Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 19 z. 2, 2012
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Stylistyczna funkcja barw w powieści Kollokacja Józefa Korzeniowskiego(Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne” i Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2012) Żurawska-Chaszczewska, JowitaW powieści J. Korzeniowskiego odnajdujemy barwy (biały, żółty, czerwony, zielony, błękitny, brązowy, różowy, pomarańczowy, szary i czarny) precyzujące wygląd bohaterów, ich siedzib oraz otaczającej je przyrody. Uzupełnia je słownictwo światła i cienia, oddając nie tylko urodę bohaterów kreowanych na kartach powieści, ale przede wszystkim ich emocje i przeżycia. Kolory mają wyróżnić bohaterów spośród żyjącej wystawnie drobnej, ubogiej szlachty, a jednocześnie pokazać ich zły gust i brak smaku. Przeciwstawiona zostaje im tradycyjna rodzina Starzyckich, którzy także w ubiorze hołdują zasadom skromności i porządku, stąd barwy przypisane im i ich otoczeniu mają waloryzować cnoty, podkreślać zalety i te cechy charakteru, które autor uznaje za najważniejsze. Kosztowne barwne drobiazgi oraz kolory w opisach przyrody podkreślają realizm miejsca akcji powieści. Barwy w Kollokacji przywoływane są przede wszystkim w kreacji językowej bohaterów i ich uczuć, natomiast znacznie oszczędniej w opisach dworków i domów oraz natury, co podkreśla dominującą rolę postaci oraz podrzędną przyrody i opisów wsi i domów, będących tłem akcji.Item Struktura statystyczna polskiego systemu graficznego. Analiza historyczno-porównawcza(Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne” i Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2012) Osiewicz, Marek; Skibski, KrzysztofCelem artykułu jest statystyczno-porównawcza analiza czterech systemów pisownianych reprezentujących różne etapy rozwoju polskiego systemu graficznego: pisownię późnośredniowiecznego tekstu rękopiśmiennego, grafię typową dla druków I połowy XVI wieku, standardową pisownię współczesną z II połowy XX wieku i innowacyjną grafię mediów elektronicznych. Charakterystyka parametrów statystycznych objęła dyspersję i entropie I i II rzędu liter oraz dwuelementowych połączeń liter (diad). Analiza wykazała, że: 1) pod względem stopnia dyferencjacji rozkładu znaków dzieje polskiego systemu graficznego do momentu wykrystalizowania się współczesnego systemu standardowego wykazują tendencję porządkującą polegającą na redukowaniu znaków i dwuelementowych połączeń znakowych o frekwencji równej 1; 2) innowacyjne rozwiązania stosowane w grafii mediów elektronicznych nie naruszają statystycznej proporcji między literami i ich diadami właściwymi dla współczesnej grafii standardowej; 3) pod względem teorioinformacyjnym przekształcenia systemu graficznego (w analizowanym zakresie chronologicznym) nie polegają ani na postępie (ewolucji), ani na degradacji.Item Juliusza Słowackiego theatrum mortis – wizja negatywna (na przykładzie Kordiana, Balladyny i Beatryks Cenci)(Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne” i Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2012) Ścibek, JoannaZamierzeniem artykułu jest przedstawienie najważniejszych sposobów zastosowanych przez Słowackiego w celu ewokowania pejoratywnej wizji śmierci w trzech dramatach z okresu przedmistycznego: Kordianie, Balladynie i Beatryks Cenci. Analiza semantyczno-leksykalna, której został poddany wyekscerpowany materiał językowy, objęła konteksty realnoznaczeniowe, dotyczące śmierci ludzkiej. Podstawę rekonstrukcji negatywnej kreacji mors, zarysowanej w wymienionych utworach, stanowi omówienie figur stylistycznych z komponentem leksykalnym przynależącym do pola znaczeniowego ‘śmierć’ (przede wszystkim metafor i personifikacji) oraz określeń zastępczych nazywających desygnaty związane z fenomenem wygasania życia, a także charakterystyka tanatycznej semantyki leksemu krew, jego derywatów oraz nazw barwy czerwonej. Słowne realizacje wskazanej problematyki eksponują takie rysy śmierci, jak: tajemniczość, okropieństwo, drapieżność, przewrotność czy okrucieństwo, konotując uczucie smutku, strachu i odrazy. Należy jednak zaznaczyć, iż „teatr śmierci”, zaprezentowany przez Słowackiego w rozpatrywanych dziełach, ma ambiwalentną naturę, gdyż negatywnym odsłonom Tanatosa towarzyszą ujęcia eufemistyczne, prowadzące do osłabienia grozy śmierci i zamaskowania jej przerażającego wymiaru. Ujęcia te zostały opisane w artykule: Juliusza Słowackiego „theatrum mortis” na przykładzie „Kordiana”, „Balladyny” i „Beatryks Cenci” – wizja ułagodzona .Item Językowa kreacja matki w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej(Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne” i Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2012) Skorupska-Raczyńska, ElżbietaAnaliza treści epopei Nad Niemnem E. Orzeszkowej pozwala na wskazanie kilku wykreowanych przez pisarkę różnych typów matki, jak: matka Polka, matka kotka, matka kukułka, matka zaoczna i wierzbowa matka. Typem matki Polki jest mądrze dzieciom oddana Maria Kirłowa, która prowadzi samodzielnie gospodarstwo, jest strażniczką domowego ogniska, samotnie wychowuje dzieci do życia w społeczeństwie drugiej połowy XIX wieku. Kolejna matka, Andrzejowa Korczyńska, dumna patriotka, tworzy postać pomnikową. Żyjąca ideałami wdowa jest – jak może się wydawać – kobietą do naśladowania, ale wyalienowana środowiskowo ponosi porażkę. Syn wykorzystuje ją, wiedząc, że matka zrobi dla niego wszystko jak matka kotka. Matką kukułką jest Starzyńska, która swe dzieci – Janka i Antolkę podrzuca na wychowanie. Przyczyną jest silniejsza u tej kobiety od uczuć macierzyńskich potrzeba kolejnego zamążpójścia. Matką zaoczną, czyli nieobecną w procesie rozwoju dzieci, jest skupiona na sobie Emilia. Rolę matki Witolda i Leonii przejmuje za Emilię Marta, która – jak wierzbowa matka – wychowuje je, karmi, uczy, pociesza, rozpieszcza, ale wymaga, troszczy się, a przed wszystkim jest zawsze i dla nich. W skomplikowanej rzeczywistości drugiej połowy XIX wieku pozycja kobiet polskich była dość trudna, również i w zakresie pełnionych obowiązków macierzyńskich, postrzeganych i realizowanych przez matki bardzo różnie, czego wymowne odzwierciedlenie odnajdujemy w realistycznej powieści Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej.Item Tekst poetycki jako materiał źródłowy do poznania modernistycznych sposobów konceptualizacji świata (na przykładzie analizy semantycznej leksemu dziewanna)(Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne” i Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2012) Kuryłowicz, BeataNiniejszy artykuł omawia rolę tekstów poetyckich w odtworzeniu modernistycznych sposobów konceptualizacji świata. Tekst składa się z dwóch części. W pierwszej przedstawiono teoretyczne rozważania dotyczące udziału materiału poetyckiego w ujawnieniu znaczenia jednostek leksykalnych. Druga część zawiera analizę semantyczną leksemu dziewanna, której model pojęciowy został zrekonstruowany na podstawie modernistycznych tekstów poetyckich. Analiza tekstów artystycznych pozwoliła wykazać konceptualnie podstawowe, a niepoświadczone w faktach systemowych cechy dziewanny: ‘ma złocistożółte kwiaty’, ‘ma długą, prostą łodygę’, ‘jest wysoka’, ‘kwitnie latem’. Teksty poetyckie potwierdziły także relewancję komponentu ‘rośnie na nieurodzajnej glebie’, który został utrwalony w przysłowiu Gdzie rośnie dziewanna, tam bez posagu panna. Dotychczasowe rozważania wskazują również, że najważniejsze miejsce w ramie pojęciowej słowa zajmują składniki domeny CECHY FIZYCZNE, a zwłaszcza charakterystyka kolorystyczna. Tworzą one stabilną część semantycznego rdzenia nazwy oraz motywują liczne konotacje, np.: ‘piękno’, ‘doskonałość’, ‘jasność’, ‘czystość’, ‘radość’, ‘witalność’, ‘biologizm’, ‘radość życia’, ‘młodość’ i ‘zdrowie’, ‘płodność natury’, ‘urodzaj’, ‘dostatek’, ‘bogactwo’, ‘erotyzm’, ‘seksualizm’. Skonwencjonalizowany charakter składników subramy MIEJSCE ROŚNIĘCIA – ‘rośnie na piaskach, na ugorach’, ‘rośnie w miejscach odludnych’ wpływa na w miarę rozbudowaną strukturę tego fragmentu modelu pojęciowego dziewanny. Cechy środowiskowe nazwy uzasadniają konotacje ‘ubóstwo’, ‘samotność’, ‘opuszczenie’. Z charakterystyką lokatywną związany jest również obraz kwiatu, w którym na plan pierwszy wysuwają się konotacje ‘samotność heroiczna’, ‘trwanie pomimo przeciwności’.Item Koneweczek osiem sztuczek i mycka aksamitna białogłowska. O dobrach doczesnych w inwentarzach rzeczy pozostałych po poznańskich mieszczanach(Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne” i Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2012) Banderowicz, KingaNiniejszy artykuł traktować należy jako reprezentację koncepcji metodologicznej postulującej, by badaniami objąć polszczyznę historyczną, co stwarza podstawę do lepszego zrozumienia zjawisk występujących w nowszych czasach. Do analiz lingwistycznych zostały wybrane fragmenty archiwalnych ksiąg miejskich Poznania: inwentarze mieszczańskie. Ekscerpcji dłuższych passusów dokonano z lokalnych akt sądu wójtowskiego, czyli akt sądownictwa spornego ławy miejskiej. Materiał źródłowy oprócz niewątpliwej przydatności do badań onomastycznych pozwala także zapoznać się ze stanem majętności mieszkańców miasta, wykonywanym przez nich zawodem i, związaną z tym, ich pozycją społeczną. Dane te pozwalają weryfikować wnioski na temat stratyfikacji społeczności miejskiej, hierarchii zawodów, a także umożliwiają porównanie stopnia i tempa bogacenia się mieszczan w Wielkopolsce z mieszkańcami innych podobnych ośrodków miejskich. Na podstawie leksykalno-semantycznych analiz można stwierdzić, że wielkopolscy mieszczanie byli dość zamożni i posiadali wiele dóbr różnego rodzaju. Ówczesną miarą bogactwa były codzienne dobra użytkowe z klasy konfekcji pościelowej, bielizny stołowej czy materiałów ubraniowych. Wartościowe były również sprzęty domowe, np. przybory kuchenne, zastawy stołowe, akcesoria łazienkowe, dobra użytkowe. Oczywiście mieszczanie posiadali także biżuterię, nieruchomości czy pieniądze, ale to nie one decydowały o hierarchii stanowej.Item Czy w najbliższym czasie powstanie język śląski?(Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne” i Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2012) Siuciak, MirosławaArtykuł podejmuje istotną w ostatnim czasie kwestię nadawania etnolektowi śląskiemu statusu języka regionalnego. W przestrzeni publicznej zazębiają sie wokół tego problemu 3 typy dyskursu: prawny, polityczny i naukowy, a na to nakłada się jeszcze potoczny ogląd związany z silnym poczuciem tożsamości etnicznej Ślązaków lubiących zaznaczać swoją odrębność w codziennych sytuacjach komunikacyjnych. Pojęcie języka regionalnego jest kategorią prawną związaną z ustawodawstwem Unii Europejskiej, wprowadzoną do polskiego dyskursu legislacyjnego w związku z nadaniem takiego statusu kaszubszczyźnie. Obecnie podejmowane są na Górnym Śląsku liczne inicjatywy polityczne i społeczne, mające na celu objęcie tą kategorią prawną także etnolektu śląskiego. W związku z tym, że działania te są podejmowane głównie przez organizacje zgłaszające postulaty politycznej autonomii Śląska oraz uznania narodowości śląskiej, środowisko naukowe w większości odnosi się do tych inicjatyw z dużym dystansem. Rolę elity dążącej do opracowania standardu gramatycznego i ortograficznego tworzonego odgórnie języka śląskiego przejęły więc przede wszystkim stowarzyszenia grupujące miłośników mowy śląskiej, z niewielkim wsparciem ze strony profesjonalnych kadr naukowych. Losy projektowanego języka śląskiego zależą od wielu czynników: od tego, czy zostanie mu nadany prawny status języka regionalnego, od jakości pracy ludzi podejmujących się stworzenia standardu piśmienniczego oraz od akceptacji samych Ślązaków wobec narzuconych odgórnie rozwiązań. Kolejnym czynnikiem będzie podniesienie prestiżu śląszczyzny poprzez tworzenie korpusu języka (literatury, słowników, podręczników) oraz poszerzenie jego zasięgu funkcjonalnego.Item Pierwiastek onomastyczny w polskiej terminologii sportowej(Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne” i Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2012) Nowowiejski, BogusławPolskie słownictwo sportowe tworzą elementy leksykalne różnego pochodzenia, w tym obcego. Dość istotną jego cząstkę stanowią wyrazy i wyrażenia zawierające w swym składzie komponent onomastyczny, toponimiczny i antroponimiczny. Z ich analizy wynika, że wśród terminów sportowych z komponentem onomastycznym dominują nominacje wywodzące się z tradycji śródziemnomorskiej, skandynawskiej i anglosaskiej, polskie należą do rzadkości.Item Media publiczne w Polsce a popularyzacja wiedzy o języku polskim(Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne" i Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2012) Grzelka, Monika; Kula, AgnieszkaUstawowym zadaniem mediów publicznych jest popularyzacja wiedzy o języku polskim – autorki przeanalizowały zróżnicowane aspekty, wpływające na skuteczność realizacji przez media tego zobowiązania. Oglądowi poddane zostały podstawowe zadania i powinności zawodu dziennikarskiego, wynikające w dużej mierze ze społecznego odbioru tej profesji oraz ujawniające się w kontekście badań nad autorytetami językowymi współczesnych Polaków. Następnie autorki przyjrzały się działaniom ogólnopolskich rozgłośni w zakresie praktycznej realizacji zadania zapisanego w art. 21 ust. 1a pkt. 8 Ustawy o radiofonii i telewizji (popularyzacja wiedzy o języku polskim). Druga część tekstu, o charakterze postulatywnym, wynika z analizy dostępnych w mediach działań popularyzujących wiedzę o polszczyźnie i z przekonania o konieczności ich rozszerzenia poza stricte poprawnościowej konteksty.