Biblioteka, 2012, nr 16 (25)
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Rozwój usług bibliotecznych w czasach kryzysu(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Ayris, Paul; Olszewski, TomaszCelem artykułu jest przedstawienie oceny możliwości, którymi dysponują biblioteki akademickie, naukowe i narodowe, a które mogą być wykorzystane dla podtrzymania oferty usług i infrastruktury oraz oferowanych udogodnień w trudnych czasach kryzysu, spadku koniunktury ekonomicznej i towarzyszącej im finansowej zapaści. Autor przedstawia dostępne metodologie i istniejące możliwości pozostające nadal w zasięgu bibliotek i stoi na stanowisku, że nawet czasy kryzysu można wykorzystać właściwie, wszystkie bowiem zagrożenia, jakie niosą ze sobą, zawierają ukryte szanse, których nie wolno zmarnować. Zasadnicza część artykułu została wygłoszona podczas dziesiątego corocznego spotkania członków specjalnego konsorcjum EIS Z, które odbyło się 2 grudnia 2011 roku w Budapeszcie. W tekście wykorzystano także spostrzeżenia, które znalazły się w referacie Biblioteki akademickie a kryzys finansowy: strategie przetrwania, przedstawionym w Salonikach w Grecji 14–15 listopada 2011 roku podczas dwudziestej ogólnokrajowej konferencji greckich bibliotek akademickich. Obie prezentacje dostępne są w UCL Discovery. Niniejszy artykuł omawia problematykę poruszoną w obu prezentacjach, a także wprowadza nowy temat – reformę prawa autorskiego. Autor przedstawia ogólny kontekst ekonomiczny, w jakim przyszło funkcjonować europejskim bibliotekom naukowym, a następnie szczegółowo omawia możliwości bibliotek, których wykorzystanie może pomóc w przezwyciężeniu zagrożeń, jakie niesie ze sobą obecny kryzys finansowy. Wspólne pozyskiwanie zbiorów bibliotecznych jest jednym ze sposobów, dzięki którym biblioteki mogą osiągnąć optymalne dostosowanie kosztów do struktury przychodów, a autor dokładniej analizuje rolę, jaką w Zjednoczonym Królestwie odgrywa JIS C Collections (organizacja zajmująca się dostawą materiałów cyfrowych do celów edukacyjnych i badawczych w imieniu uczelni wyższych). Współpraca i współdzielenie usług to kolejne sposoby, dzięki którym biblioteki mogą wprowadzać innowacje i oszczędzać, dzieląc ciężar kosztów na zasadach partnerstwa. W artykule podano dwa konkretne przykłady takiego rozwiązania: pierwszy, który jest już znany i zyskał dobrą opinię – portal DART-Europe udostępniający prace doktorskie i dyplomowe w formie elektronicznej na zasadach open access; drugi, który znajduje się dopiero w fazie wstępnych dyskusji i planowania – rozwiązanie oparte na chmurze obliczeniowej dla prawdziwie zespołowego katalogowania z udziałem brytyjskich bibliotek naukowych i narodowych. The European Research Area (ERA) oraz wkład, jaki biblioteki mogą wnieść do tej infrastruktury przez finansowanie innowacyjnych projektów unijnych, przeanalizowano bardziej szczegółowo, koncentrując się na pakiecie unijnych projektów zainicjowanych przez LI BER. Wreszcie, pozytywną zmianę i dalszy wzrost można osiągnąć przez zmiany w kontekście prawnym, stąd w artykule znalazło się miejsce na analizę tzw. raportu Hargreavesa, dotyczącego kontekstu i struktury prawa autorskiego w Zjednoczonym Królestwie, oraz powstania nowej unijnej inicjatywy bibliotecznej, tj. grupy lobbującej na rzecz reformy prawa autorskiego – Information Sans Frontières (IS F).Item Artur Jazdon, Wydawcy poznańscy 1815–1914. Kształtowanie środowiska i repertuaru wydawniczego, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2012, ss. 439(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Nowak, PiotrItem Leonard Rosadziński, Ginące rzemiosło. Śladami poznańskich introligatorów, Poznań: Wielkopolskie Towarzystwo Przyjaciół Książki 2011, ss. 228(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Nowakowski, AndrzejItem Redefining the academic library: managing the migration to digital information services, Washington, D.C.: The Advisory Board Company 2011, ss. 80(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Karwasiński, PiotrItem Księgarnia i Biblioteka do Czytania Tomasza Szumskiego(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Jazdon, ArturTomasz Szumski – znany głównie dotychczas w literaturze jako nauczyciel gimnazjalny i autor podręczników – był także właścicielem księgarni i działającej przy niej wypożyczalni książek. Istniały one w latach 1809–1824. Ich założenie należy wiązać ze świadomą chęcią utworzenia placówki stanowiącej przeciwwagę dla niemieckich księgarń, oferującą szerokim kręgom literaturę polską i głównie francuskojęzyczną oraz ze wsparciem uczącej się młodzieży podręcznikami i lekturami. Księgarnia stanowiła dla Szumskiego także dodatkowe źródło dochodu. Szumski starał się o sprzedaż aktualnej produkcji wydawców warszawskich, krakowskich, lwowskich, wrocławskich i wileńskich. Prowadził prenumeratę wielu tytułów gazet i czasopism. Dbał o reklamę, wydając liczne katalogi oraz systematycznie informując o swej działalności na łamach prasy. Księgarnia była placówką małą, w momencie zamknięcia, spowodowanego nakazem administracyjnym, oferowała niecałe 2,5 tysiąca tytułów. Zakupiona została przez niemieckiego księgarza Ernsta S. Mittlera.Item „Uksiążkowić świat”, czyli kilka słów o liberaturze(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Rybarczyk, AgnieszkaCelem artykułu jest przybliżenie kwestii dotyczących nowego zjawiska w literaturze, choć swymi korzeniami sięgającego czasów bardzo odległych, mianowicie liberatury. Przedstawiam nie tylko podstawowe tezy związane z liberaturą, np. postrzeganie utworu jako integralnej całości, w której następuje stopienie słowa i przestrzeni, ale także swoistą ewolucję form literackich, prowadzącą do narodzin nowego nurtu. Sednem tego procesu jest położenie nacisku na współistnienie formy i treści, obecne już w poezji wizualnej wywodzącej się ze starożytności i średniowiecza, a przybierające na sile w twórczości autorów związanych z XX-wiecznymi ruchami awangardowymi. „Totalne” myślenie o literaturze zyskało najciekawszy wyraz w twórczości autorów liberatów: Zenona Fajfera, Katarzyny Bazarnik i Radosława Nowakowskiego (zarówno praktyków, jak i teoretyków liberatury), których sylwetki oraz dzieła przedstawiam pokrótce w niniejszym artykule.Item Klaster Bibliotek Bi@lskich próbą poszukiwania płaszczyzn synergii lokalnych bibliotek(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Dziołak, Marzena; Borkowicz, SylwiaW części wprowadzającej artykułu pokrótce przedstawiono koncepcję i typologię klastrów, a także cechy wspólne i różnice między klastrami a organizacjami sieciowymi. Prezentowane w drugiej części artykułu zagadnienia dotyczą szeroko rozumianego zarządzania: strategii powstawania klastra, barier rozwoju, czynników decydujących o powodzeniu projektu i korzyści wynikających z jego funkcjonowania w otoczeniu lokalnym. W części końcowej zaprezentowano przykłady współdziałania uczestników klastra wyzwalające efekt synergii.Item Zasób Flores Oratorii – norbertańskiej silvae rerum przechowywanej w Bibliotece Prowincjalnej Franciszkanów w Gnieźnie(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Joskowski, ZbigniewArtykuł prezentuje zasób norbertańskiej silvae rerum przechowywanej obecnie w dziale zbiorów specjalnych Biblioteki Prowincjalnej Franciszkanów w Gnieźnie (BPFG). Sylwa stanowi swoistą bibliotekę: zbiór odpisów mów, oracji dotyczących bieżącego życia politycznego XVIII wieku, dzieł poetyckich, życzeń, powinszowań okazjonalnych, a także twórczości własnej nieznanego zakonnika norbertańskiego – twórcy i właściciela sylwy.Item „Biblioteka ucząca się” – zmiany w organizacji i systemie zarządzania w Bibliotece Uniwersytetu Finlandii Wschodniej(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Grabowska, HannaZmieniające się, dynamiczne i wymagające otoczenie współczesnej biblioteki naukowej wywiera nacisk na procesy innowacyjne związane ze zmianami modelu zarządzania. Tematem artykułu są zmiany w organizacji i systemie zarządzania w Bibliotece Uniwersytetu Finlandii Wschodniej przeprowadzone w związku z fuzją poszczególnych jednostek bibliotecznych. W artykule opisano przeobrażenia na poziomie struktury organizacyjnej, polityki gromadzenia, przechowywania i udostępniania zbiorów oraz w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi w kontekście koncepcji organizacji uczącej się, która potrafi funkcjonować w niestabilnym otoczeniu, dostosowuje się do zmian, ale także poszukuje alternatywy zapewniającej ciągłość i rozwój organizacji.Item Minęło już pół wieku... Powstanie i działalność Wydawnictwa Naukowego UAM(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Wegner-Maruszewska, IwonaW roku 2012 Wydawnictwo Naukowe UAM obchodzi 50-lecie istnienia – działa od roku 1962 jako jednostka ogólnouczelniana Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Publikuje przede wszystkim monografie naukowe (w 50 seriach tematycznych), podręczniki, skrypty, słowniki, a także 25 czasopism naukowych (również w językach obcych). Rocznie ukazuje się około 150 tytułów. Za swoje osiągnięcia edytorskie wielokrotnie otrzymywaliśmy nagrody, m.in. na Krajowych Targach Książki Akademickiej ATENA, Wrocławskich Targach Książki Naukowej, Nagrody Klio na Targach Książki Historycznej, nagrody Stowarzyszenia Wydawców Szkół Wyższych im. ks. Edwarda Pudełki za najlepszy podręcznik akademicki oraz dyplomy i wyróżnienia w kolejnych edycjach Poznańskiego Przeglądu Nowości Wydawniczych, organizowanego przez Bibliotekę Raczyńskich. Nasze książki prezentowane były na międzynarodowych wystawach polskiej książki naukowej organizowanych przez Stowarzyszenie Wydawców Szkół Wyższych w: Paryżu, Londynie, Lwowie, Rzymie, Sztokholmie, Wilnie, Pradze, Kijowie, Petersburgu, Dniepropietrowsku, Watykanie, Wiedniu, Madrycie, a także na międzynarodowych targach książki we Frankfurcie, Londynie, Moskwie, Zagrzebiu, Győr (Węgry) i Pekinie. Wydawnictwo Naukowe UAM jest pomysłodawcą i głównym organizatorem Poznańskich Dni Książki Naukowej, odbywających się nieprzerwanie od 1997 roku i gromadzących wydawców z całej Polski. Miejscem corocznych targów książki jest Hol Wielki Collegium Maius. Wydawnictwo jest jednym z członków założycieli Stowarzyszenia Wydawców Szkół Wyższych oraz członkiem Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek.Item Czytelnictwo studentów w świetle badań empirycznych(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Rogińska-Usowicz, JustynaTematem artykułu są zainteresowania studentów, głównie czytelnicze, w świetle prowadzonych badań empirycznych. Materiał badawczy stanowią wyniki badań uzyskanych na podstawie ankiet i wywiadów przeprowadzonych od początku XX wieku po lata współczesne. Celem pracy jest uporządkowanie istniejącej literatury. W pierwszej części opisano ważniejsze badania prowadzone wśród studentów za granicą. Część druga artykułu poświęcona jest najważniejszym publikacjom krajowym.Item Treści bibliologiczne na łamach „Łowca Polskiego” w latach 1989–2011(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Wańka, DanutaW artykule przedstawiono problematykę bibliologiczną w świetle 23 roczników „Łowca Polskiego” (1989–2011) ukazującego się od 1899 roku. Po krótkiej prezentacji dziejów i zawartości pisma opisano i zacytowano fragmenty tekstów o charakterze bibliologicznym. Niektóre z nich przytoczono ze szczegółami, traktując je jako materiały źródłowe, ważne dla badań nad kulturą książki.Item cyfrowe archiwa tradycji lokalnej(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Turska, MagdalenaArtykuł przedstawia aspekty procesów digitalizacyjnych na przykładzie polskiego projektu Fundacji Ośrodka Karta „Cyfrowe Archiwa Tradycji Lokalnej”. Szczególną uwagę zwrócono na istotę działań ratowniczych w społecznościach lokalnych z uwzględnieniem tendencji ogólnoświatowych, które mają na celu utrwalanie dziedzictwa przez aktywne współdziałanie społeczności internetowej. Omówiono również rangę Narodowego Archiwum Cyfrowego – repozytorium narodowego jako przykładu instytucji przodującej w pracach cyfryzacji archiwalnej. Położono nacisk na współczesne tendencje społeczne związane z ocalaniem i oddolnymi działaniami o charakterze społecznikowskim. Uwypuklono fakt, iż sprawny proces tworzenia repozytorium lokalnego poparty jest zaangażowaniem wolontariuszy – przedstawicieli wspólnoty (np. seniorów), którzy mają duży udział w kompletowaniu zbiorów cyfrowych. Zwrócono uwagę na aspekty prawne, zwłaszcza prawa autorskie, które niejednokrotnie blokują skuteczność prac digitalizacyjnych. Postawiono tezę, że działania cyfryzacyjne o charakterze oddolnym, regionalnym dają społecznościom skuteczny akces do przestrzeni internetowej i tym samym dziedzictwo wspólnoty zyskuje wymiar globalny. Podkreślono, że waga tworzenia repozytorium elektronicznego jest tym istotniejsza, że niejako ocala biblioteki od katastroficznego scenariusza dewaluacji kulturowej i postępującej anachroniczności cywilizacyjnej.Item Druki ulotne i okolicznościowe Zakładów Graficznych Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska” w zbiorach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bydgoszczy. Przyczynek do dziejów wydawnictwa(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Nowicki, RyszardW Bydgoszczy w latach 1920–1939 działały Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”. Zostały one założone przez wielkopolskiego ziemianina Władysława Kościelskiego. Należały do największych i najnowocześniejszych w dwudziestoleciu międzywojennym w Polsce. Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, z siedzibą w Warszawie, w seriach wydawniczych ogłosił kilkaset tytułów dzieł autorów polskich oraz zagranicznych. Opublikował również liczne druki ulotne i okolicznościowe. Kierowane do szerokiego kręgu odbiorców pozycje cechowała komunikatywność, jak również czytelność. Pełniły one przede wszystkim funkcję informacyjno-reklamową. Wprowadzone do obiegu czytelniczego wykazują zróżnicowanie pod względem treści i formy typograficznej (ze względu na charakter zdobnictwa, układ graficzny czy dobór czcionki). Odegrały ważną rolę w kształtowaniu świadomego odbiorcy książki i prasy, miały wpływ na kształtowanie potrzeb czytelniczych, upowszechnianie dorobku pisarzy oraz uczonych. Były projektowane przez uznanych grafików, a także ilustratorów książki. Stanowią cenny materiał źródłowy o charakterze dokumentacyjnym, historycznym i estetycznym.Item Polemika wokół egzemplarza obowiązkowego w latach 1989–2009(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Dąbrowska, EwaArtykuł zawiera przegląd literatury dotyczącej egzemplarza obowiązkowego w dwudziestoleciu po 1989 roku. Intensywny rozwój rynku wydawniczego w zmienionych realiach społeczno-gospodarczych oraz pojawienie się nowych środków przekazu sprawiły, że bibliotekarze i wydawcy domagali się zmian w przepisach pochodzących z 1968 roku. Rozbieżność interesów obu stron przejawiała się najbardziej w tym, że podczas gdy biblioteki żądały kontrolowania ruchu wydawniczego, by zwiększyć kompletność przekazywanego egzemplarza obowiązkowego, to wydawcy domagali się znaczącego zmniejszenia liczby uprawnionych bibliotek. Na łamach czasopism bibliotekarskich oraz wydawniczych pojawiały się liczne artykuły prezentujące poglądy, opinie i propozycje bibliotekarzy i wydawców. Można tu wyróżnić kilka etapów dyskusji, od oceny sytuacji po 1989 roku i propozycji zmian przepisów, poprzez uchwalenie ustawy, ocenę nowych przepisów oraz ich funkcjonowania, po kolejne rozmowy i spotkania zmierzające do zmian w ustawie. Artykułowi towarzyszy bibliografia zagadnienia w układzie chronologicznym.Item Od Biblioteki Aleksandryjskiej do World Wide Web(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Kotuła, Sebastian D.Celem artykułu jest wykazanie paraleli między WWW a Biblioteką Aleksandryjską. Koncepcyjnie WWW znajduje się pod wpływem wypracowanych w kulturze książki metod i sposobów organizacji i zarządzania informacją. Daje się bowiem wskazać podobieństwo między WWW a bibliotecznym zadaniem zabezpieczenia jak największej spuścizny piśmienniczego dziedzictwa kulturowego ludzkości, tj. zgromadzenia bogactwa informacyjnego in corpore i udostępnienia go in situ. Poza tym przyrost informacji w przestrzeni WWW (powstawanie coraz większej liczby stron WWW) doprowadził do konieczności stworzenia odpowiednich technologii informacyjnych, których zadaniem jest zarządzanie tymi cyfrowymi obiektami. Podczas tworzenia niektórych technologii nawiązano do głównej idei przyświecającej twórcom Biblioteki Aleksandryjskiej, tj. stworzenia pełnego repozytorium informacji. W artykule omówiono te technologie, wskazując konceptualne podobieństwo do Biblioteki Aleksandryjskiej.Item Nieznana oprawa dla Jana Łaskiego w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu. Przyczynek do badań nad italianizmem w introligatorstwie polskim XVI wieku(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Wagner, ArkadiuszPunktem wyjścia artykułu jest analiza nowo odkrytej oprawy z księgozbioru Jana Łaskiego (1499–1560). Nacisk położono na charakterystyczne składniki italianizującej dekoracji okładzin. Dzieło zostało osadzone na tle renesansowego introligatorstwa włoskiego, w tym głównie dorobku introligatorów skupionych w środowisku weneckim. Osobną uwagę poświęcono superekslibrisowi w formie naśladującej charakterystyczny typ włoskiej tarczy herbowej testa di cavallo. W dalszej części poruszono kwestię miejsca wykonania oprawy oraz jej autora. Z dokonanej analizy porównawczej z italianizującymi oprawami krakowskimi z lat 20. XVI wieku wynika, że jest to dzieło Macieja z Przasnysza, określanego w literaturze jako Mistrz Główek Anielskich. Zaawansowane formy renesansowe dzieł tego introligatora, w tym oprawy z poznańskich zbiorów, przesądzić muszą o uznaniu go za czołowego europejskiego twórcę, błyskawicznie przyswajającego nawet najświeższe tendencje w introligatorstwie Italii.Item Młode wino do starych bukłaków? Stan i perspektywy badań regionalnych dotyczących historii Niemców w Polsce(Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, 2012) Krzoska, MarkusJest to tekst wykładu, którym dr Markus Krzoska uświetnił otwarcie wystawy zorganizowanej w Bibliotece Uniwersyteckiej. Zdecydowaliśmy się na jego przedruk z zachowaniem wszystkich retorycznych osobliwości właściwych dla języka mówionego (przyp. red.)