Badania Fizjograficzne, Seria A, Tom 59, 2008
Permanent URI for this collectionhttps://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/8656
Browse
Recent Submissions
Item Trasa Poznańskiego Szybkiego Tramwaju jako element systemu przyrodniczego miasta(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Mania, WojciechCities are characterized by the highest level of transformations of environmental components. They are perceived as the areas dominated by the elements of technical infrastructure. But new ideas, especially sustainable development, allow to look on a city as a specific system, in which the important role is played by the environment, both protected and consciously developed and spontaneously driven by natural succession. All it means that the ecological role of urban infrastructure is being considered more often. A good example is Poznań Fast Tramway Route, which through its specific location and construction has very high biological potential. Using mainly a method of field interpretation of aerial photographs (recognition, evaluation and classification of objects in photographs with visual observation of these objects on the ground) several categories of green areas, both spontaneous and cultivated were distinguished. The collected data are promising with regard to more aware development of similar linear elements of infrastructure (e.g., railroads, roads, highways etc.), which, along with its main transport function, are a vital element of the city's environmental system (as animal habitats, ecological corridors etc., but also as green zones with positive influence on the aesthetics of the surrounding areas).Item System informacji o środowisku przyrodniczym w ocenie problemów sozologicznych gmin (na przykładzie gminy Komorniki)(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Fagiewicz, KatarzynaThe advancing human impact gives rise to two fundamental problems, the solution of which is a precondition for a proper socio-economic development in the future. One is the protection of man's living environment in order to conserve or restore the natural equilibrium. The other is the moulding of the natural environment understood as measures taken to achieve the intended economic goals while preserving the mentioned natural equilibrium. An indispensable tool in the management of natural resources at the local level should be comprehensive and efficient systems of information about the natural environment, making it possible to obtain, update, process, analyse, and publish spatially referenced data. It has been estimated that some 75-90% of information used in commune management is associated with location in space. The relations are similar at the level of a region. The importance of an efficient information system in pursuing a local policy based on sustainable development principles is therefore undisputable. In response to this demand, a system of environmental information has been worked out for Komorniki commune, a spectacular example of an urbanised rural unit located in the zone of strong functional-spatial links of the city of Poznań. The system rests on "GIS-4 Technical Directives. A Sozological Map of Poland at a Scale of 1:50,000", and in particular on its integral element - a database describing over 100 phenomena characterising the state of the natural environment. A sozological map - a unique cartographic document embracing a wide range of information about the natural environment - is primarily a thought-out, implemented and operational system of spatial information meeting all the characteristics of a geographic information system (GIS). Owing to the scale of the map (1 :50,000), its use as an instrument of management of natural resources is limited to the regional level (e.g. a poviat - county) because at the local (commune) level the data collected at this scale are not precise enough. As a system of information about the structure of a database defined at the regional level, however, it provides an excellent basis for developing local systems. A conception of such a database developed and adjusted to the a scale of 1:10,000 is presented in this article. The first stage in the ordering and processing (integration) of data was referring the structure of the data to the particular components of the natural environment so as to obtain information about the state of the entire environmental system. The source of data for the base was information collected directly through field mapping as well as topographic maps, a soil map, a map of forest habitat types, and data from offices and specialised institutions. They were supplemented with the results of spatial and statistical analyses performed using Maplnfo Professional program applications. Thus prepared, the system of information about the natural environment made it possible to diagnose the chief sozological problems of Komorniki commune and to present in a spatial approach the factors and processes determining the quality of life of the local community.Item Klimat lokalny Konina w nawiązaniu do stosunków termiczno-wilgotnościowych w sezonie letnim 2005(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Kiełbasa, BartoszW opracowaniu podjęto próbę oceny warunków klimatycznych Konina, uwzględniając przede wszystkim stosunki termiczno-wilgotnościowe oraz specyfikę wynikającą z położenia tego miasta na tle różnych typów rzeźby. Omówiono w nim rezultaty własnych pomiarów dokonanych psychrometrem aspiracyjnym Assmanna PM – 8211 i sondą termiczno-wilgotnościową HM 34C w obrębie starej i centralnej części Konina, w specjalnie do tego celu wyznaczonych dziesięciu punktach pomiarowych, od 24 czerwca do 21 września 2005 r. Badania te pozwoliły wykryć kontrasty termiczne zachodzące pomiędzy Starym a Nowym Koninem, które szczególnie dobrze były zauważalne w porze wieczornej.Item Zmienność rzeźby terenu w strefie brzegowej na wybranym odcinku Mierzei Łebskiej w latach 2001-2007(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Królewicz, Sławomir; Kaczmarek, LechNiniejsza praca zawiera charakterystykę ilościową zmienności rzeźby terenu w strefie brzegowej. W latach 2001–2007 na odcinku 250 m strefy brzegowej Mierzei Łebskiej, obejmującym obszar plaży i wału wydmowego, prowadzono pomiary wysokościowe metodą tachimetrii, wykorzystując urządzenie firmy TOPCON GTS 229. Na podstawie danych z pomiarów geodezyjnych stworzono cyfrowe modele terenu. Opierając się na nich, wykonano obliczenia ubytku, dostawy, bilansu i transportu piasku poprzez porównanie wartości rzędnych dla wszystkich możliwych okresów – jednorocznych i wieloletnich (01–04, 01–04, 01–05, 01–06, 01–07, 04–05, 04–06, 04–07, 05–06, 05–07 i 06–07). Średnio w okresach jednorocznych transport objął około 13,3% kubatury powierzchni badawczej, czyli trzy razy więcej niż wynika to z pracy MISZALSKIEGO (1973), analizujacego przede wszystkim duże formy wydmowe. Maksymalnie w okresie jednorocznym, 2004–2005, przemieszczeniu uległo ponad 14,5 tys. m3 piasku na obszarze 2,38 ha, co stanowiło około 20% kubatury powierzchni badawczej. Średnia wartość transportu dla powierzchni 1 m2 zmieniała się od 0,31 m3 w okresie 06–07 do 0,67 m3 w okresie 04–06. Średni bilans ubytku i dostawy dla powierzchni 1m2 zmieniały się odpowiednio od –0,38 m3 w okresie 04–06 do +0,05 m3 w okresie 06–07.Item Założenia pałacowo-parkowe okolic Krotoszyna i Koźmina Wielkopolskiego - analiza wybranych przykładów(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Markuszewska, IwonaArtykuł dotyczy stanu zagospodarowania wybranych założeń pałacowo-parkowych okolic Krotoszyna oraz Koźmina Wlkp. (południowy fragment województwa wielkopolskiego). Dokładnej analizie zostały poddane dwa obiekty znajdujące się w Smolicach i Borzęciczkach. Prace kameralne obejmowały analizę dawnych i współczesnych materiałów kartograficznych i fotolotniczych, natomiast rozpoznanie aktualnego stanu zagospodarowania zespołów pałacowo-parkowych przeprowadzono podczas inwentaryzacji terenowej, której uzupełnieniem jest wykonana dokumentacja fotograficzna.Item Wiek osadów aluwialnych pochodzenia roślinnego doliny Warty oraz doliny Cybiny-Bogdanki w rejonie śródmieścia w Poznaniu(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Milecka, Krystyna; Troć, MaciejCelem niniejszego opracowania było określenie czasu powstania terasy zalewowej i przejściowej doliny Warty oraz wieku osadów wypełniających dolinę Cybiny-Bogdanki. Doliny Warty pod Poznaniem zaczęła tworzyć się w wyniku spływu wód roztopowych, w czasie recesji lądolodu północnopolskiego z linii moren czołowych stadiału poznańskiego. Na analizowanym terenie dominują dwie terasy – nr II i I (wg BARTKOWSKIEGO 1957), które zostały nadbudowane o 2–4 m w czasie historycznego rozwoju miasta. Powyżej teras akumulacyjnych występują równiny erozyjne jako obszary głównie zbudowane z gruntów morenowych, które uległy przemodelowaniu w czasie formowania się doliny rzecznej. Równiny erozyjne pokryte są częściowo piaskami, częściowo zaś pozbawione ich i ukazują glinę zwałową na powierzchni. Dolina Cybiny- Bogdanki ma starsze pochodzenie i krzyżuje się z doliną Warty. Geneza oraz wiek powstania tych struktur były przedmiotem wielu badań, ale dotychczas nie przeprowadzono ekspertyz palinologicznych osadów organicznych oraz nie określano ich wieku metoda C-14. Podczas wykonywania prac geotechnicznych na terenie Śródmieścia w Poznaniu w ostatnich kilku latach pobrano próby osadów organicznych i poddano je analizie pyłkowej oraz radiowęglowym oznaczeniom wieku. Stanowiska badań, wynikające z prac prowadzonych w Śródmieściu, były rozmieszczone na terasach akumulacyjno-erozyjnych wzdłuż Warty i Cybiny-Bogdanki. Wyniki badań palinologicznych osadów z doliny Warty wskazują na holoceński czas akumulacji. Najstarsze osady powstały w okresie borealnym, kolejne w atlantyckim, subborealnym i subatlantyckim. Szereg warstw akumulowanych było podczas średniowiecza. Podobne wyniki otrzymano na podstawie radiowęglowych oznaczeń wieku. W dolinie Cybiny-Bogdanki badania palinologiczne sugerują akumulację analizowanych warstw podczas poszczególnych okresów holocenu od wczesnoholoceńskich do wczesnego średniowiecza, natomiast oznaczenie wieku metodą C14 wskazuje odmienny – późnoglacjalny czas akumulacji osadów. Brak zbieżności między badaniami palinologicznymi oraz datowaniem C14 osadów organicznych zdeponowanych w dolinie Cybiny-Bogdanki prawdopodobnie oznacza ich redepozycję i wymieszanie. Wskazuje na to również brak jednoznacznej palinologicznej oceny wieku akumulacji osadów z dwóch stanowisk. Na podstawie przeprowadzonych badań i uzyskanych wyników stwierdzono, że rozwój osadów organicznych w dolinie Cybiny-Bogdanki nastąpił wcześniej niż w dolinie Warty, jednakże w celu pełnego określenia genezy tego szlaku dolinnego i ekstensywnego kopalnego obniżenia nieodzowne są dalsze prace zmierzające do rozpoznania budowy geologicznej oraz określenia przebiegu granicy pomiędzy poszczególnymi osadami o zróżnicowanym wieku.Item Walory turystyczne parku Mużakowskiego(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Sołogub, AnnaSława parku Mużakowskiego wciąż nie przekracza granic województwa lubuskiego. Docierają tutaj czasem wycieczki szkolne z pobliskich miast, nieliczni turyści indywidualni oraz mieszkańcy Łęknicy i Bad Muskau. Dzieło księcia Pücklera wciąż pozostaje nieodkryte. Zdecydowanie większym zainteresowaniem cieszy się wśród niemieckich turystów. Opracowanie to wzbogaci wiedzę o tym terenie i zachęci do odwiedzania parku Mużakowskiego – tego unikalnego zabytku. Celem przeprowadzonych badań jest opis i ocena walorów turystycznych parku Mużakowskiego, ich rozmiarów i uwarunkowań rozwoju turystyki.Item Wody geotermalne północnej Wielkopolski i możliwości ich zagospodarowania w rejonie Czarnkowa(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Wolny, FilipW pracy dokonano charakterystyki geotermalnej rejonu Czarnkowa. Miasto z otoczeniem posiada jedne z najkorzystniejszych warunków dla pozyskiwania energii geotermalnej w naszym kraju. Potencjalnymi piêtrami użytkowymi dla wód geotermalnych w tym rejonie są utwory kredy dolnej i jury dolnej. Do dziedzin, w których możliwe byłoby wykorzystanie wód termalnych, należy zaliczyć ciepłownictwo, balneologię z rekreacj¹, rolnictwo oraz produkcję przemysłową. Użytkowanie energii cieplnej tych wód pozwoliłoby znacząco obniżyć emisję zanieczyszczeń do środowiska przyrodniczego.Item Termiczne pory roku na Pomorzu Zachodnim w Stacji Geoekologicznej Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego w Storkowie w latach 1987-2007(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Franków, KarolinaW pracy analizowano występowania termicznych pór roku na Pomorzu Zachodnim w Stacji Geoekologicznej ZMOEP w Storkowie. Interpretacji i opisu wyników dokonano na podstawie pomiarów średnich dobowych temperatur powietrza w latach 1987–2007. Zastosowano podział roku na sześć termicznych pór według MERECKIEGO, ROMERA i in. (1949), uwzglêdniając następujące progi termiczne: 0,0°C, 5,0°C, 15°C. Szczególną uwagę zwrócono na skrajne daty ich występowania oraz czas trwania. Uzyskane wyniki badań wykazują, iż na Pomorzu Zachodnim, w Stacji ZMOEP w Storkowie, daty początku i końca termicznych pór roku pokrywają się lub są bardzo zbliżone do odpowiadających im skrajnych dat dla całego Pojezierza Pomorskiego. Klimat badanego obszaru uzależniony jest w znacznym stopniu od rodzaju mas powietrza napływającego nad niego. Najczęściej notowane sa masy powietrza polarno-morskiego napływającego z północnego Atlantyku, powodujące latem spadek temperatury, a zimą ocieplenie, a więc zmniejszenie liczby dni mroźnych i bardzo mroźnych. Pojawiające się rzadziej, głównie w półroczu zimowym, masy powietrza arktycznego przyczyniają się do gwałtownego ochłodzenia. Z powodu szybkiego wypromieniowanie ciepła z podłoża powstają przymrozki w okresie jesiennym i wiosennym oraz mrozy w okresie zimowym. Ponadto, na klimat mają wpływ warunki morfologiczne terenu, czyli położenie Stacji po północnej stronie ciągu czołowomorenowego o ekspozycji podatnej na wpływ cyrkulacji oceanicznej. Warunki hydrologiczne, tj. obecność rzeki Parsęty i licznych jezior, powodują zwiększenie wilgotności powietrza, a co się z tym wiąże złagodzenie stosunków termicznych nad badanym obszarem (zmniejszenie liczy dni upalnych latem i bardzo mroźnych zima). Znaczący wpływ na stosunki termiczne Pomorza Zachodniego ma położenie w niedalekim sąsiedztwie Morza Bałtyckiego. Mimo iż analizowany obszar nie graniczy bezpośrednio z akwenem morskim, wyraźnie zaznacza się jego obecność w stosunkach termicznych Stacji w Storkowie. Obserwuje się znaczne opóźnienie w pojawianiu siê wiosny i lata poprzez ochładzający wpływ morza oraz opóźnienie nadejścia jesieni z przyczyn odwrotnych, tj. w wyniku jego ocieplającego wpływu na obszar badawczy.Item Możliwości uprawiania narciarstwa biegowego w rejonie Poznania w kontekście śnieżności zim(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Bednorz, Ewa; Bednorz, LeszekNarciarstwo biegowe jest jednym z najłatwiejszych, najprzyjemniejszych i najbardziej popularnych sportów zimowych. W Poznaniu i jego okolicach występują bardzo atrakcyjne tereny do uprawiania narciarstwa biegowego – rozległe i korzystnie rozlokowane obszary zieleni z licznymi ścieżkami pieszymi i rowerowymi. Poznań i znaczna część Wielkopolski należą do najmniej ośnieżonych obszarów w Polsce. Nie wyklucza to jednak możliwości uprawiania narciarstwa biegowego w naszym regionie. Odpowiednia ilość śniegu (pokrywa o grubości 8 cm) pojawia się w Poznaniu średnio przez 13 dni w sezonie zimowym (miesiące od grudnia do marca), jak wynika z analizy codziennej grubości pokrywy śnieżnej w latach 1970/1971–2006/2007. Zdarzają się jednak mało śnieżne zimy, kiedy pokrywa o wymaganej grubości nie pojawia się lub występuje krócej niż tydzień (łącznie 15 zim w badanym wieloleciu). Zanotowano też takie zimy, kiedy pokrywa śnieżna o grubości 8 cm utrzymywała się przez ponad dwa miesiące (zima 1978/1979) lub ponad miesiąc (3 sezony). Także cztery zimy z początku XXI w. można uznać za korzystne dla amatorów narciarstwa biegowego, kiedy to liczba dni z pokrywą śnieżną o grubości 8 cm była ponad przeciętna.Item Rozkład przestrzenny temperatury i wilgotności względnej powietrza na wybranym fragmencie zlewni Różanego Potoku(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Cyrulewski, Krzysztof; Suwała, KatarzynaPrzedmiotem badañ przeprowadzonych na wybranym fragmencie obszaru zlewni Różanego Potoku była analiza rozkładu przestrzennego temperatury i wilgotności względnej powietrza w godzinach okołopołudniowych. Rezultaty wykonanych pomiarów patrolowych porównano z danymi uzyskanymi z automatycznej stacji meteorologicznej zlokalizowanej na dachu Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM. Wyniki badań, które zostały przeprowadzone 15 marca 2008 r.,mają charakter wstępny i stanowią podstawę do dalszych prac badawczych.Item Pruskie mapy topograficzne dla Wielkopolski do 1803 roku(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Medyńska-Gulij, Beata; Lorek, DariuszCelem artykułu jest prezentacja sześciu zestawów pruskich map topograficznych dotyczących obszaru Wielkopolski do 1803 r. Na podstawie ogólnej charakterystyki zakresu treści, sposobów symbolizacji i kryteriów generalizacji stosowanych przez dawnych kartografów przedstawiono unikalne wartości tego zbioru map.Item Dawne mapy jako źródło informacji o wodach śródlądowych i stopniu ich antropogenicznychprzeobrażeń(Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2008) Graf, Renata; Kaniecki, Alfred; Medyńska-Gulij, BeataW opracowaniu dokonano analizy przekazów kartograficznych ukazujących się na przełomie XVIII i XIX w., których głównym elementem treści są wody źródłowe Polski. W zakresie sposobów przedstawiania i interpretacji elementów hydrograficznych jako podstawowe źródła kartograficzne omówiono, uwzględniajac kryterium skali i kartometryczności, mapy wód źródłowych oraz mapy ogólnogeograficzne. Problem wykorzystania nie w pełni kartometrycznych materiałów kartograficznych do odtworzenia i rekonstrukcji przestrzennych układów systemów rzecznych rozpatrywano na przykładzie dolnego biegu Warty przy ujęciu do Odry, w rejonie Kostrzyna. Analizie poddano dwie rękopiśmienne mapy z XVIII w. (1773 i 1786), porównujac sposoby przedstawiania na nich zasadniczych elementów sieci rzecznej oraz dokonując oceny ich wiarygodności w zakresie możliwości odtworzenia kierunków i zasięgu przemian stosunków wodnych związanych z antropopresja. Dodatkowo treści obu map odniesiono do obrazu dolnego odcinka Warty, zarejestrowanego na mapie z 1928 r., stanowiącej materiał w pełni kartometryczny. Uznano, że mapy rękopiśmienne, tworzone jeszcze przed okresem zastosowania pomiarów terenowych opartych na triangulacji, stanowią bogate źródło informacji o stanie i stopniu przekształceń wód źródłowych, jednak różny poziom ich kartometryczności oraz sposób prezentacji treści hydrograficznej ograniczają ich przydatność w analizach przestrzennych.