The CPP Research Papers Series (CPP RPS)

Permanent URI for this community

https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/11747

The CPP Research Papers Series is intended to present both research-oriented and policy-oriented studies of higher education systems in transition, especially from comparative international perspectives. Higher education systems worldwide are currently under multi-layered pressures to transform their funding and governance structures in rapidly changing environments. The series intends to explore the impact of such wider social and economic processes as globalization, internationalization and Europeanization on higher education institutions, and is focused on such issues as the changing relationships between the university and the state, the changing academic profession, changes in public funding and university governance, the emergent public/private dynamics in higher education, the consequences of educational expansion, education as public/private goods, and the impact of changing demographics on national systems. Its audience includes higher education researchers and higher education policy analysts, university managers and administrators, as well as national policymakers and the staff of international organizations involved in higher education policymaking.

Redaktor naczelny: Prof. zw. dr hab. Marek Kwiek
Kontakt: Centrum Studiów nad Polityką Publiczną,
ul. Szamarzewskiego 89, 60-569 Poznań
e-mail: kwiekm@amu.edu.pl
strona www: http://www.cpp.amu.edu.pl

Browse

Now showing 1 - 7 of 7

Caught in the trap of mass education – transformations in the Polish higher education after 1989 (CPP RPS 78/2014)
(Center for Public Policy Research Papers Series, 2014) Wasielewski, Krzysztof
Starting from the system transformation in 1989, the system of higher education in Poland underwent such transformations, which, as regards their scale and scope, cannot be compared to higher education systems in other countries of the Eastern Bloc. First of all, the philosophy of university education changed and was based on new challenges, which, related to economy, on the one hand, and, to society on the other hand. The economy, which underwent intensive modernisation, started to show its demand for employees with high (academic) qualifications and the free market called for an opportunity to operate in the public space of private entities (universities). The society and, in particular, young people, for whom the opportunity to take up their studies was a chance to satisfy their “hunger for education” and realise high (and even higher) status aspirations, adjusted to the new challenges. Consequently, non-public universities started to appear on a mass scale and state universities started to accept even greater numbers of students, who mainly did their extramural studies. However, the dynamic changes in the area of higher education led to significant social and economic consequences. The intensive growth of the number of students was not in line with analogous growth of the number of academics and appropriate infrastructure. This, in turn, resulted in lower and lower quality of education. As years went by, one could also perceive the so-called “academic drift” more clearly as regards education in universities, which is manifested by a systematic growth of young people’s interest in social- and humanities-oriented education faculties. Consequently, there was a considerable deficiency of candidates in universities of technology, which did not correlate with economic demands for these types of qualifications. This was directly connected with the lack of stronger relations between the labour market and structure of educational system – changes in school curricula and university faculties and subjects failed to keep pace with changes occurring in the labour market and young people’s expectations. The problem results mainly from the academic character of knowledge provided in universities and system problems connected with implementation of changes in academic institutions. The little scope of cooperation between educational institutions and organisations operating inn the labour market is also significant. Presently, consequences of such trends are more visible in the labour market. Although a positive correlation between a level of education and income gained is still maintained, the statistics expressly show a relatively high unemployment rate among those with better education levels and, especially, among university graduates.
Dostępność studiów wyższych dla młodzieży wiejskiej (CPP RPS 75/2014)
(Center for Public Policy Research Papers Series, 2014) Wasielewski, Krzysztof
Pytanie o to, dlaczego należy badać nierówności w dostępie do wykształcenia młodzieży wiejskiej, jest tylko z pozoru pytaniem prostym i oczywistym. Warto zatem na wstępie wymienić chociaż kilka argumentów przemawiających za koniecznością prowadzenia tego typu badań. Pierwszym jest niedostateczny stan opracowań nad tym zagadnieniem we współczesnych naukach społecznych (i szerzej humanistycznych). Wystarczy pobieżny przegląd literatury nad dostępem młodzieży wiejskiej do wykształcenia, aby stwierdzić, że brak obecnie wiedzy nie tylko o poważniejszych i pewniejszych wskaźnikach (o nich później), lecz również o głównych tendencjach i prawidłowościach w tym obszarze [zob. Szafraniec, 2001; Wasielewski, 2004]. Zadecydowało o tym kilka czynników: zmiana zainteresowań badaczy wynikająca z intensywnych przemian społeczno-gospodarczych po transformacji systemowej i pojawienia się innych, nowych pól badawczych i zainteresowań; naznaczenie pewną „ideologicznością” badań nad dostępem do wykształcenia młodzieży wiejskiej przed 1989 rokiem i wynikająca stąd niechęć do problematyki poruszającej zagadnienia równości społecznej; rozrost szkolnictwa wyższego i liczby studentów oraz wynikające stąd problemy finansowo-organizacyjne w prowadzeniu badań (m.in. kłopoty z doborem prób) i wreszcie obowiązywanie ustawy o ochronie danych osobowych, która przynajmniej pośrednio przyczyniła się do kłopotów z uzyskaniem danych o pochodzeniu społecznym studentów i realizowaniu badań wymagających zbierania od respondentów tzw. danych osobowych. Drugim silnym argumentem na rzecz badania dostępu do edukacji wydaje się konieczność śledzenia funkcji (jawnych i ukrytych) systemu oświatowego. Warto bowiem zwrócić uwagę, że, z jednej strony funkcjonuje on w zmiennej i płynnej rzeczywistości społecznej, z drugiej zaś, sam podlega obecnie częstym i znaczącym zmianom (ingerencjom). Proces transformacji systemowej wciąż można uznawać za niezakończony, o czym świadczy wciąż pewna niestabilność polskiej gospodarki, jak i przemiany wynikające ze zmian w makroskali (np. wejście Polski do Unii Europejskiej). Nieco inaczej należy interpretować przemiany w łonie systemu oświatowego, których w ciągu ostatnich 18 lat można się doliczyć przynajmniej kilkunastu (wliczając w to reformę strukturalną, jak i szereg zmian mających charakter ustawowy). Jednak ich celów można doszukiwać się zarówno w obszarze niezbędnych zmian systemowych, jak i ingerencji politycznych (ideologicznych). W kontekście młodzieży wiejskiej na przemiany te można patrzeć z perspektywy jednostki – wówczas ważne byłoby analizowanie kogo (społecznie rzecz ujmując) kształcą polskie szkoły. Przykładowe pytania, które się w tym kontekście pojawiają mogą brzmieć: Czy młodzież wiejska ma takie same szanse przejścia przez system edukacyjny co młodzież z innych grup społecznych? Jaką proporcję stanowi młodzież wiejska w obrębie poszczególnych poziomów edukacji? Można również na to zagadnienie spojrzeć z perspektywy systemowej, wówczas interesować nas będą systemowe funkcje edukacji: czy szkoła wiejska uczy na tym samym poziomie co miejska, czy jednostki wyposażane są w porównywalne kompetencje? Czy młodzież wiejska kształcona jest „dla” wsi czy „dla” miasta? W tym też obszarze lokują się mechanizmy alokacji jednostek w społecznej strukturze: jakie czynniki decydują o zajmowanych przez jednostki pozycjach społecznych? Czy szanse na zajęcie wysokiej pozycji społecznej są jednakowe dla jednostek z różnych grup i środowisk społecznych? Jaka jest w tym rola wyższej uczelni, a jaka edukacji na wcześniejszych poziomach? Można również spojrzeć na dostęp do edukacji z perspektywy drożności systemu edukacji. Wówczas interesujące są pytania o to czy system edukacyjny umożliwia ruchliwość pionową, którędy przebiegają ścieżki „awansu społecznego” – czy wszystkie trajektorie szkolne są tak samo drożne, czy dają takie same szanse młodzieży z różnych środowisk? Wreszcie niebagatelne znaczenie ma również pytanie o równość i sprawiedliwość społeczną w edukacji, zwłaszcza w kontekście zapisów konstytucyjnych, praw człowieka czy zwykłej społecznej uczciwości. Czy jednostki z różnych warstw, grup społecznych, środowisk mają równe szanse w dostępie do edukacji? Z pewnością tych argumentów i wynikających z nich pytań jest znacznie więcej, jednak te kilka przytoczonych wydaje się wystarczającymi, żeby spróbować zdiagnozować współczesne główne tendencje w dostępie młodzieży wiejskiej do edukacji na poziomie akademickim oraz poddać krytycznej analizie dotychczasowe badania i opracowania na ten temat.
Droga na studia – fakty, odczucia, oceny (CPP RPS 42/2013)
(Center for Public Policy Research Papers Series, 2013) Wasielewski, Krzysztof
Kiedy zastanowić się nad znaczeniem terminu „droga na studia” pierwszym skojarzeniem, jakie przychodzi na myśl jest ścieżka edukacyjna rozumiana jako kolejne szczeble edukacji, typy kończonych szkół, wybrane specjalności, oceny szkolne czy przestrzenne usytuowanie szkoły. Istnieje też jednak wymiar subiektywny takiej ścieżki – pewne społeczno-kulturowe i psychologiczne aspekty pokonywania drogi na studia. Wśród wskaźników opisujących ten wymiar należy wymienić charakterystyki mentalne młodzieży, wsparcie najbliższych bądź jego brak, motywację jednostki, okoliczności podejmowania decyzji, ich determinanty, a także ocenę tych zdarzeń z perspektywy czasu, wreszcie towarzyszące temu świadomość, oceny, emocje. W tym sensie interesować nas tu będzie zarówno obiektywny, jak i subiektywny wymiar drogi prowadzącej do studiów. Zaczniemy od społecznych charakterystyk młodzieży, która dostała się na studia. Dalej przyjrzymy się jej przeszłości edukacyjnej, by wreszcie – na koniec – podjąć pytanie o motywy podejmowania studiów i postawy, reakcje najbliższego otoczenia. Czy da się powiedzieć, że ta droga na studia jest jakaś specyficzna, czy jest naznaczona „wiejskością”? Co by to było?
Edukacja jako wyznacznik szans młodzieży na rynku pracy (CPP RPS 74/2014)
(Center for Public Policy Research Papers Series, 2014) Wasielewski, Krzysztof
Na edukację zwykło się patrzeć jako na instytucjonalnie zorganizowany system kierowania losami jednostek. System oświaty jest tutaj postrzegany jako powszechne i ustawowo obowiązkowe medium na drodze do dorosłości i pracy zawodowej. Współcześnie nauka trwa nierzadko ponad 20 lat. Składają się na nią w polskim systemie edukacji: przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna (zasadnicza zawodowa bądź średnia), szkolnictwo policealne i pomaturalne, szkolnictwo wyższe i coraz częściej studia doktoranckie. Zatem kariera edukacyjna – rozumiana jako sekwencja następujących po sobie elementów wyższego stopnia systemu szkolnego – jest naturalnym segmentem jednostkowej ruchliwości społecznej.
Młodzież wiejska na studiach wyższych – selekcje społeczne, obecność na studiach, uwarunkowania (CPP RPS 47/2013)
(Center for Public Policy Research Papers Series, 2013) Wasielewski, Krzysztof
Przez lata młodzież wiejska relatywnie rzadko trafiała na studia wyższe. Spowodowane to było zarówno czynnikami natury społeczno-ekonomicznej (m.in. gorszą sytuacją finansową rodzin wiejskich, niższym statusem mieszkańców wsi), kulturowymi (m.in. odmiennymi wzorami karier życiowych czy niższym poziomem aspiracji edukacyjnych), jak i oświatowymi (gorszą siecią szkolną, niższymi kwalifikacjami nauczycieli). Wszystkie te czynniki – pośrednio, bądź bezpośrednio – przyczyniały się do utrwalania mechanizmów selekcji i autoselekcji w drodze młodzieży wiejskiej na studia. Młodzież wiejska uzyskiwała gorsze oceny w szkołach średnich, słabiej zdawała matury i egzaminy na studia (selekcja) oraz rzadziej wybierała studia wyższe (autoselekcja) aniżeli młodzież miejska. Transformacja systemowa zmieniła zarówno uwarunkowania społeczno- ekonomiczne, kulturowe, jak i oświatowe. Zmieniła również dostępność studiów wyższych dla młodzieży wiejskiej. Studenci wiejskiego pochodzenia są coraz częściej obecni na uniwersytecie. Co jednak nie oznacza, że mają równy – porównaniu z młodzieżą miejską – dostęp do poszczególnych wydziałów i kierunków studiów. Co zatem wpływa na odrębną ich alokację? Dlaczego na jednych kierunków młodzież wiejska jest obecna rzadko, a na innych częściej aniżeli młodzież miejska? Artykuł jest podsumowaniem wieloletnich badań nad dostępnością młodzieży wiejskiej do studiów wyższych. Podstawą źródłową analiz są dane pozyskane w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Procedura rekrutacyjna na studia jako mechanizm selekcji społecznej (CPP RPS 49/2013)
(Center for Public Policy Research Papers Series, 2013) Wasielewski, Krzysztof
Wśród wielu zmian, jakie zaszły w obszarze edukacji w ciągu ostatnich dwudziestu lat, a mających wpływ na dostęp młodzieży do studiów wyższych, do ważniejszych należała niewątpliwie rezygnacja z przeprowadzania procedury egzaminacyjnej na studia na rzecz zewnętrznego egzaminu maturalnego (tzw. „nowej matury”). Przed zmianą procedura selekcjonująca uczniów składała się z dwóch mechanizmów. Szkoła średnia – upraszczając nieco sprawę – przeprowadzała egzamin maturalny w formie pisemnej i ustnej. Dopiero jego zdanie uprawniało maturzystę do ubiegania się o przyjęcie na studia. Drugim mechanizmem zarządzała wyższa uczelnia, która dysponowała prawem przeprowadzania dodatkowej selekcji na studia kandydatów, którzy się o to ubiegali. Elementami tej procedury zazwyczaj były: konkurs świadectw, bądź/i stosowny egzamin (pisemny bądź/i ustny). Decyzja o tym, czy postępowanie takie zostanie wprowadzone, a także jego forma i charakter leżały w gestii władz uczelni bądź poszczególnych jej jednostek. Patrząc z perspektywy mechanizmów selekcjonujących młodzież w drodze na studia wyższe, warto zwrócić uwagę, iż pierwotnym (pomijając wcześniejsze procesy różnicowania się młodzieży) kryterium selekcjonującym był – mający charakter formalny – egzamin maturalny (selekcja kierowana), kolejnym mechanizm wyboru uczelni przez maturzystę (selekcja spontaniczna – autoselekcja), końcowym zaś kolejny egzamin formalny na studiach wyższych (selekcja kierowana). Po zmianie procedura ta uległa dosyć istotnej zmianie. Pierwotnym mechanizmem selekcyjnym pozostała matura (selekcja kierowana), lecz dwa pozostałe elementy wpisujące się w próg selekcyjny mają już charakter selekcji spontanicznej (autoselekcji). Są to wybór poziomu matury, na jakim uczeń decyduje się ją zdawać (a także, czy zdaje i jeśli tak, to jakie przedmioty dodatkowe) oraz wybór wyższej uczelni, na której chciałby studiować2. Zatem zmiana jaka nastąpiła w całości procedury prowadzącej na wyższą uczelnię polegała na rezygnacji ze znaczącej części procedury formalnej (selekcji kierowanej), jaką była procedura egzaminacyjna na studiach wyższych, i rozszerzenia procedury nieformalnej (selekcji spontanicznej), jaką jest wybór poziomu zdawanej matury oraz wyższej uczelni, w której młodzież chciałaby studiować.
Zmiany poziomu aspiracji edukacyjnych młodzieży jako efekt adaptacji do nowych warunków społeczno-ekonomicznych (CPP RPS 46/2013)
(Center for Public Policy Research Papers Series, 2013) Wasielewski, Krzysztof
System oświatowy w Polsce jest jednym z tych obszarów społeczeństwa, który w ostatnich dwudziestu latach zmieniał się szczególnie dynamicznie. Transformacji podlegały zarówno struktury organizacyjne (m.in. sieć szkolna, wprowadzono nowe zewnętrzne systemy egzaminowania uczniów, w tym nowy sposób organizacji matury i rekrutacji na wyższe uczelnie), jak i postawy młodzieży wobec edukacji (m.in. znacząco wzrosły aspiracje edukacyjne i poziom wykształcenia Polaków, a edukacja zaczęła być postrzegana jako istotny kapitał, w który warto inwestować). Aby jednak dobrze zrozumieć i interpretować przekształcenia zachodzące w edukacji, w tym również w poziomie aspiracji edukacyjnych, niezbędne jest dostrzeżenie tego co zmieniało/zmienia się poza nią w szeroko rozumianym otoczeniu społeczno-ekonomicznym. To ono bowiem w znaczącym stopniu determinuje tak zachowania młodzieży, jak i poczynania władz oświatowych. Wśród czynników, które przynajmniej dla porządku należy wymienić znajdują się: procesy modernizacji gospodarki oraz fluktuacje koniunktury gospodarczej, które wpływają na podaż i popyt n różne kwalifikacje i zawody, lokalne uwarunkowania rynku pracy – ze specyfiką poszczególnych segmentów gospodarczych, i wreszcie zmiany demograficzne, które w znaczącym stopniu determinują postawy młodzieży i decyzje władz oświatowych.

Browse

Browsing The CPP Research Papers Series (CPP RPS) by Author "Wasielewski, Krzysztof"

Results Per Page

Sort Options