Porównania, 2009, nr 6
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Dwie mentalności Europy Środkowo-Wschodniej z punktu widzenia państwowości(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Spiró, GyörgyAutor porównuje mentalność polską i węgierską, pod pojęciem mentalności rozumiejąc stosunek przeciętnego obywatela do własnego państwa narodowego. Omawia punkty zwrotne w historii Polski i Węgier, poczynając od średniowiecza po współczesne nam czasy zmiany ustroju, koncentrując się na wykazaniu najbardziej charakterystycznych różnic w postrzeganiu historii własnego kraju przez Węgrów i Polaków, szczególnie podkreśla przy tym wagę kwestii żydowskiej oraz odrębną sytuację mniejszości narodowych. Za kluczowy dowód na poparcie swych tez uznaje zestawienie konstytucji polskiej i węgierskiej, w którym na przykładzie różnic w zapisach obydwu ustaw zasadniczych prezentuje odmienny stosunek obywateli polskich i węgierskich do własnej państwowości.Item Od "Subaltern studies" do "Provincializig Europe". Kilka postkolonialnych refleksji na temat historii(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Chakrabarty, DipeshTekst wskazuje II połowę XX wieku jako cezurę wyznaczającą kres dziewiętnastowiecznego pojęcia historii, służącego europejskim imperiom do uzasadnienia ekspansji kolonialnej. Na przykładzie kontrastu Indii i Zachodu dowodzi, że myślenie historyczne jest uwarunkowane kulturowo. Ruchy antykolonialne odwracają dyskurs kolonialny, czyniąc z niego argument dla szybkiej demokratyzacji społeczeństw, odbiegającej od modelu europejskiego za sprawą zredukowanej liczby etapów postępu cywilizacyjnego i rezygnacji z perspektywy historycznej. Seria Subaltern Studies podważa uniwersalność europejskiego modelu nowoczesności i jego adekwatność na terenach byłych kolonii po upadku zachodnich imperiów.Item Od identyczności do sobornosti. Kilka uwag z powodu dyskusji o białoruskiej tożsamości(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Rudkouski, PiotraAutor twierdzi, że lojalność znacznej części Białorusinów wobec panującego reżimu świadczy o potrzebie silnej, totalitarnej tożsamości. Nostalgia wobec mocnej tożsamości obserwowana jest też w dyskursach opozycyjnych, w ich stosunku do oficjalnego białoruskiego dyskursu. Według autora dyskurs tożsamości nie sprzyja dyskursowi wolności. W wypadku Białorusi kategorię tożsamości należy porzucić na korzyść kategorii sobornosti. Kategoria ta została wypracowana przez rosyjskich prawosławnych myślicieli i oznacza bycie zebranym, bycie-powołanym przez Boga. Można jednak nadać jej świecką interpretację. Sobornost’ zdejmuje imperatyw bycia podobnym do innych, każdy ma prawo do bycia zgodnie ze swoją własną wolnością. Akceptacja sobornego charakteru wspólnoty białoruskiej i przyjęcie zasady asymetrii etycznej mogą doprowadzić do radykalnej zmiany wewnątrz społeczeństwa białoruskiego. Białorusinów z założenia nazywa się narodem tolerancyjnym i cierpliwym. Jednak częściej mamy do czynienia z milczeniem, za którym chowa się nietolerancja i agresja w stosunku do „innych”. Z kolei nietolerancja schowana za milczeniem bierze się z lęku przed różnością i różnorodnością. I tu możliwe są dwie „terapie” tego lęku: albo pokonanie różności na drodze unifikacji, albo poznanie i wejście w dialog z innymi. Pierwsza wersja bytuje w dyskursie tożsamości, druga – w dyskursie sobornosti, czyli dyskursie wolności.Item Wielka idea a budowanie jedności i tożsamości narodowej Greków(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Ciszek, HannaWielka Idea była pewnym irredentystycznym pojęciem greckiego nacjonalizmu, który miał na celu restytucję wielkiego państwa greckiego obejmującego wszystkich rodowitych Greków mieszkających poza granicami państwa, głównie pod panowaniem osmańskim. Po odzyskaniu przez Grecję niepodległo- ści w 1830, Wielka Idea na wiele lat zdominowała nie tylko politykę wewnętrzną i zagraniczną, ale również zdeterminowała badania naukowe, architekturę i literaturę. Pomimo że wyznawcy Wielkiej Idei dążyli do budowania jedności i tożsamości greckiego narodu, ich wysiłki zakończyły się wielką klęska militarną i spowodowały rozłam narodowy. Tekst prezentuje wpływ i znaczenie Wielkiej Idei na kształtowanie jedności i tożsamości narodowej odrodzonej Grecji.Item Społeczne oraz kulturalne stosunki Polski i Gruzji w XVI-XVIII wieku(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Occheli, WieraArtykuł przedstawia zwięzłą historię kontaktów gruzińsko-polskich od wieku XV do XIX, na tle kontaktów Gruzji z Europą, z podkreśleniem roli literatury podróżniczej oraz relacji politycznych. Polska i Gruzja od wieku XV brały udział w koalicjach politycznych oraz wojskowych skierowanych przeciwko islamskiej Turcji zagrażającej obu państwom w XV–XVIII wiekach. Autorka podkreśla znaczenie kontaktów handlowych oraz kulturalnych. W polskiej literaturze podróżniczej ważne dla poznania Gruzji są relacje księcia M. Radziwiłła-Sierotki. W poezji gruzińskiej wieku XVIII odnotowuje się wpływ literatury słowiańskiej, zwłaszcza na twórczość Mamuka Barataszwili i Dawida Guramiszwili.Item Na tropach polsko-ukraińskiego dialogu: uwarunkowania i areny międzynarodowego dyskursu w latach 1946-1989(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Schlott, WolfgangArtykuł przedstawia rozwój politycznego i historycznego dialogu polskiej i ukraińskiej emigracji w latach 1945–1989. Emigracje obu narodów, składające się w dużej mierze z ich politycznych, wojskowych i kulturalnych elit, stanęły przed historyczną koniecznością odłożeenia niedawnych waśni, na tle bezwzględnie rozgrywanego w czasie II wojny konfliktu, i podjęcia wspólnych działań w celu wywierania wpływu na politykę państw zachodnich. Działania te nie zostały uwieńczone powodzeniem, lecz pewna ilość wspólnych wartościowych inicjatyw, podejmowanych przez nieliczne polityczne koła polskie i ukraińskie, stanowi dziś pozytywną tradycję polsko-ukraińskiego dialogu w warunkach demokracji po roku 1989. Inicjatywa należała do środowiska skupionego wokół paryskiej „Kultury” oraz ukraińskich emigracyjnych czasopism „Suczasnist’”, „Widnowa”. „Kultura” z inicjatywy J. Giedrojcia inicjowała wspólne deklaracje polityczne części środowisk emigracyjnych, w tym polsko-ukraińską i ukraińsko-rosyjską. Deklaracje te stanowiły momenty przełomowe w psychologicznym nastawieniu nieufnych wobec siebie kół emigracji. Powyższe inicjatywy „Kultury” wpływały także na przemiany wobec problematyki ukraińskiej w Polsce, zwłaszcza w latach 80., kiedy równie działające w podziemiu grupy Solidarności, partii politycznych i środowisk kulturalnych zaczęły poszukiwać możliwości dialogu z sąsiednimi narodami, znajdującymi się pod sowiecką okupacją.Item Wokół stereotypów polskości i niemieckości. Rudnicki i Załuski(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Dąbrowski, MieczysławTekst podejmuje zagadnienie dekonstrukcji paradygmatycznych wersji „skolonizowanego Polaka” i „niedobrego Niemca”, który został utrwalony w polskiej literaturze i dyskursie społecznym, zwłaszcza w okresie zaborów i II wojny światowej. Oznaczało to przede wszystkim ukształtowanie „twardego” modelu patriotyzmu polskiego, który zaczyna się załamywać w momencie emigracji „solidarnościowej”. Rudnicki i Załuski są pisarzami, którzy znaleźli się w Niemczech wraz z tą falą, a ich teksty podejmują dyskusję zarówno z paradygmatem niemieckości, jak i polskości w ich tradycyjnych wersjach próbując znaleźć płaszczyzny (dyskurs apatriotyczny, język, egzystencja), które osłabiają trudne doświadczenia historyczne.Item Kolonialna tancerka w "Orgiach" Łesi Ukrainki(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Matusiak, AgnieszkaPrezentowany tekst stanowi próbę odczytania dyskursu kolonialnego w jednym z ostatnich dzieł Łesi Ukrainki Orgii, gdzie niczym w soczewce skupiają się najistotniejsze problemy dla całej twórczości ukraińskiej pisarki. Autorka artykułu proponuje uznać figurę tancerki Terpsychory/Nerisy za prymarną metaforę znaczenia i wartości, która konfrontuje kulturę z naturą, sztuką wysoką ze sztuką niską oraz przede wszystkim kolonię/Ukrainę z kolonizatorem/Imperium Rosyjskim. Autorka swą analizę prowadzi w kontekście poglądów Michela Foucaulta, w myśl których płeć i podległe jej ciało jako źródło znaczeń stanowią wysoce polityczne instrumenty, kluczowe obszary sprawowania władzy i ujmowania ich w normy.Item Kwestie kobiece w czesko-słowackiej refleksji filmowej po 1989 roku(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Dabert, DobrochnaTekst stanowi krytyczną rekapitulację refleksji filmoznawczej prowadzonej w Czechach i Słowacji a dotykającej problematyki tzw. ženskej otázki (kwestii kobiecej). Myśl feministyczna i genderowa pojawiła się w refleksji publicznej i naukowej dopiero po Aksamitnej Rewolucji, napotykając na wstrzemięźliwą i zdystansowaną reakcję środowisk naukowych i twórczych. Dotychczasowa niezbyt rozbudowana refleksja nad kwestiami kobiecymi w kinie czeskim i słowackim, reprezentuje wczesny etap feminizmu akademickiego. Czesko-słowackie women’s studies skupiają się na gromadzeniu wiedzy dotyczącej historii, kultury, życia społecznego i politycznego kobiet. W centrum swojego dyskursu sytuują analizę wizerunków kobiecych, przede wszystkim we wczesnym kinie, rozważania nad kategorią kobiecości, jej specyfiką i przeobrażeniami dokonującymi się w procesie historycznym. Tymczasem w dokonaniach kinematografii Czech i Słowacji coraz większą rolę odgrywają kobiety reżyserki. Współczesne kino kobiet jest tu wyraźnie dostrzegalnym w swojej specyfice jakościowej i ilościowej zjawiskiem artystycznym, który na razie pozostaje obszarem nieeksplorowanym w czesko-słowackiej myśli filmoznawczej ukierunkowanej feministycznie i genderowo.Item "Uwikłane w przemoc". "Žensko pismo" - dyskurs emancypacyjny i krytyczny z perspektywy teorii postkolonialnej(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Czapik-Lityńska, BarbaraArtykuł omawia wybrane teksty jugosłowiańskiego i postjugosłowiańskiego ženskog pisma – postmodernistycznej literatury kobiecej. Wczesna twórczość spod znaku écriture feminine, odkrywała problematykę ciała oraz pozycję kobiety w świecie patriarchalnej kultury męskiego podmiotu. Emancypacyjne narracje tożsamościowe przekształciły się wkrótce w zakorzeniony w teoriach ponowoczesności (Gender Studies, Queer Studies, Culural Criticism, Postcolonial Studies, Subaltern Studies) emancypacyjny dyskurs krytyczny, interpretujący różne aspekty ucisku, represji, przemocy cielesnej i ideologicznej. Rozpad Jugosławii, wojna domowa, czystki etniczne, gwałty na kobietach – przyczyniły się do poszerzenia kulturowych narracji tożsamościowych o perspektywę refleksji postkolonialnej. Dzięki temu analiza przemocy obejmuje nowe zagadnienia, takie jak: totalitaryzm, nacjonalizm, manipulacje władzy w polityce i edukacji, manipulacje dyskursami kulturowymi, zbrodnie i ofiary wojenne. Poznawczy horyzont interpretacyjny uwzględnia nie tylko strategie kolonizowania i zniewalania świadomości przez totalitarny system sowietyzacji, ale także przez hegemonię Zachodniej Europy, dla której Bałkany i Europa Środkowo-Wschodnia były i pozostają obcym Innym. Pisarki przywracają pamięć historyczną, docierają do „białych plam”, domagają się nowego, odpowiedzialnego niezależnego i etycznego podmiotu, zdolnego do oporu wobec ekspansywnego, dominującego rozumu kolonialnego.Item Prowincja w najnowszej literaturze polskiej i niemieckiej oraz współczesnych polonistycznych i germanistycznych badaniach literackich(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Kledzik, EmiliaArtykuł prezentuje analizę toposu prowincji w literaturze polskiej i niemieckiej powstałej po 1989 roku. Mimo odmiennych historycznoliterackich źródeł , cezura upadku muru berlińskiego wyznacza początek zaskakującej kariery tej figury literackiej, co, zdaniem autorki, ma związek z postkolonialnym profilem literatur po przełomie. Podobnie w badaniach literaturoznawczych i krytyce literackiej: topos prowincji występuje w różnych funkcjach: jako potwierdzenie i źródło tożsamości narodowej (polskie „kresy” i niemieckie Prusy Wschodnie) oraz próba jej antywspólnotowego, postmodernistycznego przełamania (w twórczości Stasiuka i Tokarczuk) oraz śladu quasi-tożsamości wschodnioniemieckiej. Postulowany model lektury tekstów dotyczących regionu koncentruje sie wokół postaci narratora i kategorii (antropologicznego) punktu widzenia.Item (Post)kolonialne miasta Europy Środkowej(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Lisiak, AgataByłe kraje satelickie Związku Radzieckiego są postrzegane jako kultury postkolonialne, z czego można można wnioskować, że także ich stolice powinny posiadać cechy postkolonialne. Postkolonialne tożsamości miast środkowoeuropejskich pozostają prawie niezauważone. Artykuł ma na celu wypełnienie tej luki poprzez ukazanie szczególnej postkolonialnej struktury miast takich jak Berlin, Budapeszt, Praga i Warszawa. Poprzez analizę postkolonialnych i kolonialnych właściwości środkowoeuropejskich miast autorka dochodzi do definicji miasta (post)kolonialnego. Prezentacja tej koncepcji w kontekście historycznym, kulturalnym i politycznym pozwala na głębsze zrozumienie zmian, jakim ulegają tożsamości środkowoeuropejskich miast po roku 1989.Item Postkolonializm pod postacią postmodernizmu w literaturze czeskiej(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Žilka, TiborTermin postkolonializm jest głównie powiązany z trzecim światem, w literaturze zaś odsyła do tematów dzieł, który ukazują warunki życia społeczeństwa po latach ucisku, upokorzenia, braku szacunku, społeczeństwa pozostawionego na niższym poziomie rozwoju. Europa Środkowa, która cierpiała pod rosyjskim uciskiem i znalazła się w warunkach półkolonialnych, jest tu zwykle pomijana. Słowackie i czeskie społeczeństwo zostało poddane takiemu ideologicznemu ciśnienieniu, pozbawione niepodległości oraz indywidualnej wolności obywateli. Pewna poprawa nastąpiła w 1968, w trakcie tak zwanej Praskiej Wiosny, ale po najeździe wojsk Układu Warszawskiego w sierpniu tego roku, czechosłowackie państwo ponownie znalazło się w stanie kompletnej zależności od Moskwy. Stopniowo jednak literatura (sztuka) budzi się z letargu i w zawoalowanej formie daje świadectwo kolonialnej kondycji duchowego życia. Przejawy sztuki alternatywnej były silnym impulsem dla zmian, które wydarzyły się dzięki tak zwanej listopadowej rewolucji w 1989. Nowa era, w którą literatura wchodzi dzięki Aksamitnej Rewolucji mogłaby być prościej nazwana okresem postkolonializmu, to znaczy Okresem Post- Kolonialnym. Artykuł ukazuje ogólny zarys specyficznych warunków kultury w różnych okresach, głównie w okresie Praskiej Wiosny. Zmiany w literaturze i sztuce po 1989 są postrzegane znacznie bardziej wyraziście (zniesienie cenzury, powrót zakazanych autorów, publikowanie zabronionych prac, rozwój nowej działalności wydawniczej).Item Na marginesie postkolonialnych odczytań w relacjach polskiej i czeskiej literatury(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Kardyni-Pelikánová, KrystynaAutorka stwierdza istnienie pewnych szczególnych kłopotów translatorskich przy wzajemnych przekładach z obu literatur. Stara się je usytuować na tle rozwijających się badań postkolonialnych. Chociaż oba etnosy lub ich literatury nigdy nie wchodziły z sobą w związki zależnościowe typu kolonialnego, konsekwencje ich dawnych parakolonialnych czy kolonialnych uzależnień znalazły odbicie w obu kulturach i dyskursach, stanowiąc dla tłumaczy źródło trudnych do przezwyciężenia kłopotów.Item Polska skolonizowana, Polska zorientalizowana. Teoria postkolonialna wobec "innej Europy"(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Skórczewski, DariuszWspółczesne badania nad Europą Środkowo-Wschodnią w wielu przypadkach powielają orientalistyczne klisze oświeceniowej episteme. Na przykładzie prac m.in. Larry’ego Wolffa i Tony’ego Judta autor demonstruje utajony orientalizm w podejściu zachodniej humanistyki do historii i kultury narodów i grup etnicznych położonych pomiędzy Niemcami a Rosją. Ufundowane na apriorycznie uznanym autorytecie zachodniej akademii, podejście to nie bierze pod uwagę w dostatecznym stopniu roli odegranej przez hegemona i pogłębia marginalizację badanych społeczeństw, co prowadzi do utrwalenia kompleksu niższości, charakterystycznego dla wszystkich populacji postkolonialnych.Item "My" i "oni", "swój" i "obcy". Bałkany XX wieku z perspektywy kolonialnej i postkolonialnej(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Koch, MagdalenaW artykule został przeanalizowany dyskurs bałkański XX wieku z kolonialnego i postkolonialnego punktu widzenia. Pierwsza część przybliża geopolityczny stosunek do Bałkanów,The Balans in the Gaze of Western Travellers (2004) jako przykłady korygującego wobec istniejących dotychczas reprezentacji i wyobrażeń Bałkanów. skupia się jednak nie tylko na nazwie geograficznej Półwysep Bałkański, lecz przede wszystkim na figuratywnym i metaforycznym języku, bazującym na stereotypach i negatywnych „etykietkach” Bałkanów, takich jak: „beczka prochu”, obszar „zadawnionej nienawiści”, „zderzenie cywilizacji”, „strefa rozłamu”, europejskie „jądro ciemności”, „dzika Europa”, „jeszcze- nie” Europa. Ten stosunek opiera się na opozycji My-Oni z kolonialnego, punktu widzenia Zachodu. W drugiej części tekstu zostaje przeprowadzona analiza trzech utworów prozatorskich autorstwa wybitnych pisarzy z Bałkanów – chorwacki dyskurs literacki jest reprezentowany przez Miroslava Krležę w opowiadaniu W Dreźnie. Mister Wu San Pej interesuje się problemem serbsko-chorwackim (1924), serbski dyskurs przedstawia Ivo Andrić w opowiadaniu List z roku 1920 (1946), natomiast bośniacki – Nenad Veličković i jego powieść epistolarna Sahib. Impresje z depresji (2001). Te trzy dyskursy z różnych przełomowych dla Jugosławii okresów pokazują, że pisarze chętnie sięgali po figurę „Obcego”, by uwypuklić problemy związane z własną złożoną, często zwielokrotnioną tożsamością. Ostatnia część akcentuje nowe, postkolonialne podejście do problemu Bałkanów – uczestniczą w nim wybitni naukowcy pochodzący z tego regionu, którzy zrobili kariery w Europie Zachodniej i USA. W tej części zostają zaprezentowane trzy fundamentalne dla tego problemu książki – studium Marii Todorowej (Bułgarka) Imagining the Balkans (1997), monografia Vesny Bjelogrlić-Goldsworthy (Serbka) Inventing Ruritania: The Imperializm of the Imagination (1998) oraz antropologiczna książka Božidara Jezernika (Słoweniec) Wild Europe.Item Okres postkolonialny czy postkolonialna Europa Wschodnia i Środkowa??(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Scheibner, TamásW epoce postsowieckiej tożsamość stała się priorytetem, który ukształtował publiczny dyskurs w Europie Wschodniej i Środkowej. Tamtejsza inteligencja tworzyła lub odnawiała szeroki wachlarz ideologii, w ktorych próbowała znaleźć miejsce dla ich, mniej lub bardziej demokratycznych, „odrodzonych” krajów, na mapie globalnej i regionalnej. W tym samym czasie zachodni uczeni wyspecjalizowani w studiach slawistycznych i wschodnioeuropejskich (wielu z nich było emigrantami z tych krajów) również próbowali na nowo i w różny sposób skonfigurować symbolikę globalnej geografii. Od lat 90. jedna z tych późnych prób stała się aplikacją terminów postkolonialny lub postkolonializm. W niniejszym szkicu zwraca się uwagę na historię tej idei i bada dyskursywne warunki argumentacji, która w kontekście publicznego rozpamiętywania mogłaby być akceptowana jako rama, aczkolwiek jest to trudne do przyjęcia przez cały region bez jakiegokolwiek zróżnicowania.Item Frankofoński postkolonializm z Europy Wschodniej(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Rice, Alison; Kledzik, Emilia, Tłum.Artykuł opiera się na ostatnich badaniach, w których toczy się spór dotyczący analizowania literatury pochodzącej z nazwanej tak przez Davida Chioniego Moore‟a „sfery postsowieckiej” pod kątem teorii postkolonialnej. Dowodzi, że uznanie krajów byłej sowieckiej strefy wpływów za posiadające cechy wspólne z byłymi koloniami francuskimi może przynieść twórcze rezultaty. Możliwe, że zainteresowanie studiów literaturoznawczych relacjami pomiędzy Pierwszym a Trzecim Światem pozostawiło lukę w postaci Drugiego Świata, a przynajmniej – pisarzy frankofońskich. Możemy zacząć ją wypełniać, studiując teksty po francusku napisane przez twórców pochodzących z obszarów byłej dominacji sowieckiej. Niniejszy artykuł bada fikcjonalne i teoretyczne prace Julii Kristevej, Agoty Kristof, Milana Kundery, Andreï Makinego i Briny Svit. Ich spojrzenie wykorzystywane jest do zbadania zakresu, w jakim intelektualiści z małych krajów Europy Środkowej i Wschodniej oceniają swoją pozycję jako „postkolonialną” – politycznie i językowo podobną do sytuacji frankofońskich naukowców i pisarzy z Maghrebu, Afryki Subsaharyjskiej lub Antyli.Item Studia wschód-zachód w kontekście współczesnej komparatystyki(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Zelenková, Anna; Kola, Adam F., TłumArtykuł zajmuje się komparatystycznymi i międzyliterackimi badaniami oznaczanymi jako Wschód- Zachód. Ten typ badań obejmuje przede wszystkim typologiczne studia o podobieństwie i różnicach między regionami, które są oddalone kulturalnie, poetologicznie i geograficznie. Jednym z najbardziej znanych badaczy w dziedzinie East-West jest po R. Etiembel’u i C. Guillenie amerykański komparatysta E. Miner, który wypracował terminologię i metodologię tej dyscypliny. Miner mówi o interkulturowej komparatystyce jako o alternatywnym projekcie „światowości” literatury, jako o kulturalnym dialogu między Zachodem a Wschodem (np. komunikacja Europy i Ameryki z Orientem). W czesko-słowackiej tradycji East-West Studies oznaczały stosunki Zachodu (zachodniej Europy) ze światem słowiańskim. Czeski slawista, K. Krejčí, doszedł do wniosku, że dialog między europejskim Zachodem i słowiańskim Wschodem dokonywał się za pomocą mitów, które wszak mogły stać się historycznym faktem. Zachód odkrył wschodnią Europę (Rosję) dopiero w XVIII wieku, tymczasem słowiańscy intelektualiści poznawali Zachód za pośrednictwem osobistych kontaktów i lektury w oryginale. U niektórych Czechów i Polaków pojawiło się kulturowe „rozdwojenie” między Zachodem i Wschodem.Item Humanizm, filologia i imperializm(Wydawnictwo-Drukarnia Bonami/Pracownia Komparatystyki Literackiej IFP UAM, 2009) Brennan, Timothy; Kołodziejczyk, Dorota, Tłum.Tekst śledzi zachodnią recepcję Orientalizmu Edwarda Saida, zwracając szczególną uwagę na przesunięcia interpretacyjne, które, zdaniem autora, zafałszowały pierwotną wymowę i zaciemniły macierzysty kontekst jego powstania. Na podstawie lektury innych tekstów Saida, w szczególności The World, the Text and the Critic autor kwestionuje związek Orientalizmu ze studiami postkolonialnymi, a szerzej – z poststrukturalizmem. W popularności zachodnioeuropejskiej myśli poststrukturalnej na amerykańskich uniwersytetach przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych dostrzega symptomy odrodzenia opresywnego teoretycznego imperium amerykańskiej myśli akademickiej. Hasła postkolonializmu połączyły się z powierzchownym amerykańskim pluralizmem, banalizując problem dyskryminacji i nietolerancji poprzez połączenie rasowego i fenomenologicznego Innego. Said, jako badacz zaangażowany politycznie, wielokrotnie krytykował poststrukuralistów, w tym przede wszystkim Foucaulta, za odejście od rzeczywistego zainteresowania dyskursem imperialnym na rzecz analizy podmiotu. Korzenie Orientalizmu tkwią w myśli Vico i Auerbacha, podobnie jak Said tworzących modele filologicznego humanizmu. Jego tematem jest nie dyskurs, lecz instytucja, która gromadzi informacje – uniwersytet na usługach imperium – pełniący ową rolę zarówno w dobie kolonialnej, jak i w drugiej połowie XX wieku.