Radzenie sobie ze stresem i wypaleniem zawodowym przez nauczycieli akademickich. Studium psychopedagogiczne
Loading...
Date
2023
Authors
Advisor
Editor
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Title alternative
Coping with stress and professional burnout by university teachers. Psychopedagogical study
Abstract
Celem badań było rozpoznanie, w jaki sposób nauczyciele akademiccy radzą sobie ze stresem zawodowym oraz ustalenie, w jakim stopniu dotyczy ich syndrom wypalenia zawodowego. Metodą sondażu diagnostycznego, z wykorzystaniem standaryzowanych narzędzi kwestionariuszowych dokonano pomiaru poziomu stresu, zweryfikowano stosowane strategie radzenia sobie oraz ustalono poziom wypalenia. Dodatkowo, w celu ustalenia obecności i dotkliwości czynników ryzyka psychospołecznego utworzono narzędzie autorskie. Badania prowadzone w paradygmacie ilościowym miały charakter eksploracyjny, choć konteksty dotyczące związku zmiennych niezależnych i poziomu stresu czy wypalenia potraktowano weryfikacyjnie i na podstawie dotychczasowych, ustaleń badawczych zaproponowano szereg hipotez których weryfikacja miała pogłębić uzyskane wyniki. Przyjęta rama teoretyczna zakładała, że stres jest wynikiem interakcji pomiędzy pracownikiem i jego środowiskiem zawodowym, zaś wypalenie stanowi syndrom wielowymiarowy. Radzenie sobie mierzono na poziomie strategii – działań pojedynczych, zależnych w dużej mierze od warunków sytuacyjnych. Psychospołeczne obszary ryzyka klasyfikowano pod względem związku ze specyfiką roli zawodowej, właściwościami instytucji, czynnikami pochodzenia społecznego oraz zmiennymi indywidualnymi. Następnie zastosowano klasyfikację różnicującą konkretne elementy ryzyka pod względem przynależności do kontekstu i treści pracy. Zebrano dane pochodzące od 1308 osób: 628 mężczyzn, 676 kobiet oraz dwóch osób określających się niebinarnie. Reprezentowały one wszystkie dziedziny nauki, choć stosunek udziału wahał się od 4-5% dla sztuki i nauk teologicznych, po 27% dla nauk społecznych. Dominowały osoby posiadające tytuł doktora, zatrudnione na stanowiskach 4 naukowo dydaktycznych, a blisko 73% zadeklarowało zatrudnienie w jednostkach publicznych. Przeprowadzane analizy poprzedzała weryfikacja rzetelności narzędzi, co ujawniło konieczność restrukturyzacji kwestionariusza wypalenia. Uzyskane wyniki świadczą o tym, że nauczycieli akademickich dotyczy zjawisko stresu i wypalenia, chociaż ich wyniki plasują się poniżej średnich. Wśród trzech elementów wypalenia: wyczerpania, braku zawodowej satysfakcji oraz negatywnych relacji, to wyczerpanie zaznaczyło się najsilniej. Ponieważ zrestrukturyzowano kwestionariusz wypalenia, nie sposób było porównać wyników nauczycieli akademickich z przedstawicielami innych zawodów. Dokonano jednak porównania poziomu stresu zawodowego, a uzyskane wyniki okazały się wyższe niż te, które w dostępnych publikacjach wykazała grupa pracowników badawczo-dydaktycznych oraz przedstawiciele zróżnicowanych zawodów. Weryfikacja hipotez dostarczyła wniosków na temat związku stresu i wypalenia z wiekiem badanych, ich płcią, zajmowanym stanowiskiem, reprezentowaną dziedziną nauk, planami awansu oraz typem zatrudniających jednostek, co częściowo potwierdziło dotychczasowe doniesienia badawcze. Zweryfikowano, jakie zagrożenia dostrzegają w swojej pracy nauczyciele akademiccy oraz ustalono, które z nich oceniają jako najbardziej dotkliwe. Ich wybór dopełniała przestrzeń na umieszczenie alternatywnych czynników, których w zestawieniu zabrakło. Respondenci przedstawiali odpowiedzi, które można klasyfikować pod względem przynależności do kategorii warunków prywatnych (np. choroby), warunków zewnętrznych (np. konteksty ustawodawcze), oraz do warunków i relacji organizacyjnych. Ostatnia kategoria zdominowała odpowiedzi badanych. Wreszcie, rozpoznano strategie radzenia sobie, zanalizowano ich związek z poziomem stresu i skorelowano ze wspomnianymi czynnikami ryzyka by ustalić, czy istnieją tendencje do stosowania strategii w odniesieniu do konkretnych zagrożeń. Ustalono też, czy określone strategie radzenia sobie ze stresem mają związek z wymienionymi wcześniej zmiennymi niezależnymi. Przeprowadzone badania mogą stanowić inspirację do dalszych naukowych poszukiwań, lecz mogą też przyczynić się do formułowania zaleceń natury praktycznej.
The aim of this study was to identify how university teachers cope with professional stress as well as to determine to what extent they are affected by burnout syndrome. A diagnostic survey method, using standardized questionnaire tools, was used to measure the stress level, verify the coping strategies used and determine the burnout level. In addition, the author's tool was developed to determine the presence and severity of psychosocial risk factors. The research conducted in the quantitative paradigm was exploratory, although the contexts regarding the relationship between independent variables and levels of stress or burnout were subjected to verification, and on the basis of research findings to date, a number of hypotheses were proposed the verification of which would deepen the results obtained. The adopted theoretical framework assumed that stress is the result of an interaction between the employee and his work environment, while burnout represents a multidimensional syndrome. Coping was measured at the level of strategies – individual actions that depend largely on situational conditions. Psychosocial risk areas were classified in terms of their relationship to the specifics of professional role, institutional characteristics, factors of social background and individual variables. Next, a classification was used to differentiate specific risk elements in terms of their association with work background and content. Data were collected from 1308 individuals: 628 men, 676 women and two individuals identifying themselves non-binary. They represented all fields of study, although the ratio of participation ranged from 4-5% for the arts and theological sciences and 27% for the social sciences. The predominant individuals were PhD graduates, employed in research and teaching positions, and nearly 73% declared employment in public entities. 6 The analyses carried out were preceded by verification of the reliability of tools, which revealed the need to restructure the burnout questionnaire. The results show that university teachers are affected by the phenomenon of stress and burnout, although their results are below average. Among the three elements of burnout: exhaustion, lack of professional satisfaction and negative relationships, it was the exhaustion that was the most indicative. As the burnout questionnaire was restructured, it was impossible to compare the results of university teachers with those of other professions. However, a comparison of the level of occupational stress was conducted, and the results turned out to be higher than those shown in the available publications by a group of research and teaching staff as well as representatives of diversified professions. Hypothesis verification provided conclusions on the relationship of stress and burnout with the respondents' age, gender, position held, field of science represented, promotion plans and type of employing units, which partially confirmed previous research reports. It was verified what risks the university teachers perceive in their work and determined which ones they rated as the most severe. Their selection was complemented by space to include alternative factors that were missing from the list. The respondents provided answers that could be classified in terms of belonging to the categories of private conditions (e.g., illness), external conditions (e.g., legislative contexts), and organizational conditions and relationships. The last category dominated the respondents' answers. Finally, coping strategies were recognized, their relationship to stress levels was analyzed, and correlated with the aforementioned risk factors to determine whether there were tendencies to apply strategies in relation to specific risks. It was also determined whether specific stress coping strategies were related to the previously mentioned independent variables. The study conducted may inspire further scientific research, but may also contribute to recommendations of a practical nature.
Description
Wydział Studiów Edukacyjnych
Sponsor
Keywords
stres zawodowy, strategie radzenia sobie, wypalenie zawodowe, czynniki ryzyka psychospołecznego, nauczyciele akademiccy, occupational stress, coping strategies, occupational burnout, psychosocial risk factors, university teachers