Artykuły naukowe (WNS)

Permanent URI for this collection

https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/182

Browse

Now showing 1 - 20 of 51

Analityczna filozofia dziejów w poznańskiej szkole metodologicznej. Próba falsyfikacji Popperowskiej krytyki historii teoretycznej
(Oficyna Wydawnicza Epigram, 2015) Brzechczyn, Krzysztof
The purpose of this paper is the reconstruction of the theory of historical process elaborated at the Poznań School of Methodology. The heuristic tool will be Popper’s model of knowledge, according to which, the development of scientific theory went through the phase of the posing of the scientific problem, proposing a tentative theory, a critical discussion and its modification. Proposed by Leszek Nowak the adaptive interpretation of historical materialism was transformed – under the influence of the elaboration of the idealizational theory of science and the categorical interpretation of dialectics – into the generalized version of historical materialism. This version includes theory of the class and primitive societies. Difficulties in the building of the theory of real socialism led to the transformation of adaptive historical materialism into the non-Marxian historical materialism where some tenets of Marxism were refuted (e.g. the domination of economy over politics). In the course of the building of the adaptive interpretation of historical materialism and the non-Marxian historical materialism some primary notions were defined and modified satisfying the criteria of falsification. Although Popper severely criticized the possibility of theoretical history, the theory of history as developed at the Poznań School of Methodology satisfies his criteria of falsification. This throws doubt upon the validity of Popperian critique of theoretical history.
Between Positivism, Narrativism and Idealisation in Polish Methodology of History
(Cultural and Intellectual History Society, 2014) Brzechczyn, Krzysztof
This paper has two main purposes. Its primary purpose is to present the reception of the discussion between positivism and narrativism in Polish methodology of history. A secondary one is to paraphrase, using the notion apparatus of the idealisational theory of science, the issue of the accuracy of explanation. The paper consists of six parts. In the first, Hempel’s deductive-nomological (or covering law) model of explanation is presented. In the second part, the main tenets and assumptions of the Poznań school of methodology are described. The emergence of this school at the end of the 1960s was one of the most important intellectual phenomena in the cultural history of postwar Poland. However,the influence of the Poznań school postponed the popularisation of narrativism in the Polish methodology of history. The third part analyses the manifold reasons for this delayed reception. The popularisation of narrativism was only possible in Poland after 1989 but it had primarily an imitative character. This outline of the cultural and scientific context allows Chris Lorenz’s proposals (on the problem of the accuracy of explanation) to be put in a wider perspective (part four). Namely, this author describes “a theoretical historical debate” on the status of scientific laws and talks about a post-positivistic approach to science represented by Nancy Cartwright. This approach was to introduce new perspectives to the understanding of lawfulness. In the fifth part of the article, the main assumptions and tenets (for example, the modes of explanation) of another post-positivistic approach to science, namely the idealisational theory of science, are presented and compared with the Hempelian model of explanation. In the final part, Hempel’s explanatory sketch is paraphrased using the notion apparatus of the idealisational model of science which provides a solution to the problem of the accuracy of explanation
Between Repudiation and Acceptance. The Evolution of Social Attitudes towards the Baptist Church in Poland
(Polskie Towarzystwo Religioznawcze, 2013) Brzechczyn, Krzysztof
The evolution of social attitudes towards the Baptist Church in Poland is an interesting example that delineates mechanisms of functioning of a religious minority in societies spiritually dominated by one religion: the Roman Catholic Church for the Poles, the Evangelical – Augsburg Church for the German minority and the Orthodox Church for the Belarusians and the Ukrainians. In the introductory chapter I describe history of the Baptist movement in Poland in a nutshell. In the second chapter, I outline the rules ofevolution of attitudes of religious majority toward religious minority. The empirical analyzis of the attitudes of Lutheran, Orthodox and Catholic churches towards baptist in Poland from the second half of 19th century to the beginning of the 21th century will be presented in the third chapter. The paper is ended by ‘Conclusions’ (chapter fourth).
Communitarian Dimensions in the Socio-Political Thought of the Solidarity Movement in 1980–1981
(Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2019-02-11) Brzechczyn, Krzysztof
The purpose of this paper is an interpretation of the social and political thought of the Solidarity movement in the light of the political philosophy of communitarianism. In the first part of the paper, the controversies between liberalism and communitarianism are characterized in order to outline the communitarian response toward the authoritarian/totalitarian challenge. In the second part, the programme of a self-governing republic created by Solidarity is interpreted in the spirit of communitarianism. I reconstruct the ideal vision of human being expressed in of ficial trade union’s documents and essays of Solidarity’s advisers (e.g., Stefan Kurowski and Jozef Tischner), and the efforts of the movement for telling the truth about history and its vision of Polish history. Also, I interpret the programme of Self-Governing Republic adopted during the First National Convention of Delegates of Solidarity. In these programmatic documents of Solidarity, one may find ideas characteristic both of the communitarian and liberal political philosophy. However, the liberal ones—including, primarily, the guarantee of human and citizens’ rights, and of individual liberties—were subordinated to the postulate of reconstructing the national and social community. In the course of transformation after 1989, these communitarian elements of Solidarity programme, incompatible with liberal ideological agenda, have been erased.
Contingency in the Historical Process. An Attempt at Explication in the Light of Idealizational Theory of Science
(Allahabad Association for Historical and Cultural Studies, 2005-04) Brzechczyn, Krzysztof
The paper presents an extension of L. Nowak's idelization theory of science in order to explicate intuitions about unpredictability and contingency of history shared by professional historians and methodologists of history. In the first part of the paper, a critical analysis of some explications (G. Reisch, M. Shermer) of such intuitions, based on the conceptual apparatus of the chaos theory is presented. In the second part of the paper, an original model od cascade process is elaborated that conceptualizes the contingency of historical events. This model is subsequently compared with M. Shermer's model of historical sequences. In third part of this paper, the model of cascade process is applied in the construction of a scientific theory, historical narrative and in historical research.
From Interpretation to Refutation of Marxism. On Leszek Nowak's non-Marxian Historical Materialism
(Instytut Filozofii Uniwersytetu Łódzkiego, 2017) Brzechczyn, Krzysztof
The aim of this article is to outline the theory of a historical process developed within the framework of the Poznań School of Methodology, mainly by Leszek Nowak and a team of his co-workers. In the first part of the paper, the meta-philosophical and meta-theoretical assumptions of Poznań school are reconstructed and juxtaposed with the relevant assumptions of Western analytical Marxism. In the central part of the paper, the main ideas of adaptive reconstruction of historical materialism and non-Marxian historical materialism are presented. In its final part, some problems of reception of Leszek Nowak’s theory of historical process in Polish People’s Republic and the Third Republic are discussed.
Idea niestosowania przemocy w teologii politycznej Martina Luther Kinga
(Wydawnictwo Mado, 2006) Brzechczyn, Krzysztof
Celem artykułu jest prezentacja idei niestosowania przemocy w myśli teologicznej Martina Luthera Kinga.
In Defence of Metanarrative in the Philosophy of History
(Rethinking History Center, Institute of History and Political Sciences, Free International University from Moldova/Institute of History State and Law, Academy of Sciences from Moldova/ Institute of History, Faculty of Social Sciences, University of Silesia, Katowice, Poland, 2008-06) Brzechczyn, Krzysztof
The aim of this paper is to consider the standard objections put against the constuction of metanarratives in the philosophy of history. The author distinguishes following intelectual sources questioning the grasp of Entirety in the philosophy of history: anti-naturalistic German philosophy of science, dogmatic Marxism, liberalism and postmodernism. Analysis of the content of these stances allows for disclose of hidden methodological and theoretical premises which are responsible for misunderstanding and critique of the historiosophical discourse.
Interpreting Poland
(Polish Institute of Houston, 2016-09) Brzechczyn, Krzysztof
The paper aims to interpret the political situation in Poland after 2015 double elections in terms of non-Marxian historical materialism. According to presented interpretation the taking power by Law and Justice Party not only limits the scope of influence of the previous ruling party but can lead to significant redistribution of political power, economic profits and intellectual influence. In the last part of paper, the prognosis about future development of situation in Poland is proposed
Kościoły mniejszościowe w polityce władz PRL
(Polskie Towarzystwo Religioznawcze, 2008) Brzechczyn, Krzysztof
Celem artykułu jest klasyfikacja rozmaitych strategii politycznych stosowanych przez władze PRL wobec mniejszości wyznaniowych. Proponowana klasyfikacja opiera się na dwóch kryteriach: czy kościoły mniejszościowe były wykorzystywane przez władze PRL w zwalczaniu Kościoła Katolickiego oraz czy kościoły te były faworyzowane przez władze PRL. Krzyżując te dwa kryteria otrzymujemy cztery odmiany polityki wyznaniowej prowadzonej przez władze PRL: polityka instrumentalizacji polega na tym, że dany kościoł mnniejszościowy świadomie godził się na odgrywanie roli narzędzia w zwalczaniu Kościoła katolickiego i odnosił z tego określone korzyści; polityka faworyzowania - dany kościół nie był przez władze wykorzystywany w zwalczaniu katolicyzmu, lecz pomimo tego był przez nie tolerowany; polityka manipulacji - dany kościół był wykorzystywany przez władze, lecz z tego tytułu nie odnosił żadnych korzyści; polityka prześladowania - dany kościoł nie poddawał się ani instrumentalizacji, ani manipulacji i tego powodu bywał prześladowany. Zaproponowana klasyfikacja pozwala zrewidować upowszechnione stereotypowe poglądy występujace w literaturze przedmiotu na politykę władz PRL wobec mniejszości wyznaniowych w Polsce.
Ksiądz Jerzy Popiełuszko i pastor Martin Luther King. Porównanie filozofii politycznego zaangażowania
(Fundacja Kultury Chrześcijańskiej w Katowicach, 1998) Brzechczyn, Krzysztof
Artykuł porównuje biografie i nauczanie J. Popiełuszki i M.L. Kinga, dwóch duchownych zaangażowanych w ruch na rzecz wyzwolenia obywatelskiego i społecznego.
Między afirmacją a izolacją od świata. Rekonstrukcja baptystycznej duchowości okresu międzywojennego
(Wydawnictwo Fundacji Humaniora, 2000) Brzechczyn, Krzysztof
W artykule tym postawiony zostaje problem w jakim stopniu wyznanie baptystyczne okresu międzywojennego w Polsce odwołując się do znanej typologii Ernsta Troeltscha kościół/sekta wykazywało cechy organizacji kościelnej, a w jakim sekciarskiej. W tym celu została zekonstruowana baptystyczna duchowość okresu międzywojennego obejmująca postawę jednostki wobec Boga, innych ludzi i społeczeństwa. W konkluzji autor stwierdza niewystarczalność dychotomicznego rozróżnienia Troeltscha do charakterystyki baptyzmu, który posiadał zarówno cechy kościoła jak i sekty w rozumieniu niemieckiego badacza.
Między idealizacja, filozofią historii a metafizyką. Próba prezentacji i recepcji wątków badawczych w twórczości Leszka Nowaka
(WN WNS UAM, 2015) Brzechczyn, Krzysztof; Drozdowicz, Zbigniew
Między nauką a literaturą, czyli debata nad statusem historii. Próba parafrazy
(Wydawnictwo Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, 2006) Brzechczyn, Krzysztof
Autor porównuje dwie wizje uprawiania historii zakładane przez pozytywizm (Hempel) i narratwizm (White). Według pozytywizmu, w historii obowiązywać mają te same procedury wyjaśniania co w naukach przyrodniczych, według narratywizmu - historia ma być bliższa literaturze. Poglądy te są parafrazowane w aparaturze pojęciowej idealizacyjnej teorii nauki. Wedle tego ujęcia różnice pomiędzy tymi dziedzinami kultury (nauka i literatura) oparte są na stosowanych w nich różnych procedurach deformacyjnych. Podstawowoą metodą nauki jest idealizacja (idealizowany obiekt w porównaniu z wyjściowym jest ontologicznie "uboższy" ponieważ pozbawiony jest pewnych własności), a literatury - fikcjonalizacja (fikcjonalizowany obiekt w jest ontologicznie "bogatszy" w porównaniu z obiektem wyjściowym ponieważ jest wyposażony we własności występujące z wyższym natężeniem). W drugiej części artykułu autor eksplikuje pewne paradoksy narracji historycznej (paradoks nadkompletności i niekompletności bazy źródłowej w stosunku do opartej na niej narracji historycznej oraz paradoks dwupoziomowej struktury narracji w kategoriach idealizacyjnej teorii nauki. Udana próba parafrazy jest argumentem na rzecz jedności nauki zakładanej przez idealizacyjną teorię nauki.
Między odrzuceniem a akceptacją. Próba analizy modelowej ewolucji postaw społecznych wobec Kościoła baptystycznego w Polsce
(Polskie Towarzystwo Religioznawcze, 2000) Brzechczyn, Krzysztof
Celem artykułu jest analiza ewolucji postaw społecznych wobec kościoła baptystycznego na ziemiach polskich w latach 1858-1999. Autor zakłada, że postawa większości religijnej wobec mniejszości ewoluuje od ignorancji poprzez odrzucenie do akceptacji. Ta sekwencja postaw przejawiała się również w stosunku do baptystów okazywanym przez większość prawosławną (II Rzeczpospolita) i katolicką (od czasów rozbiorów do końca PRL i pierwszych lat III RP).
Między zachodnim kolonializmem a wschodnim imperializmem. Dyskurs postkolonialny a trajektoria rozwojowa społeczeństw Europy Środkowo-Wschodniej w świetle nie-Marksowskiego materializmu historycznego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2020-09-01) Brzechczyn, Krzysztof
The purpose of this paper is to discuss a problem of applicability of postcolonial studies/postcolonial perspective to history of Polish society and wider — East Central Europe, especially in the 19th and 20th centuries. In the first part, the main standpoints in Polish discussion are identified and the certain attempt of an application of categories of postcolonial studies are critically analyzed and discussed. Furthermore, in part two, the typology of social dominations (political, economic and cultural and variants of external subordinations) based on non-Marxian historical materialism is constructed in order in the chapter fourth to interpret the developmental trajectory of East-Central European societies. In the light of the presented interpretation, the ‘resolving ability’ of postcolonial perspective is too weak to be applied without essential modification to the history of societies living in this region of Europe, where the mosaic of different configurations of class domination shaped and evolved.
Miejsce metody porównawczej w teorii rewolucji Thedy Skocpol. Próba eksplikacji w aparaturze pojęciowej idealizacyjnej teorii nauki
(2016-12-11) Brzechczyn, Krzysztof
The aim of this article is to explicate the basic types of comparative methods used in Theda Skocpol’s States and Social Revolution within the conceptual framework of the Idealizational Theory of Science, and to determine the usefulness and place of the comparative methods in the structure of the idealizational theory. In the introduction, I outline a characterization of comparative-historical sociology. Some classifications of comparative analysis are presented in section 1. An analysis of comparative methods used in Skocpol’s theory of revolutions and what methodological discussion it stimulated is outlined in section 2. Section 3 presents the key tenets of the idealizational theory of science and in section 4 the basic types of comparative analysis (parallel, contrast oriented, and macro-causal) are explicated within the conceptual framework of this theory, thus allowing to locate these methods in the idealizational approach to science. In the final section, I consider the status of the theory of revolution developed in historical-comparative sociology in light of the vision of the history of scientific knowledge provided by the idealizational approach to science.
Models of Backwardness versus Transformation in Eastern Europe. Review Article
(The University of Colorado, 2008-09) Brzechczyn, Krzysztof
This paper is critical analysis of book by Anna Sosnowska, "Zrozumieć zacofanie. Spory historyków o Europę Wschodnią (1947-1994)" [To Understand Backwardness: Historians' Deabates about Eastern Europe (1947-1994)]. Warszawa 2004.
Myśl polityczna Ruchu Społeczeństwa Alternatywnego (1983-1990)
(Europejskie Centrum Solidarności, 2020-12-29) Brzechczyn, Krzysztof
Artykuł prezentuje myśl polityczną Ruchu Społeczeństwa Alternatywnego, powstałej w 1983 r. organizacji nawiązującej do idei anarchizmu. Na podstawie dokumentów programowych i publicystyki „Homka” w artykule przedstawiano postulaty programowo-ideowe ruchu, poglądy w sferze polityki międzynarodowej. W artykule zrekonstruowano prezentowaną na łamach „Homka” diagnozę społeczeństwa polskiego po 13 grudnia 1981 r. obejmującą krytykę strategii „Solidarności” i Lecha Wałęsy oraz Kościoła Katolickiego. W końcowej części artykułu przedstawiono stosunek uczestników ruchu do zapoczątkowanej w 1989 r. transformacji ustrojowej.
O dwóch ujęciach niestosowania przemocy. Mahatma Gandhi versus Martin Luther King
(Polskie Towarzystwo Religioznawcze, 2006) Brzechczyn, Krzysztof
Celem artykułu jest porównanie koncepcji niestosowania przemocy w myśli społecznej Mahatmy Gandhiego i Martina Luthera Kinga. Niestosowanie przemocy w myśli Gandhiego wyrastało z inspiracji religią hinduską, zaś Kinga - religią chrzescijańską. Niestosowanie przemocy zajmowało jednak inne miejsce w myśli politycznej obu przywódców: w przypadku Gandhiego odrzucenie przemocy było stylem życia, zaś w przypadku Kinga - techniką osiągania pożądanych celów społecznych.

Browse

Browsing Artykuły naukowe (WNS) by Author "Brzechczyn, Krzysztof"

Results Per Page

Sort Options