human persons: apus and pachamamas. I pay special attention not only to the narratives about these beings, but also to the events in which they reveal their presence and influence on human life. The next part of the dissertation is devoted to ritual specialists (shamans) among Q'eros. I discuss shamanic initiation, shamanic attributes of power, the relationship of shamans and non-humans in the context of rituals, healing sessions or their journeys to the underworld. Chapter 4 is a detailed analysis of ritual practices that represent the ontological scheme of exchange. This type of relationship between humans and non-human persons manifests through different types of ritual practices within the following areas: agriculture, pastoralism, hunting, mobility (travel), food practices, ritual songs, shamanic and healing practices. In this part, I follow how these exchange practices ensure the circulation of substances and resources between different groups of personal beings. Chapter 5 is an analysis of predation, which, next to exchange, is the second model of relationships between humans and non-humans. In this chapter, I analyze the different variants of this relationship, taking into account the context and the source of their establishment. In the final chapter, the concluding reflections focus on such topics as: the concept of a person in Andean ontology, ontological schemes of exchange and predation, and the general outline of Andean ontology, which is characterized by two organizing logics – analogy and fractality.
Description
Wydział Antropologii i Kulturoznawstwa
Sponsor
Niniejsza praca doktorska powstała na podstawie badań etnograficznych realizowanych w ramach projektu grantowego (nr 2014/1S/N/HS3/01694) pt. „Ontologia andyjska w ujęciu antropologicznym. Studia nad tubylczą koncepcją relacji "człowiek-natura" na przykładzie keczuańskiej społeczności Q'ero, Peru”. Projekt został sfinansowany przez Narodowe Centrum Nauki w Krakowie i realizowany w latach 2015-2018.
Keywords
Q'eros, Keczua, Andy, ontologia, Peru, Quechua, Andes, ontology