Doktoraty 2010-2025 /dostęp ograniczony, możliwy z komputerów w Bibliotece Uniwersyteckiej/

Permanent URI for this collectionhttps://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/104

Prace doktorskie są archiwizowane obligatoryjnie zgodnie z Zarządzeniem nr 110/2009/2010 Rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu z dnia 20 listopada 2009 roku w sprawie gromadzenia i udostępniania przez Bibliotekę Uniwersytecką w repozytorium AMUR rozpraw doktorskich bronionych na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Dostęp do pełnego tekstu niektórych prac doktorskich, zgodnie z podpisaną przez autora pracy licencją może zostać ograniczony. Oznacza to, że pełen tekst pracy będzie dostępny dla uprawnionych użytkowników tylko z komputerów na terenie Biblioteki Uniwersyteckiej.

Browse

Now showing 1 - 20 of 1902

Kontrola systemów automatycznego decydowania stosowanych w postępowaniu administracyjnym
(2025) Gontarz, Igor; Piątek, Wojciech. Promotor
Rozprawa dotyczy postępowań administracyjnych z wykorzystaniem zautomatyzowanych systemów podejmowania decyzji. Podjęto w niej próbę odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób można kontrolować takie systemy, aby zapewnić gwarancje przysługujące jednostce. W oparciu o prawo krajowe i unijne, autor proponuje modele kontroli sprawowanej przez różne podmioty, takie jak sądy, organy odwoławcze, Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych oraz organ nadzoru rynkowego w rozumieniu Aktu o sztucznej inteligencji. Każdy z tych modeli oceniany jest pod kątem zdolności do ochrony wartości leżących u podstaw procedury administracyjnej. W rozprawie poddano analizie przykłady z krajowego i zagranicznego porządku prawnego, wskazując na zagrożenia związane z ograniczeniem czynnika ludzkiego oraz na przepisy, które mogą wymagać modyfikacji. Główną tezą pracy jest konieczność wprowadzenia kontroli jeszcze przed zastosowaniem systemu w działaniach administracyjnych. Rozważania prowadzą do wniosku, że kontrola sądowa i instancyjna powinna być uzupełniona o mechanizmy prawne oceniające cały system, a nie tylko pojedyncze sprawy. Ponadto, gwarancje indywidualne w postępowaniu administracyjnym powinny zostać wzmocnione przez gwarancje zbiorowe, chroniące społeczeństwo jako całość. The dissertation explores administrative proceedings involving automated decision-making systems. It examines how such automation can be controlled to uphold individual guarantees. Based on national and EU law, the author proposes control models exercised by courts, appeal bodies, the President of the Personal Data Protection Office, and a market surveillance authority under the AI Act. Each model is assessed for its ability to safeguard values central to administrative procedures. The analysis draws on domestic and foreign cases to identify risks of limiting human involvement and suggests procedural rules that may require adaptation. The central thesis emphasizes the need for prior control before implementing automated systems. The considerations lead to the conclusion that judicial and instance review should be supplemented by legal mechanisms assessing entire systems, not just individual cases. Furthermore, individual rights in administrative proceedings should be supported by collective guarantees to protect society as a whole.
Tożsamość i ciało. Proza nurtu chłopskiego 1962-1984 wobec politycznych i kulturowych przemian w powojennej Polsce
(2025) Tarnowska, Małgorzata; Czapliński, Przemysław. Promotor; Litwinowicz-Droździel, Małgorzata. Promotor
Przedmiotem dysertacji jest analiza mechanizmów konstruowania tożsamości kulturowej w prozie nurtu chłopskiego lat 1962–1984 w odniesieniu do kategorii cielesności. Centralną kategorią moich rozważań jest ciało, stanowiące w analizowanych tekstach podstawowe narzędzie rozpoznawania swojego miejsca i przystosowywania swojego „ja” do zmienionej rzeczywistości. Rozprawa składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym przedstawiam tło historycznoliterackie i omawiam zaplecze instytucjonalne i ideologiczne prozy nurtu chłopskiego, a także charakteryzuję główne tendencje przedstawionych w niej przemian tożsamościowych. W drugim przechodzę do omówienia ram metodologicznych pracy: przywołuję główne koncepcje pozwalające roboczo uchwycić problematykę ciała w literaturze i zarysowuję projekt badania związków tożsamości i cielesności w prozie nurtu chłopskiego. W kolejnych rozdziałach, analitycznych, poddaję analizie elementy składowe opowieści o cielesności i awansie klasowym. Analizy pozwolą pokazać, że chłopskie ciała przedstawione w tych tekstach to również ciała „przemieszczone”, wielowymiarowo zaangażowane w proces społecznej zmiany; pozostające przede wszystkim w relacji z innymi, próbujące odnaleźć się w nowej, socjalistycznej wspólnocie, a niekiedy wręcz stawiające opór homogenizującym dyskursom o „klasie” i „narodzie”, poszukujące swojej genealogii poza narracją o narodzinach socjalistycznie zdefiniowanego „nowego człowieka”, wreszcie – wskazujące możliwości i granice kulturowej asymilacji. The subject of the dissertation is an analysis of the mechanisms of cultural identity construction in the prose of the peasant trend of 1962-1984 in relation to the category of corporeality. The central category of my considerations is the body, which in the analyzed texts is the basic tool for recognizing one's place and adapting one's “self” to the changed reality. The dissertation consists of six chapters. In the first, I present the historical and literary background and discuss the institutional and ideological background of the prose of the peasant trend, as well as characterize the main tendencies of the identity transformations presented in it. In the second, I move on to discuss the methodological framework of the work: I recall the main concepts that allow a working grasp of the issue of the body in literature, and outline a project for studying the relationship of identity and corporeality in the prose of the peasant current. In the following, analytical chapters, I analyze the constituent elements of stories about corporeality and class advancement. The analyses will help to show that the peasant bodies depicted in these texts are also “dislocated” bodies, multidimensionally involved in the process of social change; remaining primarily in relationship with others, trying to find their way in the new socialist community, and sometimes even resisting homogenizing discourses about “class” and “nation,” searching for their genealogy outside the narrative of the birth of the socialist-defined “new man,” and finally - pointing out the possibilities and limits of cultural assimilation.
Opracowanie nowej linii dermokosmetyków naturalnych i biodegradowalnych, zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz wymaganiami Ecocert/ COSMOS, przyjaznych środowisku i skórze
(2025) Krzyżostan, Monika; Nowak, Izabela. Promotor
Zaproponowane przez Komisję Europejską polityki Zielonego Ładu, takie jak gospodarka zeroemisyjna oraz w obiegu zamkniętym, spowodowały wzrost zapotrzebowania na tworzenie zrównoważonych produktów kosmetycznych, których cykl życia w znacznie zredukowanym stopniu oddziałuje na środowisko. Na założenia Zielonego Ładu w dużej mierze odpowiadają standardy COSMOS dla kosmetyków naturalnych i organicznych, stanowiące całościowe, kompleksowe spojrzenie na proces wytwarzania kosmetyku. Jednocześnie brakuje na rynku specjalistycznych dermokosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji skóry atopowej, zawierających składniki aktywne pochodzenia naturalnego o działaniu potwierdzonym badaniami naukowymi, stworzonych w duchu zrównoważonego rozwoju. Ze względu na opisany w literaturze wielokierunkowy mechanizm działania saponin triterpenowych zawartych w wąkrocie azjatyckiej (Centella asiatica L.), roślina ta może wykazywać duży potencjał w hamowaniu procesów zapalnych zachodzących w skórze osób chorych na atopowe zapalenie skóry (AZS), co zostało już potwierdzone w badaniach in vivo na modelach mysich. Ponadto, proces fermentacji rośliny pozwala na otrzymanie surowca o działaniu postbiotycznym, który może wspomagać przywrócenie równowagi mikrobiomu skóry atopowej. Głównym celem prowadzonych badań było opracowanie zoptymalizowanej technologii wytwarzania pięciu naturalnych produktów dermokosmetycznych zgodnych ze standardami COSMOS, opartych na działaniu emolientów oraz ekstraktu i biofermentu otrzymanych z liści wąkroty azjatyckiej, przeznaczonych do pielęgnacji skóry atopowej, a także potwierdzenie skuteczności ich działania w testach in vivo. Trzy spośród pięciu opracowanych produktów były przedmiotem przedłożonej pracy doktorskiej. Rozprawa doktorska została przygotowana w formie spójnego tematycznie cyklu artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych z listy MNiSW. W artykule przeglądowym D1 opisano założenia Zielonego Ładu i sposoby jego wdrażania w przemyśle kosmetycznym. W nawiązaniu do gospodarki o obiegu zamkniętym ukazano aspekt upcyklingu odpadów pochodzących z przemysłu spożywczego, a także metody ekstrakcji oraz biofermentacji służące do ich przetwarzania na zrównoważone surowce kosmetyczne. W artykule przeglądowym D2 opisano właściwości, zastosowanie oraz budowę saponin triterpenowych wyizolowanych z liści wąkroty azjatyckiej, tzn. madekasozydu, azjatykozydu, kwasu madekasowego i kwasu azjatykowego. W publikacji eksperymentalnej D3 przedstawiono ocenę środowiskową surowców oraz zoptymalizowany, niskoenergetyczny proces wytwarzania podłoży kosmetycznych tj. emulsji typu w/o, o/w oraz żelu. Opisano badania stabilności otrzymanych podłoży, a także szczegółowo omówiono profile uwalniania madekasozydu i azjatykozydu w zależności od ich stężenia, rodzaju podłoża oraz pH płynu akceptorowego. W tym celu przeanalizowano mechanizmy uwalniania w oparciu o cztery modele kinetyczne. Natomiast w publikacjach eksperymentalnych D4 i D5 opisano wyniki badań in vivo nad skutecznością działania trzech produktów dermokosmetycznych na skórę atopową, których formulacje zostały opracowane na bazie otrzymanych wcześniej podłoży. W toku prowadzonych badań zoptymalizowano proces technologiczny otrzymywania emulsji w/o, o/w oraz żelu, dążąc do zmniejszenia śladu węglowego w środowisku. Zbadano parametry fizykochemiczne oraz potwierdzono stabilność formulacji z wykorzystaniem technik dyfrakcji laserowej (LD), elektroforetycznego rozpraszania światła (ELS) oraz statycznego wielokrotnego rozpraszania światła (SMLS). Potwierdzono stabilność madekasozydu i azjatykozydu w podłożach kosmetycznych za pomocą HPLC. Na podstawie profilu uwalniania madekasozydu i azjatykozydu wybrano optymalny rodzaj nośników właściwych dla skóry atopowej i opracowano formulacje balsamu do ciała, kremu do rąk oraz kremu do twarzy. Skuteczność ich działania na skórę potwierdzono w randomizowanych, pojedynczo zaślepionych, kontrolowanych badaniach in vivo z udziałem ochotników z AZS. The Green Deal policies proposed by the European Commission, such as the circular economy and zero emissions, have led to an increase in demand for the creation of sustainable cosmetic products with a significantly reduced impact on the environment. The assumptions of the Green Deal are met by the COSMOS standards for natural and organic cosmetics, providing a holistic and comprehensive view of the cosmetic manufacturing process. Simultaneously, on the market lacks specialist dermocosmetics intended for the care of atopic skin, containing active ingredients of natural origin with effects confirmed by scientific research and created in the spirit of sustainability. Due to the multidirectional mechanism of action of triterpene saponins from Centella asiatica L., described in the literature, this plant can demonstrate a great potential in inhibiting inflammatory processes that occur on the skin of people with atopic dermatitis (AD), as it has been confirmed in in vivo studies on mouse models. In addition, the plant fermentation process allows the production of a raw material with a postbiotic effect supporting the restoration of the balance of the atopic skin microbiome. The main objective of the research was to develop an optimized technology for the production of three natural dermocosmetic products compliant with the COSMOS standards, based on the emollients and an extract and bioferment obtained from the leaves of Centella asiatica L., intended for the care of atopic skin, as well as to confirm the effectiveness of their action by in vivo tests. Three of the five developed products were the subject of the submitted dissertation. The doctoral dissertation was prepared in the form of a coherent series of articles published in scientific journals from the list of the Ministry of Science and Higher Education. The review article D1 describes the assumptions of the Green Deal and the methods of its implementation in the cosmetics industry. In reference to the circular economy, the upcycling of waste from the food industry was presented, as well as extraction and biofermentation methods for their processing into sustainable cosmetic raw materials. The review article D2 shows the properties, application, and structure of triterpene saponins isolated from the leaves of Centella asiatica L, such as madecassoside, asiaticoside, madecassic acid, and asiatic acid. The experimental publication D3 presents an environmental assessment of raw materials and an optimized, low-energy process for the production of various cosmetic supports, namely: w/o, o/w emulsions and gel. The stability studies of the obtained supports are described, and the release profiles of madecassoside and asiaticoside are discussed in detail with a reference to their concentration, type of the cosmetic support, and pH of the acceptor fluid. The release mechanisms were analyzed based on four kinetic models. In the experimental publications D4 and D5, the results of in vivo studies on the effectiveness of dermocosmetic products in atopic skin, the formulations of which were developed based on previously obtained cosmetic supports, are described. During the studies, the technological process of obtaining w/o, o/w emulsions and gel was optimized, aiming at reducing the carbon footprint in the environment. Physicochemical parameters were examined and the stability of formulations was confirmed using laser diffraction (LD), electrophoretic light scattering (ELS), and static multiple light scattering (SMLS) techniques. The stability of madecassoside and asiaticoside in cosmetic supports was confirmed by HPLC. Based on the release profile of madecassoside and asiaticoside, the most optimal carriers matched to the needs of atopic skin were selected and formulations of body lotion, hand cream, and face cream were developed. Their effectiveness on the skin was confirmed in randomized, single-blind and placebo-controlled in vivo studies with the participation of volunteers with AD.
Chrzcielny wymiar życia chrześcijanina. Analiza retoryczna Rz 5-8
(2025) Morozowicz, Witold; Podeszwa, Paweł. Promotor
Celem pracy jest ustalenie chrzcielnego wymiaru życia chrześcijanina. W tym celu analizie zostaną poddane Rz 6 i Rz 8. W pracy posługuję się metodą retoryczną oraz historyczno-krytyczną. W podtytule mowa jest o analizie retorycznej Rz 5-8. Otóż Rz 5-8 stanowi odrębną jednostkę retoryczną, aby zrozumieć przesłanie zawarte w Rz 6 i Rz 8, konieczne staje się uwzględnienie kontekstu, w jakim Apostoł umieścił oba rozdziały, ich roli w argumentacji Pawła, dlatego tez w pierwszym rozdziale podejmujemy się delimitacji jednostki retoryczno-literackiej, a następnie przedstawiamy strukturę retoryczną wyodrębnionej jednostki. Następnym krokiem będzie znalezienie i ukazanie powiązań pomiędzy Rz 6 i Rz 8. Drugi i trzeci rozdział mają podobną strukturę. Na początku prezentowany jest w nich zarys argumentacji prowadzonej przez Pawła w badanym przez nas fragmencie, następnie przedstawiamy motywy chrzcielne obecne w poszczególnych rozdziałach i poddajemy je analizie. Czwarty rozdział stanowi właściwą realizację problemu badawczego rozprawy. Stanowi on dopełnienie rozważań poczynionych w dysertacji. Poprzez ukazanie rozwoju motywów chrzcielnych z Rz 6 w Rz 8 ukazujemy chrzcielny wymiar życia chrześcijanina. The purpose of this paper is to establish the baptismal dimension of the Christian life To this end, Rom 6 and Rom 8 will be analysed. The paper uses the rhetorical and historical-critical method. The subtitle refers to a rhetorical analysis of Rom 5-8. Well, Rom 5-8 constitutes a separate rhetorical unit, in order to understand the message contained in Rom 6 and Rom 8, it becomes necessary to take into account the context in which the Apostle placed the two chapters, their role in Paul's argumentation, therefore, in the first chapter we undertake a delimitation of the rhetorical and literary unit and then present the rhetorical structure of the isolated unit. The next step will be to find and show the connections between Romans 6 and Romans 8. The second and third chapters follow a similar structure. They first present an outline of the argumentation pursued by Paul in the passage we are examining, followed by a presentation of the baptismal motifs present in each chapter and an analysis of them. The fourth chapter is the actual realisation of the research problem of the dissertation. It completes the considerations made in the dissertation. By showing the development of baptismal motifs from Rom 6 in Rom 8, we show the baptismal dimension of the Christian life.
Rola helikaz RNA z rodziny DEAD-box: DRH1, RH46 i RH40 w biogenezie mikroRNA u roślin
(2025) Jóźwiak, Monika; Jarmołowski, Artur. Promotor; Bajczyk, Mateusz. Promotor pomocniczy
MikroRNA (miRNA) to krótkie, jednoniciowe i niekodujące RNA, które regulują ekspresję genów na poziomie potranskrypcyjnym. W ostatnich latach jedną z intensywnie badanych grup białek zaangażowanych w biogenezę miRNA u Arabidopsis thaliana stały się helikazy z rodziny DEAD-box. Genom Arabidopsis zawiera sekwencje kodujące ponad 50 różnych helikaz typu DEADbox. Spośród nich tylko trzy: DRH1, RH46 i RH40 zawierają domenę WW, która za pomocą analiz in silico została zidentyfikowana jako kluczowa dla oddziaływań z domeną CTD RNA polimerazy II (RNAPII). W ramach niniejszej pracy zbadano fenotyp potrójnego mutanta helikazowego w standardowych (22°C) oraz zmienionych (16°C) warunkach wzrostu. Analizy pokazały, że brak badanych helikaz powoduje zmiany w akumulacji miRNA u roślin hodowanych w obu warunkach temperaturowych. Ponadto, mutant hodowany w warunkach obniżonej temperatury wykazywał znaczne zmiany fenotypowe w porównaniu z roślinami typu dzikiego. Dodatkowo, badania wykonane w ramach niniejszej pracy wykazały, że DRH1 bezpośrednio oddziałuje z SERRATE (SE), ARGONAUTE1 (AGO1), a także domeną CTD RNAPII. Analizy struktury drugorzędowej wyselekcjonowanych prekursorów miRNA za pomocą targetowanego DMS-MaPseq przeprowadzone w potrójnych mutantach helikazowych hodowanych w 22°C i 16°C wykazały dodatkowo, że badane helikazy mają wpływ na strukturę wybranych RNA. Podsumowując, uzyskane dane wskazują, że DRH1, RH46 i RH40 wpływają na przebieg biogenezy miRNA prawdopodobnie poprzez modyfikację struktury drugorzędowej prekursorów miRNA. MicroRNAs (miRNAs) are short, single-stranded, non-coding RNAs that regulate gene expression at the post-transcriptional level. In recent days, DEAD-box helicases have emerged as one of the extensively researched groups of proteins involved in this process in Arabidopsis. The Arabidopsis genome encodes more than 50 DEAD-box helicases. Of these, only DRH1, RH46 and RH40 contain WW domains, which have been identified through in silico analysis as a site of their interaction with the CTD domain of RNA polymerase II (RNAPII). The functionality of triple mutants of DRH1, RH46 and RH40 in Arabidopsis was evaluated under standard (22°C) and modified (16°C) growth conditions. It was observed that the absence of all the studied helicases affected miRNA accumulation levels when the plants were cultivated under both temperature conditions. Moreover, the phenotype of the helicase triple mutant displayed an altered phenotype compared to wild-type plants when grown at 16°C. Our findings demonstrate that DRH1 interacts directly with SERRATE (SE) and ARGONAUTE1 (AGO1). Furthermore, DRH1 has been shown to interact with the CTD domain of RNAPII. We also investigated the in vivo secondary structure of selected pre-miRNAs using the targeted DMSMaPseq technique. Our findings revealed alterations in the structure of a few pre-miRNAs tested. Collectively, our data indicate that DRH1, RH46 and RH40 influence miRNA biogenesis, potentially by modulating the structure of a subset of miRNA precursors.
Zastosowanie organofunkcyjnych związków krzemu w procesie otrzymywania materiałów o określonych właściwościach powierzchniowych
(2025) Kaczmarek, Marta Maria; Maciejewski, Hieronim. Promotor
Modyfikacja powierzchni materiału umożliwia nadanie mu nowych właściwości, cech czy funkcji. Celem niniejszej rozprawy doktorskiej było zastosowanie organofunkcyjnych związków krzemu do opracowania metody otrzymywania materiałów o określonych właściwościach powierzchniowych. W badaniach skupiono się na modyfikacji zwilżalności powierzchni, dążąc do otrzymania powłok o właściwościach hydrofilowych lub hydrofobowych. Aby to osiągnąć, powierzchnię szkła funkcjonalizowano otrzymanymi w procesie zol-żel roztworami związków krzemoorganicznych lub modyfikowaną krzemionką. Opracowano prostą i skuteczną metodę otrzymywania transparentnych powłok o właściwościach hydrofilowych i przeciwmgielnych, stosując organofunkcyjne silany. Zarówno wytworzone powłoki na szkle, jak i użyte do ich przygotowania roztwory modyfikujące, przechowywane w warunkach laboratoryjnych zachowywały swoje bardzo dobre właściwości hydrofilowe i przeciwmgielne. W celu zbadania wpływu morfologii powierzchni na jej właściwości zwilżające, krzemionkę otrzymaną w procesie zol-żel, a także krzemionki komercyjne, poddano modyfikacji różnymi grupami funkcyjnymi. Wyniki kątów zwilżania powłok z ich udziałem porównano do wartości otrzymywanych na modyfikowanej analogicznym związkiem, gładkiej powierzchni szkła. Wykazano, że uzyskana dzięki zastosowaniu krzemionek chropowatość powierzchni, ma wpływ na jej właściwości zwilżające. Modification of the material’s surface allows it to be given new properties, characteristics, or functions. The aim of this dissertation was to use organofunctional silicon compounds to develop a method for obtaining materials with specific surface properties. The research focused on modifying the surface’s wettability to obtain coatings with hydrophilic or hydrophobic properties. To achieve this, the glass surface was functionalized with solutions of organosilicon compound or modified silica, prepared by the sol-gel process. A simple and effective method for obtaining transparent coatings with hydrophilic and anti-fogging properties using organofunctional silanes has been developed. Both the coatings produced on glass and the modifying solutions used for their preparation, stored under laboratory conditions, retained their excellent hydrophilic and anti-fogging properties. To study the effect of surface morphology on its wetting properties, silica obtained by the sol-gel process, as well as commercial silicas, were modified with various functional groups. The results of the water contact angles of the coatings containing silicas were compared to the values obtained on a smooth glass surface modified with an analogous compound. It has been shown that the surface roughness achieved by using silicas affects its wetting properties.
Profil kognitywny eksperta kryminalistyki
(2025) Ignaszak, Mateusz; Matuszewski, Szymon. Promotor
Opinia biegłego jest kluczowym dowodem w sprawach sądowych, jednak obecny model selekcji biegłych nie gwarantuje wysokiej jakości opinii. Aby zminimalizować błędy w pracy biegłych, stosuje się różne narzędzia selekcyjne, takie jak analiza CV, testy osobowości, wywiady, a także testy zdolności poznawczych. Celem pracy była analiza, czy istnieje profil kognitywny eksperta kryminalistyki, który określa zdolności poznawcze sprzyjające wykonywaniu zadań związanych z porównywaniem śladów kryminalistycznych. Badano również, czy istnieją zdolności poznawcze uniwersalne dla wszystkich ekspertów oraz specyficzne dla poszczególnych specjalności. W badaniu uczestnicy rozwiązywali testy mierzące zdolności poznawcze, a następnie zadania z zakresu porównywania podpisów i śladów daktyloskopijnych. Stwierdzono korelacje istotne statycznie. Wyniki badań sugerują, że dzięki odpowiedniej selekcji kandydatów na biegłych możliwe jest wybranie osób z lepszymi predyspozycjami poznawczymi, które będą rzadziej popełniały błędy w zadaniach z zakresu porównywania śladów kryminalistycznych. W przyszłości warto rozszerzyć badania o profile kognitywne ekspertów z innych dziedzin kryminalistyki. The expert opinion is one of the most important means of evidence. The current model of expert witnesses does not guarantee the high quality of their opinions. In order to minimize the number of mistakes made at each stage of expertise, candidates for forensic experts are selected using tools such as biographical data analysis (CV), personality tests, preliminary tasks, and questionnaire interviews. The main research objective of this thesis was to find an answer to the question of whether there is a cognitive profile of a forensic expert that would determine cognitive abilities crucial to the performance of evidence comparison. In addition, this work sought an answer to the question of whether there are cognitive abilities that are universally beneficial (i.e. for experts in every forensic discipline) and abilities that are specifically beneficial (i.e. for experts in certain specialties). In the study probands solved tests measuring cognitive abilities as well as fingerprint and signature comparison tasks. Significant correlations were observed. The results of the study suggest that with the proper selection of candidates for forensic experts, it is possible to select people with better cognitive aptitude who will make mistakes less often in evidence examinations. In future studies, research should be conducted towards determining the cognitive profiles of experts in other fields of forensic science.
Ekopsychologie literackie w kontekście badań nad literaturą światową
(2025) Tong, Shuai; Mizerkiewicz, Tomasz. Promotor
This dissertation, situated within the realm of world literature studies, initially examines the ways in which prior researchers have approached th e analysis of world literature through the lenses of text, author, and narrative structure. It also conducts a Comparative analysis of eight literary works from Poland, Japan, the United States, and France, employing psychoanalytic land ecocritical frameworks in the examination. Following a comprehensive analysis of both the novels and memoirs through he lens of Jungian, Adlerian, and the theories pertinent to Freudian and Lacanian psychology, the subsequent conclusions have been reached: The research uncovers the multifaceted ecological-psychological dimensions of contemporary writing within the context of world literature. Concurrently, it investigates how the traditional psychoanalytic contexts of different regions can be leveraged for deep explorations and comparisons of environmental issues. Likewise, the thesis unlocks new potential in ecocritical readings of literature and illustrates how psychologically nuanced literature can contribute to a more sustainable ecological future. Finally, after he comparative analyses, it is evident that literary ecological psychoanalysis in various national and regional contexts possesses unique characteristics, reshaping our previously monolithic perception of psychoanalytically charged writing. Simultaneously, it provides a general understanding of the environmental realities faced by different regions.
Technologia suszenia i granulacji chelatów mikroelementowych
(2025) Michałek, Bernard; Gierczyk, Błażej. Promotor; Matyniak, Magdalena. Promotor pomocniczy
We współczesnym rolnictwie coraz ważniejsze staje się stosowanie specjalistycznych i odpowiednio dobranych nawozów w celu zwiększenia efektywności produkcji rolnej, przy jednoczesnym zachowaniu odpowiedniej jakości upraw i gleby. Powinny one charakteryzować się wysoką koncentracją składnika pokarmowego oraz jego wysoką dostępnością dla roślin. W literaturze opisywane jest stosowanie surfaktantów w nawozach płynnych oraz wysoka skuteczność prewencyjnego nawożenia dolistnego. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na znaczący efekt nawożenia upraw środkami zawierającymi wysokie stężenia Zn oraz rolę wysokiej dostępności tego ważnego mikroelementu w produktach rolnych. Granulowane chelaty to innowacyjne nawozy, które są wysoce skuteczne i uniwersalne, a także zapewniają roślinom doskonałą przyswajalność. Na ostateczne właściwości granulatu ma wpływ metoda jego przygotowania i zastosowane substancje. Granulacja rozpyłowa w złożu fluidalnym (FBSG) jest ważnym procesem przemysłowym do produkcji granulatu z zawiesin lub roztworów. Po pierwsze, złoże cząstek stałych jest fluidyzowane przez skierowany w górę strumień gazu. Następnie złoże jest spryskiwane zawiesiną lub roztworem, który osiada na cząstkach. W odpowiednich warunkach, tj. wilgotności gazu i temperatury, faza ciekła odparowuje, a na cząstkach tworzy się nowa warstwa stała. Cząstki różnią się wielkością, co skutkuje rozkładem średnicy cząstek. Granulacja natryskowa w złożu fluidalnym umożliwia wytwarzanie cząstek o pożądanej charakterystyce, w tym rozkładzie wielkości cząstek (PSD), gęstości lub zawartości pyłu. W przypadku produkcji na dużą skalę granulatory natryskowe w złożu fluidalnym działają w sposób ciągły. Tutaj, oprócz pożądanego działania w stanie ustalonym, mogą wystąpić niestabilności, takie jak oscylacje nieliniowe, w zależności od konkretnych warunków procesu. Duże znaczenie mają średnice uzyskanych granulek, ich zakres wielkości oraz ostateczne koszty wyprodukowania nawozu. W pracy opisano proces tworzenia granul Zn(II)IDHA, z wykorzystaniem aglomeracji w złożu fluidalnym za pomocą wodnego roztworu tej substancji o wysokiej zawartości suchej masy. Skupiono się na badaniach eksperymentalnych pozwalających wybrać najbardziej korzystne warunki procesu. Zbadano również wpływ wybranych czynników na granuleuzyskane w ciągłym procesie FBSG nawozów chelatowych do aplikacji dolistnej. Zbadano wpływ dodatku środka powierzchniowo czynnego do roztworu rozpylanego do złoża oraz perturbacji parametrów roboczych na PSD i morfologię granulek. Eksperymenty uzupełniono obliczeniami opartymi na równaniu bilansu populacji (PBE). Wykazano, że zwiększenie prędkości obrotowej młyna przyczynia się do nieznacznego wzrostu ilości pyłu, ale w dłuższej perspektywie nie zakłóca regularnego procesu aglomeracji. Wyniki obliczeń potwierdzają, że pomimo złożoności procesu, jego opis za pomocą PBE jest wykonalny. Na podstawie przeprowadzonych eksperymentów dobrano parametry badanego procesu w celu uzyskania tzw. stanu ustalonego podczas produkcji Zn(II)IDHA, jako technologii gotowej do wdrożenia na skalę przemysłową. In modern agriculture, the use of specialized and appropriately selected fertilizers is becoming increasingly important to enhance agricultural production efficiency while maintaining the quality of crops and soil. These fertilizers should be characterized by high nutrient concentration and high availability for plants. The literature describes the use of surfactants in liquid fertilizers and the high efficacy of preventive foliar fertilization. Additionally, attention should be given to the significant effect of fertilizing crops with agents containing high concentrations of Zn and the high availability of this important micronutrient in agricultural products. Granulated chelates are innovative fertilizers that are highly effective and versatile, providing plants with the best initial effect. The final properties of the granulate are influenced by the method of preparation and the substances used. Fluidised Bed Spray Granulation (FBSG) is an important industrial process for producing solid granules from suspensions or solutions. Initially, solid particles are fluidise by an upward gas stream. Then, the fluidsed bed is sprayed with a suspension or solution, which deposits on the particles. Under appropriate conditions, i.e., gas humidity and temperature, the liquid phase evaporates, forming a new solid layer on the particles. The particles vary in size, resulting in a particle size distribution (PSD). Fluidised bed spray granulation enables the production of particles with desired characteristics, including PSD, density, or dust content. For large-scale production, fluidised bed spray granulation operates continuously. Here, besides the desired steady-state action, instabilities such as nonlinear oscillations can occur, depending on specific process conditions. The diameters of the obtained granules, their size range, and the final production costs of the fertilizer are of great importance. The dissertation describes the process of granulation using the agglomeration of Zn(II)IDHA in a fluidised bed with an aqueous solution of this substance with high dry matter content. The work focuses on experimental research to select the most favorable process conditions. The influence of selected factors on the granules obtained in a continuous FBSG process for chelated fertilizers for foliar application was also examined. The impact of adding a surfactant to the solution sprayed into the bed and perturbing operational parameters on PSD and granule morphology was investigated. The experiments were complemented by calculations based on the Population Balance Equation (PBE). It was shown that increasing the milling speed contributes to a slight increase in dust but does not disrupt the regular agglomeration process in the long term. The calculation results confirm that despite the complexity of the process, its description using PBE is feasible. Based on the conducted experiments, the parameters of the studied process were selected to achieve a so-called steady-state during the production of Zn(II)IDHA, ready for industrial scale implementation.
Opracowanie technologii wytwarzania innowacyjnych środków do pielęgnacji i nabłyszczania powierzchni na bazie funkcyjnych polisiloksanów
(2025) Bętlewski, Adam; Nowak, Izabela. Promotor
Rosnące zapotrzebowanie na wysokowydajne środki do pielęgnacji powierzchni wymaga opracowania innowacyjnych formulacji zapewniających trwałość, połysk i ochronę. Niniejsza rozprawa koncentruje się na stworzeniu aerozolowych preparatów pielęgnacyjnych, wykorzystujących funkcjonalne polisiloksany i naturalne woski. Głównym celem było opracowanie efektywnego procesu produkcji oraz przygotowanie formulacji do wdrożenia rynkowego. Badania obejmowały analizę właściwości fizykochemicznych wosków pszczelego, Carnauba i z otrębów ryżowych w połączeniu z polisiloksanami. Oceniono ich wpływ na połysk, trwałość warstwy ochronnej, hydrofobowość i właściwości antypoślizgowe, co pozwoliło na opracowanie optymalnych formulacji. Dodatkowo badano morfologię powierzchni i mikroskopowy rozkład warstw ochronnych. Prace dotyczyły także technologii konfekcjonowania w aerozole, analizy kompatybilności formulacji z opakowaniami oraz doboru propelentów i systemów rozpylających. Testy stabilności potwierdziły trwałość preparatów, a badania użytkowe zweryfikowały ich skuteczność w rzeczywistych warunkach. Ostatecznie opracowano proces produkcji w skali półtechnicznej, umożliwiający wdrożenie przemysłowe. Praca stanowi wkład w rozwój wysokowydajnych preparatów do pielęgnacji powierzchni, odpowiadających na potrzeby rynku i stanowiących podstawę do dalszego udoskonalania formulacji komercyjnych. The growing demand for high-performance surface care products requires the development of innovative formulations that ensure durability, gloss, and protection. This dissertation focuses on creating aerosol-based surface care formulations using functional polysiloxanes and natural waxes. The main goal was to develop an efficient manufacturing process and prepare the formulations for market implementation. The research involved analyzing the physicochemical properties of beeswax, carnauba wax, and rice bran wax combined with polysiloxanes. Their impact on gloss, coating durability, hydrophobicity, and anti-slip properties was evaluated, leading to optimized formulations. Additionally, protective layers were studied for surface morphology and microscopic distribution. The study also addressed aerosol packaging, including formulation compatibility with packaging materials, selection of propellants, and spraying systems. Stability tests confirmed product durability, while application tests validated their real-world performance. Finally, a pilot-scale production process was developed to facilitate industrial implementation. This work contributes to the advancement of high-performance surface care formulations, meeting market needs and supporting further refinement for commercial applications.
Kształtowanie się tożsamości osobowej i religijnej oraz wartościowania u kleryków na etapie propedeutycznym
(2025) Machalski, Jędrzej; Soiński, Jacek Borys. Promotor; Wieradzka-Pilarczyk, Anna. Promotor pomocniczy
Głównym tematem pracy jest proces kształtowania się tożsamości osobowej i religijnej oraz wartościowania u kleryków w okresie propedeutycznym. Dodatkowo w rozprawie poruszono także kwestię wpływu osób i czynników na zmiany, jakie seminarzyści zauważyli w sobie w trakcie formacji. Podstawę teoretyczną pracy w części dotyczącej tożsamości stanowiły m.in. koncepcje K. Luyckxa i A. Wieradzkiej-Pilarczyk, a w dalszej części dotyczącej wartości i kryzysu teorie L.M. Rulli, B.J. Soińskiego i Z. Płużek i Z. Kroplewskiego. Badania prowadzono od października 2022 r. do czerwca 2023 r. W badaniu wzięło udział 94 seminarzystów przechodzących formację na etapie propedeutycznym. Średni wiek respondentów wyniósł 21,6 lat. Z grupy 94 osób rozpoczynających formację w ramach etapu propedeutycznego odeszło 28 seminarzystów. Badania wykazały, że zgodnie z teorią K. Luyckxa i A. Wieradzkiej-Pilarczyk tożsamość osobista i religijna może zmieniać się pod wpływem różnych czynników. Kolejnym przedmiotem badań były wartości cenione przez seminarzystów, poczucie ich zmiany oraz faktyczna zmiana wartościowania oraz wpływ czynników indywidualnych i wybranych osób na zmianę w trakcie formacji na etapie propedeutycznym, jaka nastąpiła u respondentów oraz doświadczenie kryzysu w trakcie formacji. Przeprowadzone badanie pozwoliło na wyciągnięcie wielu wniosków i wskazówek dla osób odpowiedzialnych za formację.
Wpływ chińskiej inicjatywy Pasa i Szlaku na bezpieczeństwo wybranych państw Europy Środkowo-Wschodniej
(2025) Tomaszewska, Paula; Wejkszner, Artur. Promotor
Dysertacja doktorska porusza problem realizacji chińskiej inicjatywy w regionie Europy Środkowo-Wschodniej z perspektywy wpływu na różne aspekty bezpieczeństwa wybranych do analizy państw. W pracy uwzględniono trzy kluczowe elementy analizy naukowej: deskryptywny, eksplanacyjny oraz preskryptywny. Szczegółowej analizie poddano sześć studiów przypadków państw EŚW uczestniczących w BRI: Polska, Węgry, Słowacja, Serbia, Chorwacja i Białoruś. Stwierdzono, że reakcje tych państw były zróżnicowane w zależności od ich indywidualnych interesów gospodarczych i politycznych. Zauważono również, że percepcja ryzyka związanego z chińskimi działaniami nie jest jednolita, co wynika z odmiennych podejść do architektury bezpieczeństwa. The dissertation addresses the implementation of the Chinese initiative in the Central and Eastern European region from the perspective of its impact on various aspects of security of the countries selected for analysis. The thesis considers three key elements of scientific analysis: descriptive, exploratory and prescriptive. Six case studies of CEE countries participating in the BRI were analysed in detail: Poland, Hungary, Slovakia, Serbia, Croatia and Belarus. It was found that the reactions of these countries varied according to their individual economic and political interests. It was also noted that the perception of risk associated with Chinese actions was not uniform, due to different approaches to security architecture.
Opracowanie produktów dermokosmetycznych na bazie wyselekcjonowanych ekstraktów roślinnych, olejków eterycznych i substancji o wysokim potencjale łagodzącym i regeneracyjnym względem urazów i chorób zwyrodnieniowych stawów
(2025) Pikosz, Katarzyna; Feliczak-Guzik, Agnieszka. Promotor; Szczyglewska, Paulina. Promotor pomocniczy
W ostatnich latach obserwuje się wzrost zapadalności na chorobę zwyrodnieniową stawów (ChZS), która diagnozowana jest nie tylko wśród starszej części społeczeństwa, ale także u młodszego pokolenia (szczególnie sportowców), co prowadzi do wykluczenia ich z rywalizacji. Do tej pory nie opracowano efektywnego leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów, dlatego stosowane mogą być jedynie terapie spowalniające postęp choroby lub chroniące przed pogłębianiem się obecnych uszkodzeń. Zwykle, terapie zachowawcze opierają się na terapii przeciwbólowej oraz jak najdłuższym utrzymaniu ruchomości i działaniu kojącym w obrębie stawu. Dlatego nieustannie poszukiwane są alternatywne formy przynoszenia ulgi osobom zmagającym się z ChZS. Niniejsza rozprawa doktorska miała na celu opracowanie produktów dermokosmetycznych na bazie wyselekcjonowanych ekstraktów roślinnych, olejków eterycznych i substancji o wysokim potencjale łagodzącym i regeneracyjnym względem urazów i chorób zwyrodnieniowych stawów, oraz przeprowadzenie wszystkich niezbędnych badań umożliwiających wdrożenie produktów na rynek. Przedstawiona dysertacja zawiera część literaturową, metodyczną oraz wyniki przeprowadzonych badań i ich dyskusję. In recent years an increase in the incidence of osteoarthritis (OA) has been observed, which has been diagnosed not only in the elderly, but also in the younger generation, especially in athletes, which usually means the end of their career. As yet, no effective treatment for osteoarthritis has been developed, so only therapies that slow down the progression of the disease or protect against the deepening of existing damage can be applied. Typically, conservative therapies are based on analgesic therapy and aim at maintaining mobility and soothing effects in the joints as long as possible. Therefore, the search for alternative forms of bringing relief to people struggling with OA is continued. The studies presented in this doctoral dissertation were aimed at development of dermocosmetic products based on selected plant extracts, essential oils and substances with high soothing and regenerative potential for injuries or degenerative joint diseases, and to conduct all necessary research to enable the products introduction on the market. The presented dissertation contains a presentation of the topic based on literature along with a methodological part as well as the results of the conducted research and their discussion.
Waloryzacja glicerolu z zastosowaniem katalizatorów węglowych
(2025) Ptaszyńska, Karolina Kinga; Kozłowski, Mieczysław. Promotor; Malaika, Anna. Promotor pomocniczy
Celem realizowanej pracy doktorskiej były szczegółowe badania dotyczące opracowania nowych heterogenicznych katalizatorów na bazie węgla użytecznych w wybranych procesach waloryzacji glicerolu, tj. estryfikacji glicerolu za pomocą kwasu octowego, eteryfikacji glicerolu alkoholem tert-butylowym i glicerolizie mocznika, prowadzących do wartościowych związków chemicznych. Podjęta tematyka jest szczególnie ważna ze względu na konieczność zagospodarowania glicerolu, który otrzymywany jest ubocznie w procesie produkcji biodiesla i występuje obecnie na rynku w znacznym nadmiarze (co zagraża rentowności przemysłu biodiesla). Zasadniczym etapem prowadzonych prac było określenie zależności pomiędzy właściwościami fizykochemicznymi otrzymanych materiałów a ich aktywnością katalityczną w danym procesie waloryzacji glicerolu. Najważniejsze rezultaty przeprowadzonych prac podsumowano w niniejszej rozprawie doktorskiej, która obejmuje cykl 5 spójnych tematycznie artykułów naukowych oraz komentarz do tych prac. The submitted doctoral dissertation aimed at detailed research on the development of novel heterogeneous carbon-based catalysts for selected glycerol valorization processes, including the esterification of glycerol with acetic acid, the etherification of glycerol with tert-butyl alcohol, and the glycerolysis of urea, all leading to valuable chemical compounds. This topic is of particular importance due to the need for efficient management of glycerol, a by-product in the biodiesel production process, which is currently on the market in significant excess, potentially threatening the profitability of the biodiesel industry. The main purpose of the work was to establish the relationship between the physicochemical properties of the obtained samples and their catalytic activity in the selected glycerol valorization processes. The most significant findings are summarized in the doctoral dissertation, which includes a series of five thematically related scientific articles along with appropriate commentary.
Nowoczesne metody syntezy związków metaloidoorganicznych katalizowane pincerowymi kompleksami kobaltu
(2025) Lewandowski, Dariusz; Hreczycho, Grzegorz. Promotor
Celem rozprawy doktorskiej pt. „Nowoczesne metody syntezy związków metaloidoorganicznych katalizowane pincerowymi kompleksami kobaltu” było opracowanie efektywnych i selektywnych metod syntezy związków metaloidoorganicznych, prowadzonych w łagodnych warunkach i nie generujących toksycznych produktów ubocznych. Badania skoncentrowano na wykorzystaniu tanich katalizatorów kobaltowych opartych na szkielecie triazyny, które umożliwiły efektywną syntezę związków z potencjalnym zastosowaniem w farmacji i naukach materiałowych. W toku badań postawiono hipotezę, że odpowiedni dobór reagentów i warunków reakcji umożliwi odkrycie nowych metod syntezy związków krzemo– i boroorganicznych. Otrzymane pincerowe kompleksy kobaltu, poddano testom katalitycznym, które wykazały, że silany pierwszorzędowe oraz pinakoloboran skutecznie je aktywują, eliminując potrzebę stosowania w tym celu silnych zasad. Opracowane szlaki syntetyczne umożliwiły wydajną syntezę i dalszą funkcjonalizację związków, co potwierdziło wysoką aplikacyjność zaprojektowanych metod. Produkty scharakteryzowano za pomocą spektroskopii NMR, MS i innych technik. Niniejsza praca opisuje katalityczne metody funkcjonalizacji sililoacetylenów, alkenów, allenów oraz aldehydów w opraciu o reakcje dehydrogenującego borylowania, hydroborowania oraz hydrosililowania. Uzyskane wyniki przedstawiono w postaci czterech publikacji naukowych. The doctoral dissertation entitled “Modern methods of synthesis of metalloidoorganic compounds catalyzed by pincer cobalt complexes” aimed to develop efficient and selective methods for synthesizing metalloidoorganic compounds under mild conditions without generating toxic by-products. The research focused on low-cost cobalt catalysts based on a triazine backbone, enabling efficient synthesis of compounds with potential applications in pharmaceuticals and polymers. The hypothesis proposed that selecting suitable reactants and reaction conditions would lead to new procedures for synthesizing organosilicon and organoboron compounds. Catalytic tests with the obtained pincer cobalt complexes showed that primary silanes and pinacolborane effectively activate them, eliminating the need for strong bases. The developed synthetic routes allowed efficient synthesis and further functionalization of the compounds, confirming their high applicability. The products were characterized by NMR spectroscopy, mass spectrometry, and other techniques. The dissertation details catalytic methods for functionalizing silylacetylenes, alkenes, allenes, and aldehydes based on dehydrogenative borylation, hydroboration, and hydrosilylation reactions, with results presented in four scientific publications.
Subiektywny dobrostan obywateli jako cel polityki państwa. Implementacje polityk szczęścia
(2025) Górny, Maciej; Hajder, Krzysztof. Promotor; Pająk-Patkowska, Beata. Promotor pomocniczy
Rozprawa doktorska dotyczy tematu wykorzystania badań subiektywnego dobrostanu na użytek polityk publicznych. Badania nad szczęściem, choć popularne wśród psychologów i ekonomistów, są niedostatecznie rozwinięte w politologii. Praca ma charakter interdyscyplinarny, łącząc psychologię, ekonomię, prawo, filozofię i socjologię, w pryzmacie nauk o polityce i administracji, z naciskiem na użyteczność badań subiektywnego dobrostanu dla polityk publicznych. Autor stawia sobie za cel krytyczną ocenę istniejących polityk szczęścia oraz określenie użyteczności badań ilościowych subiektywnego dobrostanu. W pracy analizie poddane zostały zróżnicowane definicje szczęścia, jego filozoficzne i neurobiologiczne podstawy, ewolucja badań nad szczęściem, metody pomiaru dobrobytu oraz przypadki polityk szczęścia oraz szczęścia w polityce. Hipotezy badawcze sugerują, że subiektywny dobrostan nie powinien być głównym celem polityki państwa i że międzynarodowe rankingi szczęścia są nieskuteczne jako narzędzia porównawcze. Autor wykorzystał różnorodne metody badawcze, by dokonać krytyki ilościowych badań szczęścia, wskazując na problemy metodologiczne i interpretacyjne oraz przedstawić rekomendacje dotyczące skutecznych implementacji polityk publicznych opartych na wskaźnikach dobrostanu. The doctoral dissertation addresses the use of subjective well-being research for public policy purposes. While happiness research is popular among psychologists and economists, it is underdeveloped in political science. The dissertation is interdisciplinary, combining psychology, economics, law, philosophy, and sociology within the framework of political and administrative sciences, with an emphasis on the applicability of subjective well-being research for public policies. The author aims to critically evaluate existing happiness policies and determine the usefulness of quantitative research on subjective well-being. The study analyzes various definitions of happiness, its philosophical and neurobiological foundations, the evolution of happiness research, methods of measuring well-being, and cases of happiness policies and happiness in politics. The research hypotheses suggest that subjective well-being should not be the primary goal of state policy and that international happiness rankings are ineffective as comparative tools. The author employed diverse research methods to critique quantitative happiness research, highlighting methodological and interpretative issues, and to provide recommendations for the effective implementation of public policies based on well-being indicators.
Rozpoznawanie jednostek nazwanych i ekstrakcja informacji z dokumentów różnego typu
(2025) Nowakowska, Gabriela; Górecki, Tomasz. Promotor
Rozprawa doktorska prezentuje nowatorskie wykorzystanie metod rozpoznawania jednostek nazwanych i ekstrakcji informacji do przetwarzania dokumentów różnego typu. Praca składa się z czterech artykułów naukowych opublikowanych na konferencjach międzynarodowych. Rozdział 1 opisuje problem badawczy, motywację i uzyskane efekty oraz strukturę i zakres rozprawy. Zawiera także przegląd i podsumowanie załączonych artykułów. Rozdziały 2 i 3 przedstawiają prace badawcze związane z wykorzystaniem metod rozpoznawania jednostek nazwanych, które posłużyły jako część rozwiązania problemów zdefiniowanych w konkursach organizowanych w ramach międzynarodowych konferencji. Rozdział 2 zawiera opis systemu tłumaczenia powstałego w ramach WMT 2022. Rozdział 3 opisuje nowe modele lematyzacji jednostek nazwanych zastosowane w rozwiązaniu konkursu z Slavic NLP 2023. Rozdziały 4 i 5 dotyczą artykułów prezentujących modele sieci neuronowych powstałe w ramach prac wdrożeniowych. Rozdział 4 opisuje model TILT związany z pracą nad ekstrakcją informacji z dokumentów o dwuwymiarowej strukturze. W rozdziale 5 przedstawiono model STable do ekstrakcji danych tabelarycznych. Na końcu pracy znajdują się załączniki, w których zawarte są certyfikaty otrzymane od organizatorów konkursów, a także pierwsze strony uzyskanych patentów. Jako ostatnie zamieszczone zostały deklaracje o wkładzie współautorów. The thesis presents a novel use of named entity recognition and information extraction methods for processing documents of various types. The thesis consists of four scientific articles published at international conferences. Chapter 1 describes the research problem, motivation and results obtained, as well as the structure and scope of the thesis. It also includes an overview and summary of the attached articles. Chapters 2 and 3 present research work related to the use of named entity recognition methods, which served as part of the solution to problems defined in competitions held at international conferences. Chapter 2 describes the translation system developed as part of WMT 2022. Chapter 3 describes novel models for lemmatization of named entities used in solving the competition with Slavic NLP 2023. Chapters 4 and 5 are about articles presenting neural network models created as part of the industrial work. Chapter 4 describes the TILT model related to the work on extracting information from two-dimensional documents. Chapter 5 presents the STable model for extracting tabular data. At the end of the work are appendices that include certificates received from competition organizers, as well as the first pages of patents obtained. Lastly, declarations of the contributions of the co-authors are included.
Genomika doboru płciowego rozkruszka hiacyntowego, Rhizoglyphus robini
(2024) Chmielewski, Sebastian; Radwan, Jacek. Promotor; Konczal, Mateusz. Promotor pomocniczy
Dobór płciowy działający na cechy związane z konkurencją rozrodczą wpływa na zmienność genetyczną kluczową dla procesów takich jak adaptacja i specjacja. Chociaż może poprawiać dostosowanie populacji poprzez przewagę osobników o wysokiej kondycji, może również zmniejszać zmienność genetyczną i efektywną wielkość populacji. Jednakże, nowe modele sugerują, że dobór płciowy może utrzymywać zmienność genetyczną, ale dowody empiryczne na to są ograniczone. Niniejsza praca wykorzystuje narzędzia genomowe do badania, jak dobór płciowy wpływa na polimorfizm genetyczny u rozkruszka hiacyntowego , Rhizoglyphus rabini, gatunku o dymorfizmie płciowym samców. Stworzyliśmy mapę genetyczną złożyć genom do poziomu chromosomów i zbadać różnice między płciami w rozkładzie rekombinacji wzdłuż chromosomów. W celu zbadania wpływu doboru płciowego na ilość zmienności genetycznej przeprowadziliśmy ewolucję eksperymentalną w której manipulowaliśmy stosunkiem płci. Po 28 pokoleniach nie zaobserwowaliśmy wyraźnej odpowiedzi Qenomowei, ale linie z przewagą samców wykazywały wolniejszą utratę różnorodności nukleotydowej w miejscach synonimowych . Dodatkowo zbadaliśmy architekturę genetyczną determinacji morf samców za pomocą analiz Pool-GWAS i linii wsobnych. Zidentyfikowaliśmy region 3,5 Mb na końcu chromosomu 7, związany z ekspresją morfu, będący prawdopodobnie supergenem. Ekspresja morf była również związana z setkami SNP, co wskazuje , że ta morf samca zależy od kondycji. Niniejsza praca pogłębia naszą wiedzę na temat roli doboru płciowego w kształtowaniu różnorodności genetycznej, co ma duże znaczenie dla zarządzania zagrożonymi populacjami. Sexual selection drives the evolution of reproductive traits and shapes the genetic variance critical for processes like adaptation and speciation . While it can enhance population fitness by promoting high-condition individuals, it may also reduce genetic variance and population size. However , recent models suggest that sexual selection can maintain genetic variation , but empirical evidence is limited. This thesis uses genomie tools to explore how sexual selection influences genetic polymorphism in the bulb mite, Rhizog/yphus rabini, a species with małe dimorphism. We created a high-density linkage map to anchored the genome to the chromosome scale and investigate sex-specific recombination landscapes in holocentric chromosomes. To investigate the effect of sexual selection on the amount of segregating genetic variation, we performed experimental evolution manipulating sex ratio. We found no elear genomie response after 28 generations, but male-biased lines exhibited a slower loss of nucleotide diversity in synonymous sites. Additionally, we investigated genetic architecture of małe morph determination using Pool-GWAS and inbred lines analyses. We identified a 3.5 Mb region near chromosome seven's end associated with morph expression, resembling a supergene. Morph expression was additionally linked to hundreds of SNPs, indicating that this sexually selected trait is condition- dependent. This thesis advances our understanding of sexual selection's role in shaping genetic diversity, relevant for managing wild populations.
Rola genu AMOTL2 w pluripotencji i różnicowaniu ludzkich komórek macierzystych
(2024) Jędrzejak, Anna Paulina; Borowiak, Małgorzata. Promotor
W ostatnich latach prowadzone były szerokie badania nad regulacją transkrypcji w procesach rozwojowych, jednakże nadal istnieje znaczna luka w wiedzy o mechanistycznych i metabolicznych sygnałach, oraz zdarzeniach morfologicznych towarzyszących różnicowaniu ludzkich pluripotencjalnych komórek macierzystych (ang. human pluripotent stem cells, hPSCs). W poszukiwaniu takich sygnałów po raz pierwszy zidentyfikowałem gen Amotl2 w danych z sekwencjonowania RNA pojedynczych komórek (ang. single cel RNA-sequencing, scRNA-seq) z rozwijającej się mysiej trzustki z dni embrionalnych 14.5 (e14.5) i 16.5 (e16.5). Co ciekawe, pomimo zachowanych kanonicznych markerów, populacje progenitorów endokrynnych (ang. endocrine progenitors, EP) z tych punktów czasowych różniły się znacząco pod względem transkryptomu, przy czym EP z dnia 16.5 preferencyjnie tworzyły komórki β trzustki, a e14.5 EP preferencyjnie tworzyły komórki α. Amotl2 ulegał specyficznej ekspresji w podtypie e16.5 EP, który odzwierciedlał wychodzenie EP ze struktury sznurów nabłonkowych, słabo poznane zdarzenie, które z kolei może wpływać na los komórek endokrynnych. AMOTL2 należy do rodziny angiomotyn. Jest to białko cytoplazmatyczne, które znajduje się w cytozolu lub na połączeniach komórkowych, ułatwiając przekazywanie sygnału, organizację cytoszkieletu, i modulację szlaków sygnalizacyjnych. AMOTL2 jest znanym regulatorem szlaku Hippo i jego efektora – białka YAP. Jednym z celów niniejszej pracy była identyfikacja wzorców ekspresji genu AMOTL2 w rozwoju ludzkiej trzustki in vivo i różnicowaniu trzustki in vitro przy użyciu publicznie dostępnych zbiorów danych scRNA-seq. AMOTL2 ulegał ekspresji na różnych etapach różnicowania trzustki, w tym w endodermie właściwej, komórkach prekursorowych trzustki i EP in vitro, ale także w EP, mezenchymie i komórkach pęcherzykowych in vivo. Ekspresja genu AMOTL2 nie utrzymywała się w dojrzałych komórkach endokrynnych. Co ważne, tutaj po raz pierwszy wykazano istnienie populacji NGN3(+) / AMOTL2(+) PE u człowieka, zarówno in vitro, jak i in vivo, którą wcześniej zidentyfikowano jedynie u myszy. Ekspresję AMOTL2 zidentyfikowano także w zarodku przedimplantacyjnym i hPSCs, co sugeruje, że może on wpływać również na wcześniejsze decyzje dotyczące losu komórki. W niniejszej pracy wyprowadziłam linię hPSC z wyłączoną ekspresją genu AMOTL2 (ang. knockout, KO) przy użyciu metody CRISPR/Cas9. Podczas wstępnej charakterystyki wyłonił się silny fenotyp dotyczący morfologii kolonii, przy czym kolonie AMOTL2 KO hPSC były bardziej nieregularne i mniej ciasno upakowane niż u typu dzikiego (ang. wild type, WT). Dodatkowo hPSC AMOTL2 KO wykazywały zwiększoną konfluencję w porównaniu z hPSC WT, co było wynikiem ich zwiększonej proliferacji i zmniejszonych szybkości apoptozy. Sekwencjonowanie RNA ujawniło istotne zmiany w zakresie cytoszkieletu, adhezji oraz migracji, rozwoju, metabolizmu komórkowego i szlaków sygnałowych. Wykazano również potencjalne tendencje rozwojowe komórek AMOTL2 KO w kierunku ektodermy kosztem endodermy i mezodermy, co zostało potwierdzone spontanicznym i ukierunkowanym różnicowaniem. W poszukiwaniu mechanizmu odpowiedzialnego za takie tendencje w różnicowaniu jako możliwych winowajców zidentyfikowano depolimeryzację F-aktyny i zwiększoną aktywność YAP. Co zaskakujące, spontaniczne różnicowanie z dodatkiem substancji depolimeryzującej F-aktynę, Y-27632 lub inhibitora YAP, werteporfiny, nie powtórzyło ani nie uratowało fenotypu rozwojowego AMOTL2 KO. Oznacza to, że w grze biorą udział inni, silniejsi gracze, za pomocą których AMOTL2 kontroluje los komórek, a którzy w oparciu o sekwencjonowanie RNA i wstępne dane funkcjonalne mogą obejmować mechanizm wytwarzania energii lub metabolizm komórkowy. The transcriptional regulation of developmental processes was extensively studied over the last years, yet there is still a considerable gap of knowledge concerning the mechanistic and metabolic cues, and underlying morphological events that accompany human pluripotent stem cell (hPSC) differentiation. In search of such signals, I first identified the Amotl2 gene in the single-cell RNA-sequencing (scRNA-seq) data of the developing murine pancreata from embryonic days 14.5 (e14.5) and 16.5 (e16.5). Interestingly, despite conserved canonical markers, the endocrine progenitor (EP) populations from these timepoints differed significantly in their transcriptomes, with e16.5 EPs being more prone to form pancreatic β-cells, and e14.5 EPs preferentially forming α-cells. Amotl2 was specifically expressed in the subtype of e16.5 EPs, which reflected EPs delamination from epithelial cords, a poorly understood event that might influence endocrine cell fate. AMOTL2 is a member of the angiomotin family. It is a cytoplasmic protein that resides either in cytosol or at the cellular junctions, facilitating signal transduction, cytoskeleton organization, and modulation of signaling pathways. AMOTL2 in a known regulator of Hippo pathway and its downstream effector YAP. One of the aims of this thesis was identification of AMOTL2 expression patterns in developing human pancreas in vivo and pancreatic differentiation in vitro using publicly available scRNA-seq datasets. AMOTL2 was expressed at the different stages of pancreatic differentiation, including definitive endoderm, pancreatic progenitors, and EPs, in vitro, and in EPs, mesenchyme, and acinar cells in vivo. AMOTL2 expression did not persist into mature endocrine cell. Importantly, here, for the first time, is shown the existence of the NGN3(+) / AMOTL2(+) EP population in human, in both in vitro and in vivo, which was previously identified only in mice. AMOTL2 expression was also identified in the preimplantation embryo and hPSCs, suggesting that it might influence also earlier cell fate decisions. In this thesis, I developed an AMOTL2 knockout (KO) hPSC line using CRISPR/Cas9 approach. During initial characterization, a strong phenotype concerning colony morphology emerged, with AMOTL2 KO hPSC colonies being more irregular and less tightly packed than in wild type (WT). Additionally, AMOTL2 KO hPSCs showed increased confluency compared to WT hPSCs, which was a result of increased proliferation and decreased apoptosis rates. RNA-sequencing revealed substantial changes in terms connected with cytoskeleton, adhesion, and migration, development, cell metabolism, and signaling pathways. It also shown a potential developmental bias of AMOTL2 KO cells towards ectoderm, at the expense of endoderm and mesoderm, which was confirmed with spontaneous and directed differentiation. In search of the mechanism behind the differentiation bias, the F-actin depolymerization and increased YAP activity were identified as possible culprits. Surprisingly, spontaneous differentiation with F-actin depolymerizing agent, Y-27632, or YAP inhibitor, verteporfin, failed to repeat or rescue AMOTL2 KO developmental phenotype. This indicates that there are other, more potent players in the game, by which AMOTL2 controls cell fate, which, based on RNA-sequencing and preliminary functional data, might include energy production mechanism or cellular metabolism.
Żydzi i Polacy w Poznańskiem, 1938-1945 – próba syntezy
(2024) Pietrzykowski, Szymon; Schramm, Tomasz. Promotor
Celem pracy doktorskiej jest przedstawienie syntezy obejmującej dzieje Żydów i Polaków na terenie Poznańskiego w latach 1938-1945. Obszar terytorialny obejmuje przedwojenne województwo poznańskie (w granicach po reformie administracyjnej z 1938 r.) oraz obszar Kraju Warty pokrywający się z granicami przed 1 września 1939 r. Istotną cezurę stanowi rok 1938 (aczkolwiek, siłą rzeczy, cofam się wcześniej w międzywojnie) i dwa istotne wydarzenia mające wówczas miejsce, tj. reforma administracyjna skutkująca przyłączeniem do ówczesnego województwa poznańskiego powiatów kaliskiego, kolskiego, konińskiego i tureckiego zamieszkałych przez znaczący odsetek ludności żydowskiej (byli to przyszli więźniowie/więźniarki gett i obozów pracy) oraz tzw. Polenaktion czyli deportacja z Niemiec Żydów polskiego pochodzenia pod koniec października 1938 r. (Jerzy Tomaszewski trafnie określił ją mianem "preludium Zagłady". W części dotyczącej przedwojnia omówiony jest m.in. zarys relacji polsko-żydowskich na tym terenie od czasów najdawniejszych, kwestia antysemityzmu i żydowskiego życia przed Zagładą. W części odnośnie wojny i okupacji poruszona jest m.in. kwestia gett, obozów pracy oraz pomocy i przemocy (Polaków względem Żydów). Rozprawa uzupełniona została również o dwa epilogi dotyczące czasów powojennych. The aim of this PhD thesis is to present a synthesis covering the history of Jews and Poles in the Poznańsie region in years 1938-1945. The territorial area contains pre-war Poznań voivodeship (within the borders after the administrative reform of 1938) and the area of the Warthegau coinciding with pre- September 1, 1939 borderlines. An important turning point here is year 1938 (although, by necessity, I will go back earlier to the interwar period) and two important events that took place at that time, i.e. the administrative reform resulting in the annexation to the then Poznań voivodeship the Kalisz, Koło, Konin and Turek counties inhabited by a significant percentage of the Jewish population (these were the future prisoners of ghettos and labor camps) and the so-called Polenaktion. i.e. the deportation of Jews of Polish origin from Germany at the end of October 1938. Jerzy Tomaszewski aptly called it the "prelude to the Holocaust". The pre-war section discusses, among other things, the outline of Polish-Jewish relations in this area dating back to the earliest times, the issue of anti-Semitism or Jewish life before the Holocaust. The section concerning war and occupation discusses i.e. the issue of ghettos, labor camps, or aid and violence (of Poles towards Jews). The dissertation is also supplemented with two epilogues concerning the post-war period.

Browse

Recent Submissions