Biblioteka, 2018, nr 22 (31)
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Spis treści(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018)Item Prehistoria książki(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Kotuła, Sebastian DawidKsiążka tradycyjna pojawiła się w XV wieku. Jej powstanie wymagało szeregu projektów pośrednich. Wszystkie one określane są mianem proto-książek (inaczej także historycznych postaci książek, paraksiążek), tzn. prototypów książek sensu stricto, czyli dzisiejszych. Jednakże proto-książki również nie powstały w próżni, lecz były wynikiem projektów wcześniejszych: pre-książek, które powstawały w czasach prehistorycznych, czy paleo‑książek, powstających głównie w paleolicie. Sama wreszcie książka sensu stricto stała się podstawą do opracowania projektów cyfrowych postaci książek, które określa się jako post‑książki. Celem artykułu jest przybliżenie najwcześniejszego etapu rozwoju książki, czyli okresu rozpoczętego w paleolicie (zwłaszcza górnym). Artykuł prezentuje główne kategorie prehistorycznych postaci książek. W wyniku analizy dostępnych źródeł literaturowych opracowano aktualny stan badań w zakresie prehistorycznych początków książki. Realizacja tak zakrojonego programu badawczego pozwoliła uporządkować wiedzę w zakresie prehistorii książki. W rezultacie powstało syntetyczne ujęcie prezentujące najwcześniejsze etapy rozwoju form, które z czasem doprowadziły do pojawienia się w krajobrazie mediów masowych kodeksowej książki drukowanej.Item Rejestr ksiąg Stanisława Smoły z Wolborza w inkunabule ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Łukaszewski, JakubBiblioteka Uniwersytecka w Poznaniu w 2017 roku nabyła wydanie dzieła Wilhelma Duranta Rationale divinorum officiorum (Nürnberg: Antonius Koberger, 19 IV 1480, 2o). Na wyklejce przedniej okładki tego inkunabułu znajduje się spis ksiąg z 1553 roku. W artykule przedstawiono losy tego woluminu (dotąd uchodził za stratę wojenną) oraz dokonano analizy spisu ksiąg. Wynika z niej, że właścicielem księgozbioru ujętego w rejestrze był Stanisław Smoła z Wolborza (pierwsza połowa XVI wieku), bakałarz sztuk i rektor szkoły przy kościele św. Szczepana w Krakowie. Do tekstu artykułu dołączono edycję treści spisu ksiąg z objaśnieniami.Item Woluminy z nieznanymi rękopiśmiennymi dedykacjami dla prymasa Wojciecha Baranowskiego(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Bartoszak, MichałWskazane już w 1930 roku w Katalogu druków polskich XVI-go wieku Bibljoteki Kapitulnej w Gnieźnie ks. Leona Formanowicza dziewięć woluminów kryjących rękopiśmienne wpisy dedykacyjne dla Wojciecha Baranowskiego uzupełnione zostały w trakcie projektu grantowego kierowanego przez doktora Piotra Pokorę o następne cztery księgi zawierające rękopiśmienne dedykacje od trzech osób. Omówione chronologicznie w tekście książkowe dary wójta ryskiego Johanna Tastiusa, sekretarza elektora brandenburskiego Michaela Giese oraz kardynała Cezara Baroniusza, które dostarczają informacji o zasięgu i kierunku nawiązywanych przez Baranowskiego relacji społecznych, zanalizowano na płaszczyźnie tegumentologicznej. Szczególną uwagę poświęcono próbie określenia charakteru dedykacji.Item Druki jezuickie w kręgach prawosławnych: dwa przykłady z XVII-wiecznej Rzeczypospolitej(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Korzo, Margarita A.Tłumaczenia dzieł jezuitów Fulvia Androzziego (1523–1575) i Marcina Śmigleckiego (1563/64–1618) na język cerkiewnosłowiański i tzw. prostą mowę rozpatrywane są jako ciekawy przykład funkcjonowania utworów katolickich w XVII-wiecznym środowisku prawosławnym w Rzeczypospolitej. Della frequenza della communione (1579) Androzziego powstał jako traktat o częstym przyjmowaniu komunii. Oba jego przekłady polskie: w wersji skróconej Stanisława Grochowskiego (Scieszka poboznego chrześcianina, 1600) i pełnej Szymona Wysockiego (Skarbnica duchowna, 1600) stały się źródłem lakonicznego kazania wzorcowego na pogrzeb w składzie prawosławnego Rytuału (Wilno 1621). Traktat teologiczno-prawny o pobieraniu procentów i o kontraktach Śmigleckiego (O lichwie i trzech przednieyszych kontrakciech, Wilno 1596) został częściowo włączony do pierwszego prawosławnego manuale spowiedniczego Mir s Bogom čeloveku (Kijów 1669). Zarówno kazanie wzorcowe, jak i manuale spowiednicze należały do nowych gatunków literatury religijnej, które zaczęły powstawać w piśmiennictwie prawosławnym dopiero w XVII wieku pod wpływem tradycji katolickiej.Item Oprawa kaliskich druków z 1620 roku udekorowana radełkiem jagiellońskim z popiersiem kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Muraszko, MichałW komunikacie zaprezentowano oprawę dwóch kaliskich druków z 1620 roku, którą udekorowano za pomocą radełka jagiellońskiego z wizerunkiem kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego. Wolumin ten był darem Stanisława Zakrzewskiego (zm. 1631) dla Andrzeja Baranowskiego (zm. 1631), kanonika gnieźnieńskiego i krakowskiego, kantora poznańskiego, prepozyta łowickiego. Za unikatowością wymienionego narzędzia przemawia obecność wizerunku polskiego możnowładcy, niezwiązanego bezpośrednio z rodziną panującą. Niewykluczone, że przedstawiony egzemplarz został sporządzony w niezidentyfikowanej introligatorni warszawskiej. Powstał on z pewnością w przedziale od 1620 do 1631 roku, a zatem pomiędzy datą wydania druków a datą śmierci Zakrzewskiego i Baranowskiego.Item Działalność wydawnicza i publikacje Towarzystwa im. Michajła Kaczkowskiego w latach 1875–1885 – ujęcie ogólne(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Sedliar, OleksandrW niniejszym tekście charakteryzuję skrótowo działalność wydawniczą oraz publikacje (książki niewielkich rozmiarów i objętości, publikowane z comiesięczną częstotliwością) ukraińskiego Towarzystwa im. Michajła Kaczkowskiego w okresie pierwszych 10 lat jego funkcjonowania. Było to stowarzyszenie rusofilskie, działało w Galicji Wschodniej i realizowało zadania oświatowe na rzecz miejscowych Ukraińców (Rusinów), zarówno ze środowisk miejskich, jak i wiejskich. Główną formę wykonawczą stanowiło wydawanie i rozpowszechnianie broszur o nastawieniu popularyzatorskim. Autorami byli przeważnie amatorzy, ale tematyka była rozległa. Wkraczała w różne obszary wiedzy – w ujęciu popularnym i z zachętą do czytania. W początkach lat 80. XIX wieku zaostrzyła się na tych obszarach walka polityczna. Władze regionalne zaczęły silniej przeciwdziałać przedsięwzięciom rusofilskim, co miało wpływ również na stosowne wyprofilowanie edytorskiej działalności Towarzystwa. Znaczenie miał także wzrost środowiskowej aktywności społecznej oraz istotne powiększenie się publiczności czytającej. Nie bez wpływu pozostawała też oferta konkurencyjna ze strony innych organizacji oświatowych – ukraińskich oraz polskich.Item „Ośrodek całej wystawy, jej mózg, stacja centralna kultury”. Książka na Powszechnej Wystawie Krajowej(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Baszko, AgnieszkaNa Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (16 maja – 30 września 1929), będącej podsumowaniem dorobku dziesięciu lat istnienia niepodległej Polski w dziedzinie gospodarczej, społecznej i kulturalnej, nie zabrakło zagadnień związanych z szeroko pojętym tematem książki. Była ona obecna i widoczna w wielu pawilonach wystawowych (np. instytucji kulturalno-oświatowych, wychowania fizycznego, pracy kobiet, oświaty rolniczej i kultury wsi, w dziale bibliotek w Pałacu Rządowym), ale w dwóch miejscach eksponowano ją w sposób szczególny. W dziale Piękna Książka mieszczącym się w Pałacu Sztuki położono nacisk na zewnętrzną szatę książki i pokazano prace artystów grafików, wydawców, drukarzy i introligatorów. W pawilonie Prasa i Książka, zaprojektowanym przez Rogera Sławskiego, obok stoisk redakcji różnych tytułów prasowych umieszczono stoiska 20 wydawców książek z całej Polski (takich jak Gebethner i Wolff, M. Arct, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, „Książnica-Atlas”, Drukarnia i Księgarnia Św. Wojciecha). Poznań przez kilka dni był ponadto stolicą polskiej książki – do miasta zjechali również miłośnicy książki i ludzie zawodowo z nią związani. W dniach 29 maja – 2 czerwca 1929 roku odbyły się II Zjazd Bibliotekarzy Polskich i IV Zjazd Bibliofilów Polskich, połączone z jubileuszem stulecia istnienia Biblioteki Raczyńskich i stulecia pierwszego wydawnictwa Biblioteki Kórnickiej.Item Biblioteka akademicka i nauka w procesie transformacji cyfrowej: próba diagnozy(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu) Hudzik, KrystynaRozważania dotyczą bibliotek akademickich oraz nauki w znaczeniu badań naukowych. Obydwa obszary – biblioteka i nauka – od prawie 30 lat znajdują się w procesie przemian określanych ostatnio mianem transformacji cyfrowej. Nauka tworzy nowoczesne technologie cyfrowe, a te z kolei zmieniają ją samą przez dostarczanie nowych narzędzi i metod badawczych oraz sposobów komunikacji. Z kolei zadaniem bibliotek jest dopasowanie się do nauki i nadążanie za jej oczekiwaniami w zapewnieniu potrzebnej do badań literatury i informacji. Podstawowe pytanie brzmi: czy biblioteka i nauka są dziś na tym samym torze transformacji cyfrowej?Item Ekslibrisy Brunona Schulza. „Księgoznaki” o utajonym erotyzmie(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Grodź, IwonaTematem tekstu są ekslibrisy Brunona Schulza, które autor Sklepów cynamonowych wykonywał dla znajomych. Są to przede wszystkim wyobrażenia związane z erotyką. Bardzo często o dość „mrocznej proweniencji”, gdyż nawiązują do masochistycznych wątków jego twórczości, demonicznych kobiet i ich nieokiełznanej siły zmysłowej. Na marginesie wskazane zostają też inne drobiazgi wizualne: szkice, projekty, cegiełki, zaproszenia, tzw. druki ulotne. Stają się one ważne o tyle, o ile pozwalają wyjaśnić genezę ekslibrisów pisarza. Celem artykułu jest wykazanie, że biblioteki i przestrzeń wirtualna, jak pokazał czas, to miejsca, obszary współczesnej aktywności archiwistycznej, twórczej i odbiorczej, które pozwalają te wszystkie materiały skatalogować, utrwalić, zachować, a więc powołać do życia raz jeszcze… dla przyszłych pokoleń.Item Otwarty dostęp do piśmiennictwa naukowego. Przegląd funkcjonujących form – legalnych i nielegalnych(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Rychlik, Małgorzata; Theus, MonikaArtykuł prezentuje nowy podział form otwartego dostępu (OD), począwszy od zielonej i złotej drogi poprzez diamentowe, brązowe i hybrydowe ścieżki aż do zjawisk patologicznych funkcjonujących w obszarze OD. Tym ostatnim poświęcono szczególną uwagę, opisując zjawiska cyfrowego piractwa, klasyfikowanych jako czarny OD sieci społecznościowych dla naukowców oraz czasopism drapieżnych. Toczące się dyskusje w środowisku naukowym na temat nielegalnych dróg OD prowadzą do wniosków wskazujących konieczność wprowadzenia zmian w otwartym modelu publikowania, tak aby zapobiec takim nadużyciom.Item Kongres AMMLA 2017 w Londynie(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Grażyńska, IulianaArtykuł podsumowuje 27. kongres naukowy AMMLA (Europejskiego Stowarzyszenia Muzeów, Bibliotek i Archiwów Wolnomularskich) zorganizowany w Londynie z okazji 300. rocznicy powstania masonerii angielskiej.Item Analiza czynników wpływających na zdolność zapamiętywania treści kursów MOOC (masowych otwartych kursów online): badanie sondażowe(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Honea, Kate S.; El Said, Ghada R.Masowe otwarte kursy online (Massive Open Online Courses – MOOC) zawierają w sobie potencjał, który zdolny jest stworzyć nowe możliwości w recepcji i edukacji odbiorców globalnych. A jednak, jak sugerują dostępne dane, jedynie niewielka część biorących udział w kursach MOOC uczestniczy w nich do końca i pomyślnie je kończy. Dodatkowo czynniki projektowania i implementacji kursów, które wpływają na proces zapamiętywania studenta, pozostają nadal nie do końca zrozumiałe. Artykuł przedstawia wyniki badania sondażowego przeprowadzonego wśród 379 uczestników kursów, studentów uniwersytetu kairskiego, biorących dobrowolnie udział w dowolnie wybranych kursach MOOC, którzy potraktowali je jako dodatkowy element kształtujący ich rozwój naukowy. 122 uczestników kursów (32,2%) ukończyło wybrany kurs. Pośród tej grupy nie zaobserwowano żadnych istotnych różnic w poziomie wykonania mających związek z płcią uczestników, aktualnym poziomem zaawansowania studiów (studenci przed licencjatem i studenci podyplomowi) czy też zastosowaniem konkretnej platformy MOOC. Badanie sondażowe dotyczące odbioru kursów wykonane po ich ukończeniu dowodzi, że treść kursu MOOC była znaczącym czynnikiem prognostycznym dotyczącym zdolności zapamiętania danego kursu, przy tej zależności ulegającej pośredniczącej reakcji wpływu treści kursu na spodziewaną efektywność kursu. Za kolejny istotny czynnik prognostyczny w zapamiętywaniu treści kursu uznano interakcję uczestnika z instruktorem danego kursu. Ogólnie rzecz biorąc, oba wspomniane konstrukty teoretyczne odpowiedzialne były za 79% wariancji dotyczących zdolności zapamiętywania kursów MOOC.Item Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Przeszłość i teraźniejszość 1917–2017, red. Jadwiga Konieczna, Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 2017, s. 452. ISBN 978-83-64203-83-1(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Wojciechowski, JacekItem Dynamic research support for academic libraries, red. Starr Hoffman, London: Facet Publishing 2016, s. 154. ISBN 978-1-78330-049-5(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Andruszko, HannaItem Człowiek – Media – Edukacja, red. nauk. Janusz Morbitzer, Danuta Morańska, Emilia Musiał, Dąbrowa Górnicza: Wydawnictwo Naukowe Wyższa Szkoła Biznesu 2017, s. 236. ISBN 978-83-65621-29-0(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Wojciechowski, JacekItem Personalising library services in higher education: the boutique approach, red. Andy Priestner, Elizabeth Tilley, Farnham, Burlington: Ashgate 2012, s. XIV, 229. ISBN 9781409431800(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Andruszko, HannaItem Andrzej Mężyński, Z dziejów bibliotek w Polsce. Od średniowiecza do 1989 roku, Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 2017, s. 95 (Biblioteczka „Poradnika Bibliotekarza”, nr 32). ISBN 978-83- 64203-91-6(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Wojciechowski, JacekItem Jiří Trávníček, Česká čtenářská republika: Generace, fenomény, životopisy, Brno: Host 2017, s. 445. ISBN 978-80-88069-50-8(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Dymmel, AnnaItem Jan Sydor (1942–2018)(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2018) Bręcz, Elżbieta