Doktoraty (WN)
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Metajęzykowe wykładniki ironii w języku polskim i rosyjskim (na podstawie tekstów literackich)(2024) Starodvorskaia, Ekaterina; Sitarski, Andrzej. PromotorW ramach niniejszej rozprawy w centrum uwagi znajduje się „metajęzykowe oblicze” ironii werbalnej. Kierunek i charakter badań wynika więc z potrzeby analizy zjawisk występujących na przecięciu zagadnień o fundamentalnym znaczeniu dla komunikacji międzyludzkiej – ironii oraz metajęzyka. Praca wychodzi z założenia, że związek pomiędzy tymi kategoriami jest głęboki i wieloaspektowy. Ironiczna wypowiedź sama w sobie tworzy dodatkowy poziom interpretacji, a więc w pewnym sensie przeradza się w metawypowiedź (por. Haiman 1998); bezpośrednim nośnikiem przesłania ironicznego często jest cudza wypowiedź cytowana przez aktualnego nadawcę (Wilson, Sperber 1992; Бахтин 1994); jednostki metajęzykowe służą jako wygodne i oszczędne „opakowanie” autorskich sądów na temat słów bohatera i autorskich ocen dotyczących zachowań komunikacyjnych (Głowiński 1973). W pracy analizowane są tzw. metajęzykowe wykładniki ironii w języku polskim i rosyjskim; główny przedmiot opisu stanowi wkład jednostek metajęzykowych w utworzenie i sygnalizowanie efektu ironicznego w ramach tekstu literackiego, przede wszystkim o strukturze narracyjnej. Najważniejszym celem pracy jest ustalenie sposobów sygnalizowania obecności ironii werbalnej we fragmentach polskich i rosyjskich tekstów literackich zawierających metajęzykowe wykładniki ironii. Badania zostały przeprowadzone na podstawie dwóch podkorpusów, każdy z których zawiera 200 metajęzykowych wykładników ironii. Główne wyzwanie natury teoretycznej wynikało z problematyczności podstawowych terminów użytych w tytule pracy doktorskiej, mianowicie ironia, metajęzykowy oraz tekst literacki. Wyszczególnienie relewantnych aspektów zjawisk, które stoją za tymi terminami, wymagało opisu i analizy różnych podejść istniejących w literaturze przedmiotu, stąd pierwszy rozdział pracy zawiera przegląd źródeł teoretycznych poświęconych ironii werbalnej, metajęzykowi / metatekstowi oraz specyfice tekstu literackiego jako zdarzenia komunikacyjnego. Ze względu na brak konsensusu co do efektywności metod stosowanych w badaniach nad ironią („nie istnieje jedynie słuszne podejście do badań nad ironią”, a „różne metody zyskują przy zestawieniu ich ze sobą” (Colston, Athanasiadou 2017: 11)) w rozprawie został wykorzystany cały arsenał narzędzi metodologicznych zaproponowanych w ramach teoretycznych koncepcji ironii werbalnej, ale również dyscyplin lingwistycznych, w obrębie których użycie języka „nie wprost” może występować w postaci przedmiotu badań. Wnioski zawarte w drugim rozdziale oparte są na wynikach analizy semantycznej oraz pragmalingwistycznej, której przeprowadzenie niekiedy wymagało również sięgnięcia po metody dyskursywne. Metoda korpusowa z kolei pozwoliła na wyjście poza obręb sztucznych przykładów układanych przez badaczy z uwzględnieniem warunków laboratoryjnych (por. Partington 2006: 189) i umożliwiła analizę rezultatów realnego użycia języka, przy czym nie pojedynczych, lecz w liczbie wystarczającej, by stwierdzić obecność w badanym materiale pewnych tendencji i zależności. Usystematyzowanie analizowanego w tej pracy materiału opierało się na trzech podstawowych kryteriach – typ jednostki metajęzykowej (kryterium formalno-merytoryczne), typ niezgodności sygnalizującej obecność ironii (kryterium merytoryczne), typ kontekstu (kryterium formalno-merytoryczne). Przeprowadzone pod tym kątem badania, jak sądzę, pozwoliły na uzupełnienie wiedzy naukowej dotyczącej funkcjonowania ironii werbalnej w tekście literackim. The presented study focuses on the metalinguistic aspect of verbal irony. The direction and nature of the research therefore follow from the need to examine phenomena that occur when the linguistic reflexivity and the verbal irony – two very substantial for the use of natural language issues – interact. This thesis proceeds from the premise that the link between these two entities is deep and multi-faceted. An ironic / sarcastic utterance itself creates an additional level of interpretation, therefore it itself turns into, in a sense, a metamessage (see Haiman 1998). The natural medium of an ironic message may often take the form of somebody else’s utterance quoted by an actual speaker (Wilson, Sperber 1992; Бахтин 1994). Metalinguistic units could be used as the practical and effort effective “containers” of the author’s attitude towards the speech of a character and the author’s judgement regarding their communicative behavior. Within this work, I analyze so called ironically used metalinguistic expressions in Polish and Russian; the main object of analysis is the metalinguistic units impact on creating and signaling of an ironic effect within literary, mainly narrative, texts. The most important goal of this study is to identify how the presence of irony is signaled in extracts from the Polish and Russian literary texts that incorporate ironic metalinguistic expressions. The research is carried out based on two corpora of 200 Polish and 200 Russian ironically used metalinguistic units. The main theoretical challenge emerges from the fact that the basic terms used in the thesis title are all problematic; this applies to the term irony as well as terms metalinguistic and literary text. Identification of relevant aspects of their designata requires from researcher to describe and analyze various theoretical approaches proposed in academic literature so far. Accordingly, the first chapter provides a comprehensive literature review on verbal irony, linguistic reflexivity and specific character of a literary text as a communicative event. Given there is no universal agreement on effectiveness of the methods of studying irony (“no single correct way to approach the study of irony exists” and, at the same time, “different approaches benefit when juxtaposed with other methods” (Colston, Athanasiadou 2017: 11)) I use in this study a wide range of methodological tools proposed within different frameworks that deal with verbal irony as well as within various linguistic traditions that may focus on figurative use of language as their main object of inquiry. The conclusions presented in the second chapter are based on the results of the semantic and pragmatic analyses that were supported by the use of discursive methods when needed. In addition, corpus-assisted study of irony allows to venture beyond the area of simple examples invented by researchers themselves and adjusted to the artificial environment inside the laboratory (see Partington 2006: 189) and makes it possible to analyze authentic instances of irony. Furthermore, the data field within the study does not consist of few isolated examples, it provides a sufficient number of data to establish certain patterns and dependencies. Systemization of data collection that this study is based on leans on three main criteria: the type of metalinguistic unit (criterion of form and meaning), the type of incompatibility that signals the presence of irony (criterion of meaning), and the type of the context (criterion of form and meaning). In this respect, the study appears to gain additional scientific knowledge on the functioning of verbal irony in literary texts.Item Powieść kryminalna Manuela Vázqueza Montalbána i Jaumego Fustera: analiza aspektów historycznych, systemowych oraz gatunku(2023) Wegner, Magdalena; Gregori i Gomis, Alfons. PromotorPierwszym celem niniejszej pracy jest odpowiedzenie na pytanie, jak i dlaczego Manuel Vázquez Montalbán (1939-2003) i Jaume Fuster (1945-1998) zmodyfikowali tradycyjny model powieści kryminalnej przy jednoczesnym wprowadzeniu go do swoich systemów literackich wytyczonych przez kryteria językowe. Dzięki krytycznej lekturze tekstów teoretycznych, mogliśmy wyciągnąć ogólne wnioski i odnieść je do twórczości tych pisarzy. Dokonaliśmy też przeglądu tekstów o teoriach systemowych, aby prześledzić konwencjonalne umiejscawianie tego gatunku i opisać relacje, które mogą pojawić się między różnymi agentami tych struktur. Wykorzystaliśmy też systemowy model literatury Evena-Zohara do zbadania sieci wzajemnych połączeń między tymi autorami oraz innymi reprezentantami kręgu literackiego. W ten sposób ustaliliśmy misję artystyczno-ideologiczną pisarzy i zlokalizowaliśmy techniki, które użyli w procesie implementacji oraz konsolidacji powieści kryminalnej do repertuaru wyrażonego w języku hiszpańskim oraz katalońskim. Najważniejszym wnioskiem z przeprowadzonych badań jest owocna współpraca systemowa większości agentów, dla których gatunek ten okazał się sposobem na spełnienie swoich celów. Kondycja tych struktur zdeterminowała aktywności towarzyszące wejściu powieści kryminalnej do inwentarza literackiego tych społeczności. Autorzy, zgodnie ze swoimi intencjami, zmodyfikowali podstawowe elementy poetyki tego gatunku i dali początek prawdziwie lokalnej wersji takiej literatury, która po dziś dzień dalej ewoluuje i prezentuje coraz to nowsze cechy. The initial goal of this work is to answer the question of how and why Manuel Vázquez Montalbán (1939-2003) and Jaume Fuster (1945- 1998) modified the traditional model of the crime novel while simultaneously integrating it into their literary systems as defined by linguistic criteria. Thanks to a critical reading of various theoretical, we were able to draw general conclusions and apply them to the work of our authors. Subsequently, texts on system theories have been reviewed to trace the conventional placement of this genre and describe the relationships that can emerge between various agents of these structures. Lastly, Even-Zohar’s systemic literature model was utilised to examine the network of mutual connections between the authors and other representatives of the literary sphere. In this way, the artistic-ideological mission of Vázquez Montalbán and Fuster was identified. The study located the techniques employed in implementing and consolidating the crime novel into their repertoire in Spanish and Catalan languages. The most significant finding from the research is the fruitful systemic collaboration of most agents, for whom this genre has proven to be a means of achieving their objectives. Furthermore, the state of these structures determined the activities accompanying the crime novel’s introduction into the literary inventory of these communities. In line with their intentions, the authors modified the fundamental elements of the poetics of this genre. They initiated a truly local version of such literature, which continues to evolve and present increasingly novel and highly original features. El primer objectiu d’aquest treball és respondre a la pregunta com i per què Manuel Vázquez Montalbán (1939-2003) i Jaume Fuster (1945- 1998) van modificar el model tradicional del gènere de la novel·la negra i policíaca, alhora que l’implementaven en els seus respectius sistemes literaris, delimitats per criteris lingüístics. Gràcies a la lectura crítica de diversos textos teòrics, hem pogut extreure conclusions generals i aplicar-les a l’obra dels nostres escriptors. Hem revisat textos sobre teories sistèmiques per rastrejar les ubicacions convencionals d’aquest gènere, tot descrivint les relacions que poden sorgir entre els diferents agents d’aquestes estructures. Hem fet servir el model del polisistema literari d’Even-Zohar per explorar la xarxa d’interconnexions entre els mateixos autors i altres representants de la societat literària. Hem estat capaços d’establir la missió artísticoideològica de Vázquez Montalbán i Fuster, al mateix temps que localitzàvem les tècniques emprades en el procés d’implantació i consolidació d’aquest gènere en el repertori expressat en castellà i català. Un altre objectiu d’aquesta investigació és l’explicitació i caracterització de la fructífera cooperació sistèmica de la majoria d’agents per als quals aquest gènere ha resultat una manera de complir els seus objectius. L’estat d’aquestes estructures literàries determinaven les activitats que acompanyaven l’entrada del gènere negre i policíac a l’inventari literari d’aquestes comunitats. Els autors han modificat els ingredients d’aquest gènere i han donat lloc a la seva versió local, que continua evolucionant.Item Regionalne zróżnicowanie języka japońskiego na przykładzie dialektu wyspy Tsushima(2023) Kramm, Grażyna; Jabłoński, Arkadiusz. Promotor; Jarosz, Aleksandra. Promotor pomocniczyRozprawa stanowi próbę udokumentowania dialektu wyspy Tsushima jako przykładu zróżnicowania dialektalnego Japonii. W rozdziale pierwszym opisano język japoński jako etnolekt dominujący w Japonii, głównie z perspektywy współczesnej państwowości japońskiej oraz w kontekście dotychczasowej polityki językowej. Rozdział drugi przedstawia rozmaite koncepcje podziałów dialektalnych funkcjonujących w Japonii, z podstawowym podziałem na dialekty wschodnie i zachodnie oraz w bardziej konkretnym odniesieniu do dialektów Kiusiu, do których dialekt Tsushimy jest zaliczany. Rozdział trzeci skupia się na Tsushimie, z opisem uwarunkowań geograficznych, historycznych i antropologicznych oraz z wyszczególnieniem cech dialektu. Rozdział czwarty zawiera analizę wybranego, reprezentatywnego materiału dialektalnego. Jednostki dialektalne opisano pod względem fonologicznym, gramatycznym i leksykalnym. Rozdział piąty zawiera krótkie podsumowanie zebranych danych i ich analiz, wnioski badawcze oraz skrótowe omówienie perspektyw dalszych badań nad podejmowaną tematyką. W końcowej części rozprawy zamieszczono Aneks z analizowanymi tekstami w ich pełnych wersjach oraz bibliografię i indeksy. Wstępnie usystematyzowane fakty oraz wnioski zawarte w rozprawie mogą być przydatne w celach dokumentacyjnych, a ze względu na trendy populacyjne i globalizacyjne, aspekt popularyzacyjny wykorzystania przedstawionych wyników uznać można za równie istotny. This dissertation is an attempt to document the dialect of Tsushima Island as an example of Japan’s dialectal diversity. Chapter one describes the Japanese language as the dominant ethnolect in Japan, mainly from the perspective of contemporary Japanese statehood and in the context of previous language policy. Chapter two presents various concepts of dialectal divisions operating in Japan, with a basic division between Eastern and Western dialects and with more specific reference to the dialects of Kyushu, to which the Tsushima dialect is categorised. The third chapter focuses on Tsushima, with a description of the geographical, historical and anthropological conditions and detailing the features of the dialect. The fourth chapter contains an analysis of selected, representative dialectal material. The dialectal units are described in phonological, grammatical and lexical terms. The fifth chapter contains a brief summary of the collected data and their analysis, research conclusions and a brief discussion of the prospects for further research on the subject under consideration. The final part of the dissertation contains an Appendix with full versions of the analysed texts, a bibliography and indexes. The preliminary systematized facts and conclusions in the dissertation can certainly be useful for documentation purposes and the popularization aspect concerning the use of the presented research results can be considered no less important.Item Jak zdobyć zaufanie czytelnika: rola elementów retorycznych i narracyjnych w hiszpańskojęzycznych traktatach medycznych z przełomu XVI i XVII wieku(2023) Płaczek-Kaszyńska, Katarzyna; Łuczak, Barbara. PromotorPrzedmiotem rozprawy jest analiza hiszpańskojęzycznych traktatów medycznych z przełomu XVI i XVII wieku, przeznaczonych dla szerokiego grona odbiorców. Czytelnikami tych tekstów byli zarówno niemający wykształcenia akademickiego adepci sztuki lekarskiej, jaki osoby, które nie zajmowały się zawodowo medycyną. Głównym cele pracy jest ustalenie funkcji, jaką w dziełach tych pełnia elementy retoryczne i narracyjne. Zgodnie z zasadniczą hipotezą ich wykorzystanie miało na celu wytworzenie między autorem a czytelnikiem relacji odpowiadającej tej, która łączyła lekarza z chorym, opartej, według norm renesansowej deontologii medycznej, na zaufaniu. Hipotezą pomocniczą jest stwierdzenie, że w swych traktatach autorzy wykorzystywali wiedzę z zakresu retoryki zdobytą w czasie studiów na wydziale sztuk, które stanowiły pierwszy i obowiązkowy etap ich edukacji uniwersyteckiej. This dissertation aims to analyse late 16th and early 171h-century Spanish-language medical treatises aimed at a generał audience. The readers of these treatises, most of whom lacked university education in medicine, included both medical practitioners as well as those without any specific connection to the medical field. The primary objective of this study is to determine the functions carried out by rhetorical and narrative elements in the analysed medical treatises. The main hypothesis presented in this dissertation argues that employing these rhetorical and narrative elements aimed to create a bond of trust between the author and the reader, akin to the relationship between a doctor and a patient - in accordance with the principles of Renaissance medical deontology. The secondary hypothesis is that in their treaties, authors applied the knowledge of rhetoric they had acquired during their studies in the liberał arts, which constituted the initial and mandatory stage of their university education. El objeto del presente estudio son los tratados medicos redactados en espariol a finales del sigla XVI y principios del sigla XVII, destinados a diferentes tipos de destinatarios, tanto las personas que ejercfan alguna profesión relacionada con la medicina como los lectores no especializados. Nos planteamos analizar la función de los elementos retóricos y narrativos que encontramos en estos textos. Partimos de la hipótesis de que dichos elementos se emplean con el objetivo de establecer entre el autor y el lector una relación que corresponde a la que se entabla entre el medico y el enfermo, y, conforme a las normas de la deontologfa medica renacentista, se basa en la confianza. Ademas, consideramos que los autores de los tratados que nos ocupan aplican en sus obras recursos que aprendieron durante los estudios en la facultad de Artes, que tenfan que realizar antes de emprender la carrera de Medicina.Item Uwarunkowania interpersonalne a pragmatyka językowa interakcji międzykulturowej w japońsko-polskiej komunikacji w środowisku korporacyjnym(2023) Nukui, Hiroki; Jabłoński, Arkadiusz. PromotorRozprawa koncentruje się na badaniach uwarunkowań interpersonalnych i ich pragmatycznych konsekwencji w zakresie komunikacji międzykulturowej w japońsko-polskich międzynarodowych organizacjach korporacyjnych, a także na ich wpływie na współczesną komunikację międzykulturową w kontekstach związanych z biznesem. Ze względu na wielowarstwową charakterystykę tej dziedziny i istotne zjawiska komunikacyjne, w toku badań zastosowano metodologię interdyscyplinarną. Czynniki związane z językiem i językoznawstwem, które są niezbędne do badania etapu komunikacji międzykulturowej, zostały uzupełnione szeregiem parametrów socjologicznych. Analiza teorii komunikacji i rzeczywistych danych dotyczących interakcji jest poparta przez osobiste doświadczenie autora w japońsko-polskim środowisku biznesowym. Kwestionariusz na temat wpływu potencjalnych problemów komunikacyjnych na efektywność działań korporacyjnych był również przeprowadzane jako uzupełniające narzędzie badawcze. W związku z tym wyniki badań mogą być przydatne nie tylko w perspektywie japońsko-polskiej, ale także jako przykład realizacji pewnych ogólnych i interdyscyplinarnych koncepcji w opisie i analizie rzeczywistych zagadnień komunikacyjnych. Główny tekst rozprawy uzupełniony jest indeksem terminów japońskich z ich oryginalną pisownią i z polskim tłumaczeniem. The dissertation is focused on the study of interpersonal conditions and their pragmatic consequences in terms of intercultural communication in the Japanese-Polish multinational corporate organizations as well as on their influence on modern intercultural communication in business related contexts. Due to the multi-layered characteristics of the field and relevant communication phenomena, interdisciplinary methodology was applied. Language and linguistics related factors, while being indispensable for researching the inter-cultural communication stage, have to be supplemented by a number of sociological parameters. The selection of sources and research methods should include not only the set of scientific hypotheses, well-established collection of data and their analysis, but also take into account the material regarding the features commonly shared by the participants of respective cultures, usually considered intangible, such as typical convictions, behavioral schemes, stereotypes and their inter- and intracultural dependencies. The analysis of the communication theories and the actual interaction data is backed up by the personal experience of the author in the Japanese-Polish business environment. A questionnaire on the influence of possible communication issues on the effectiveness of corporate activity was also carried out as a supplementary research tool. The research results may be useful not only in the Japanese-Polish perspective, but also as an example of implementing certain general and interdisciplinary concepts in the description and analysis of the actual communication issues.Item Trzecia narracja. Dysonanse w podwójnej twórczości Dina Buzzatiego(2023) Bartkowiak, Joanna Weronika; Kornacka, Barbara. PromotorCelem pracy doktorskiej było zidentyfikowanie i zbadanie dysonansów w podwójnej twórczości włoskiego malarza, pisarza i dziennikarza, Dina Buzzatiego (1906–1972) oraz roli jaką pełnią w budowaniu niezależnej, trzeciej narracji. W pracy posługuję się terminem zdefiniowanym przez teorie muzyki do opisania artystycznego środka wyrazu, którym autor posługiwał się nie tylko świadomie, ale także intencjonalnie. Twórczość artystyczna Buzzatiego jest nadal mało znana i rzadko badana, a fenomen nazywany tutaj dysonansem był dotąd sporadycznie zauważany, jednak nie poświęcono mu dotąd głębszej uwagi. Analiza struktury dzieł przy użyciu semiotyki strukturalnej a także interpretacja figur retorycznych występujących na poziomie semantycznym umożliwiły nowe i zaskakujące odczytanie tych utworów podwójnych (obrazu i tekstu będącego częścią jednego dzieła), które pozornie nie zgadzały się wprawiając widza/czytelnika w zakłopotanie. The aim of the doctoral thesis was to identify and examine the dissonances in the double work of the Italian painter, writer and journalist, Dino Buzzati (1906–1972) and the role they play in building an independent, third narration. In the work, I use a term defined by music theories to describe an artistic mean of expression that the author used not only consciously, but also intentionally. Buzzati's artistic work is still little known and rarely studied, and the phenomenon here called “dissonance” has so far been sporadically noticed, but has not been given much attention so far. The analysis of the structure of works using structural semiotics, as well as the interpretation of rhetorical figures occurring at the semantic level, enabled a new and surprising lecture of these double works (image and text being part of one work), which seemingly did not agree, confusing the viewer/reader. Lo scopo del presente studio è stato identificare ed esaminare le dissonanze nell’opera doppia (costituita cioè dalle immagini e dalle parti letterarie) del pittore, scrittore e giornalista italiano Dino Buzzati (1906-1972) e il ruolo che esse svolgono nella costruzione di una terza narrazione indipendente. Nello studio mi avvalgo di un termine definito dalle teorie musicali per descrivere un mezzo di espressione contrastante che l’autore ha utilizzato non solo consapevolmente, ma anche intenzionalmente. L’opera artistica di Buzzati è ancora poco conosciuta e poco studiata e il fenomeno qui chiamato come “dissonanza” è stato finora notato sporadicamente, ma non ha ricevuto molta attenzione. L’analisi della struttura delle opere attraverso la semiotica strutturale e l’interpretazione delle figure retoriche presenti a livello semantico hanno permesso una nuova e sorprendente lettura di queste opere doppie.Item Podejście dyskursywne do kultury w glottodydaktyce. Wykorzystanie programów reality show przez uczących się języka francuskiego jako obcego(2023) Waszau, Anna Małgorzata; Wojciechowska, Bernadeta. PromotorNiniejsza rozprawa doktorska wpisuje się w nurt badań glottodydaktycznych o charakterze interdyscyplinarnym. Jej tematyka dotyka heterogenicznej i implicytnej natury kultury rozpatrywanej przez pryzmat podejścia dyskursywnego w nauczaniu/uczeniu się języków obcych. W jej ramach skupiono się na złożoności oraz wewnętrznej dynamice kultur, zwłaszcza w wymiarze werbalnym, które to aspekty analizowano w perspektywie glottodydaktycznej. Pogłębiając odnośną problematykę, w rozprawie przyjęto i rozwinięto założenie, że podstawowym nośnikiem implicytnych znaczeń kulturowych jest dyskurs. Na tym tle rozważono dyskurs medialny jako interesujące i bogate medium kulturowo-dyskursywne, pochylając się nad gatunkiem reality TV. Pod jego kątem opracowano teoretyczny model pozwalający uchwycić dynamikę badanych kulturowych implicite oraz zaproponowano odnośną kulturowo-dyskursywną bazę kompetencyjną dla ucznia-telewidza. W oparciu o nakreślone założenia teoretyczne, badanie empiryczne miało na celu uchwycenie logiki, którą kierują się uczący się w konfrontacji z różnorodnym, implicytnym obrazem (francuskiej) kultury w programach wspomnianego gatunku. Innymi słowy, celem badania było odkrycie, czy – i w jakim stopniu – w proponowanym zadaniu, bazującym na interpretacji wybranych przykładów prezentujących różnorodne kulturowe implicite, badani przyjęli wcześniej określone kategorie dyskursywne. This thesis forms part of interdisciplinary glottodidactic research. It deals with the heterogeneous and implicit nature of culture as seen via the discursive approach in language teaching/learning. The focus is on the complexity and inner dynamics of cultures, especially in the verbal dimension, aspects analysed from the glottodidactic perspective. Taking the relevant issues further, the thesis adopts and develops the idea that the primary vector of implicit cultural meanings resides in discourse. It was against this background that media discourse was considered as an interesting and rich cultural and discursive medium, with the reality TV genre serving as the point of reference. From its angle, a theoretical model was developed allowing to capture the dynamics of the cultural implicits under study and a relevant cultural and discursive competence base for students-viewers was proposed. On the basis of the theoretical background outlined, the empirical study sought to identify the logic that learners follow when confronted with a variety of implicit images of (French) culture in the shows of the genre concerned. With other words, the purpose of the study was to discover whether - and to what extent - in the proposed task, based on the interpretation of selected examples presenting a variety of cultural implicits, the respondents adopted predetermined discursive categories. La présente thèse s'inscrit dans la recherche glottodidactique interdisciplinaire. Son propos touche à la nature hétérogène et implicite de la culture envisagée par le biais de l'approche discursive dans l'enseignement/apprentissage des langues. On s’est concentré sur la complexité et la dynamique des cultures, surtout dans la dimension verbale, analysées sous l'angle glottodidactique. Dans ce cadre, on a adopté et développé l'hypothèse selon laquelle le principal vecteur de sens culturels implicites est le discours. Sur ce fond, on a considéré le discours médiatique comme un support culturel et discursif intéressant et riche, et le genre téléréalité a servi de référence. Dans cette optique, on a élaboré un modèle théorique visant à saisir la dynamique des implicites culturels étudiés, et on a proposé une base de compétences culturelles et discursives de l'apprenant téléspectateur. A partir des idées esquissées, l'étude empirique a cherché à identifier la logique que suivent les apprenants lorsqu'ils sont confrontés aux diverses images implicites de la culture (française) dans les émissions du genre en question. En d'autres termes, l'objectif a été de découvrir si - et dans quelle mesure - dans la tâche proposée, basée sur l'interprétation d'exemples sélectionnés présentant des implicites culturels divers, les participants adoptent les catégories discursives prédéfinies.Item Grecki wampiryzm w ujęciu diachronicznym na podstawie źródeł literackich i piśmiennictwa nieliterackiego(2023) Trzaska, Nina Anna; Tuszyńska, Krystyna. PromotorGłównym celem dysertacji jest stworzenie inkluzywnej charakterystyki greckiego wampira. Fundamentem pracy jest korpus dziesięciu tekstów źródłowych poddanych analizie kontekstowej. Podstawowy badany gatunek stanowi podanie wierzeniowe. Następnym etapem było opracowanie wnikliwej charakterystyki greckiego wampira, podzielonej na następujące aspekty: (1) terminologia, (2) natura (ontologia), (3) stawanie się wampirem, (4) wygląd, (5) działalność i aktywność oraz (6) prewencja, apotropaiczne środki i destrukcja. Informacje wyabstrahowane z podań wierzeniowych zostały przyporządkowane do poszczególnych aspektów, w taki sposób, by dać jak najpełniejszy obraz wampira z greckich wierzeń ludowych. Praca została podzielona na trzy etapy, w których zastosowano różnorodne metody naukowe: metoda gromadzenia i wstępnej selekcji dokumentów, metoda analizy i krytyki piśmiennictwa z uwzględnieniem techniki badania dokumentów, metoda analizy i konstrukcji krytycznej. The main aim of the dissertation is creation of an inclusive description of a Greek vampire. The basis of the research is a corpus consisting of ten source texts subjected to contextual analysis. A laic account becomes a fundamental genre in this research. The next part revolves around an incisive description of a Greek vampire, which is divided into the following aspects: (1) terminology, (2) nature (ontology), (3) becoming a vampire, (4) appearance, (5) behavior and activity as well as (6) prevention, apotropaic means and destruction. Data abstracted from aforementioned laic accounts are sorted into different aspects, creating the possibly fullest idea of a vampire from Greek laic beliefs. The research was divided into three stages, in which different scientific methods were applied: method of collecting and pre-selecting documents, method of analysis and criticism of literature with the use of an examination of documents technique, method of analysis and logical construction.Item Przekład niemieckich przymiotników złożonych na język polski na podstawie powieści Elfriede Jelinek(2023) Kurzaj, Anna; Kubaszczyk, Joanna. PromotorW niniejszej rozprawie podjęto temat przekładu niemieckich przymiotników złożonych na język polski w literaturze. Przymiotniki złożone stanowią niezwykle produktywną formację słowotwórczą w języku niemieckim, w języku polskim natomiast forma ta nie pojawia się równie często. Takie różnice językowe mogą prowadzić do trudności w przekładzie, zwłaszcza w utworach literackich, w których forma pełni ważne funkcje estetyczne. Główne pytanie badawcze postawione w pracy dotyczy związku zmiany form morfologicznych użytymi w przekładzie z przesunięciami tłumaczeniowymi. Materiał badawczy obejmuje 6 powieści Elfriede Jelinek: „Die Liebhaberinnen”, „wir sind lockvögel baby!”, „Die Ausgesperrten”, „Lust”, „Die Kinder der Toten” oraz „Gier”. W opisie i analizie materiału wykorzystano założenia morfologii i gramatyki konstrukcyjnej, aby określić przesunięcia między oryginałem a przekładem. Przedstawiono regularności w przekładzie i wskazano na struktury, które stanowią dobre ekwiwalenty niemieckich złożeń. We wnioskach określono, do jakich przesunięć może prowadzić użycie poszczególnych form w tekście docelowym. Stwierdzono także, że w procesie tłumaczenia obrano dominantę leksykalną. Istnieją jednak formy kompensacyjne, które adekwatnie mogą oddawać informacje stylistyczne i estetyczne oryginału. This thesis deals with the translation of German compound adjectives into Polish in literature. Compound adjectives are an extremely productive word formation in German, while in Polish this form does not appear as often. Such linguistic differences can lead to difficulties in translation, especially in literary works in which the formal level has important aesthetic functions. The main research question posed in the study concerns the relationship between the change of morphological forms used in translation and translation shifts. The research material includes 6 novels by Elfriede Jelinek: "Die Liebhaberinnen", "wir sind lockvögel baby!", "Die Ausgesperrten", "Lust", "Die Kinder der Toten" and "Gier". In describing and analyzing the material, the principals of Construction Morphology and Grammar were used to identify shifts between the original and the translation. Regularities in the translation were depicted and the structures that are good equivalents of German compounds were pointed out. In the conclusion, it was determined what shifts the use of particular forms in the target text can lead to. It was also found that lexical dominant was chosen in the translation process. However, there are compensatory forms that can adequately reflect the stylistic and aesthetic information of the original. Diese Arbeit widmet sich der Übersetzung von deutschen Adjektivkomposita in der polnischen Literatur. Adjektivkomposita sind im Deutschen eine sehr produktive Wortbildungsform, während im Polnischen diese Form nicht so oft auftritt. Solche Sprachunterschiede können zu Schwierigkeiten beim Übersetzen führen, vor allem in literarischen Werken, in denen die formale Ebene wichtige ästhetische Funktionen hat. Die Hauptforschungsfrage der Arbeit betrifft den Zusammenhang zwischen der Formveränderung im Zieltext und Übersetzungsverschiebungen. Das Untersuchungsmaterial umfasst 6 Romane von Elfriede Jelinek: "Die Liebhaberinnen", "Wir sind lockvögel baby!", "Die Ausgesperrten", "Lust", "Die Kinder der Toten" und "Gier". Bei der Beschreibung und Analyse des Materials wurden die Ansätze der Konstruktionsmorphologie und -grammatik verwendet, um Verschiebungen zwischen dem Original und der Übersetzung zu bestimmen. Es wurden Regelmäßigkeiten beim Übersetzen dargestellt sowie es wurde auf die Strukturen verwiesen, die gute Äquivalente zu deutschen Komposita bilden. In den Schlussfolgerungen wurden die Verschiebungen genannt, zu denen die Verwendung bestimmter Formen im Zieltext führen kann. Es wurde festgestellt, dass im Übersetzungsprozess lexikalische Dominanz gewählt wurde. Es gibt aber Kompensationsmaßnahmen, die stilistische und ästhetische Informationen des Originals gut wiedergeben.Item Tendencje socjolingwistyczne i funkcje pragmatycznodyskursywne zjawisk językowo-dialektalnych w komunikacie reklamowym paleotelewizji włoskiej – analiza przekazu medialnego w „Carosello” (1957-1977)(2023) Giusto, Marcello; Kwapisz-Osadnik, Katarzyna. PromotorPoniższa praca ma na celu analizę socjolingwistyczną języka przekazu telewizyjnego w niepowtarzalnym programie reklamowym Carosello emitowanym na przestrzeni dwudziestu lat, od 1957 do 1977 roku, w okresie paleotelewizji włoskiej, w którym – wśród innych czynników – media umożliwiały widzom kontakt ze standardowym językiem włoskim i wspierały jego naukę. Bezpośrednim celem pracy jest przede wszystkim zidentyfikowanie repertuaru językowego, w ramach którego przebiegała wypowiedź przekazu reklamowego, jak i wyodrębnienie funkcji pragmatyczno-dyskursywnych, które w sposób prawdopodobny poprzedzałyby wybór odmian języka obecnych w tych komunikatach. Aby dokonać selekcji i analizy badanego zbioru, skoncentrowano uwagę na przełączaniu kodów (code-switching, code-mixing, tagswitching), traktując te zjawiska jako moment kulminacyjny nacechowania językowego i funkcjonalnego w tekstach pochodzących z Carosello. The aim of the present work has been the sociolinguistic analysis of media language in the one of a kind advertising programme Carosello, broadcast over the course of twenty years, from 1957 to 1977, in the era of the so-called Italian paleotelevision, the time when the media gave the viewers exposure to the standard Italian and enabled its acquisition. The main aim of this research has been to identify the linguistic repertoire of the language in the advertising messages and pragmatic-discursive functions, which probably determined the choice of language varieties present in them. The selection and analysis of the corpus was centred around the phenomena associated with the relation between language codes (codeswitching, code-mixing, tag-switching), treating them as the culminating point of linguistic and functional characteristics of the texts from Carosello in the examined corpus. La presente ricerca ha per oggetto l’analisi sociolinguistica del parlato trasmesso televisivo del programma pubblicitario unico nel suo genere Carosello, andato in onda per vent’anni, dal 1957 al 1977, periodo incluso nella cosiddetta era paleotelevisiva italiana, nella quale – fra gli altri fattori – i media favorirono il pubblico nell’avvicinamento enell’apprendimento della lingua italiana. L’obiettivo è innanzitutto quello di individuare il repertorio linguistico entro il quale si muoveva il parlato trasmesso dei comunicati pubblicitari nonché la mappatura delle funzioni pragmatico-discorsive cheplausibilmente starebbero a monte alla scelta delle varietà in essi presenti. Per compiere la selezione el’analisi si è concentrata l’attenzione sui fenomeni di contatto fra i codici (code-switching, code-mixing, tagswitching), considerandoli il momento culminante della marcatezza linguistica e funzionale nei testi dei caroselli del corpus d’indagine.Item Reprezentacje Odessy i Sarajewa w literaturach słowiańskich w kontekście współczesnych badań nad przestrzenią kulturową(2023) Siekierska, Marta; Waligórska-Olejniczak, Beata. Promotor; Stryjakowska, Anna. Promotor pomocniczyNiniejsza rozprawa jest poświęcona obrazom Odessy i Sarajewa w literaturach słowiańskich w kontekście współczesnych teorii nad przestrzenią kulturową. Głównym zadaniem była analiza sposobu reprezentacji wspomnianych miast w literaturze bośniackiej i rosyjskiej. Rozprawa podzielona jest na sześć rozdziałów, wstęp oraz zakończenie. Rozprawie towarzyszą streszczenia w języku polskim i angielskim, bibliografia oraz aneks, w którym znalazły się przetłumaczone na język rosyjski cytaty w języku bośniackim, które przywoływane są w tekście pracy w swoim oryginalnym brzmieniu. W celu przeprowadzenia analizy na wstępie konieczne było przedstawienie wybranych współczesnych teorii przestrzennych. Teorie, które potencjalnie mogły znaleźć zastosowanie w interpretacji analizowanych dzieł zostały omówione w rozdziale pierwszym. Rozdział drugi i czwarty przedstawiają oddzielne, pomniejsze stany badań, dotyczące odpowiednio Sarajewa i Odessy. Najobszerniejszy, trzeci, rozdział to interpretacja wybranych utworów autorów sarajewskich. W rozdziale trzecim została podjęta próba analizy i identyfikacji roli przestrzeni w omawianych utworach oraz sprawdzenia, w jaki sposób miasto wpływa na bohaterów lub przeciwnie, w jaki sposób bohaterowie utworów kształtują określoną przestrzeń miejską. Z kolei dwa ostatnie rozdziały pracy, piąty i szósty, zawierają interpretację przestrzeni w powieściach-sagach osadzonych w Odessie. W podsumowaniu pracy znalazły się wnioski, dotyczące sposobu ilustrowania tytułowych miast w utworach literackich.Item Od samopoznania do autonomii. Rozwijanie świadomości metapoznawczej w nauce języków obcych z zastosowaniem dialogu coachingowego (autonomizującego)(2023) Bieniecka-Drzymała, Katarzyna; Aleksandrzak, Magdalena. Promotor; Adamczak-Krysztofowicz, Sylwia. PromotorCelem rozprawy jest stwierdzenie, jaki może być potencjał i ograniczenia dialogu coachingowego w rozwijaniu zindywidualizowanej i ustrukturalizowanej aktywności metapoznawczej i autonomii w kształceniu językowym na poziomie studiów neofilologicznych. Rozdział 1 rozprawy prezentuje dwa paradygmaty współczesnej glottodydaktyki kluczowe dla przyjętej koncepcji uczenia się i nauczania – autonomizujący i mediacyjny. Uzupełnia go rozdział 2 zawierający przegląd najważniejszych nurtów i podejść, leżących u podstawy tych paradygmatów. Rozdział 3 służy prezentacji założeń i problemów typowych dla badań nad świadomością metapoznawczą i metapoznawczymi aspektami uczenia się. Rozdział 4 zawiera omówienie wybranych koncepcji i badań w zakresie sposobów stymulowania aktywności metapoznawczej stosowanych obecnie w kształceniu obcojęzycznym. Rezultatem syntezy treści tych rozdziałów jest podjęta w rozdziale 5 prezentacja koncepcji dialogu coachingowego w obszarze nauki języków obcych. Część empiryczną pracy otwiera rozdział 6, zawierający pytania badawcze i wybór metody badawczej. Rozdział 7 służy opisowi projektu badawczego, a także prezentacji i analizie wyników badania. Rozdział kończy omówienie wyników w świetle postawionych pytań badawczych. W rozdziale 8 przedstawiono ogólne wnioski z badania, implikacje metodologiczne i dydaktyczne oraz dezyderaty badawcze.Item Taoistyczne formuły pseudomedyczne i magiczne: Studium języka i tekstu pisanego na podstawie rękopisu Mi jue qi shu (Zhu you ke 05953) z Narodowej Centralnej Biblioteki Tajwanu(2022) Muchowska, Joanna Zyta; Kordek, Norbert. PromotorPodstawą rozprawy jest materiał tekstowy rękopisu 秘訣竒書 Mijue qishu, a także paralelny materiał tekstowy w rękopisach Unschuld 8070 i Unschuld 8407 oraz w Zangwai daoshu 藏外道書, wolumin XXVI. Przedmiotem rozprawy są formuły zapisane w woluminach I oraz II (do folio 17). Składają się na nie wzory talizmanów typu zishi i częściowo fushi (talizmany Północnej Chochli) oraz metateksty do tych talizmanów, w tym zaklęcia. Zasadniczymi celami badań podjętych w ramach rozprawy są opis formuł na poziomie semantyczno-tekstowym i pragmatyczno-tekstowym, w tym próba odczytania tekstu talizmanów typu zishi, oraz edycja krytyczna tekstu wybranych formuł. Rezultaty przedstawione zostały w rozdziałach 8. oraz 10. i 11. Rozdział ósmy przedstawia wyniki analizy tekstologicznej formuł. Omówione zostały w nim m.in. zagadnienia budowy tekstów talizmanów, metatekstów (tekstów instrukcji do talizmanów oraz zaklęć), a także zagadnienia języka tych tekstów, w szczególności w zakresie frazeologii i leksyki. Zamieszczono także pięć słowników leksemów charakterystycznych dla tekstów formuł zhuyou, w tym słowniki kryptogramów oraz czasowników egzorcystycznych. W rozdziale dziesiątym przedstawiona została hipoteza odczytu, opracowana na podstawie danych tekstowych w rękopisach Zhuyou ke 05953, Unschuld 8070 i w Zangwai daoshu oraz na podstawie analizy semantycznej tekstów talizmanów. Jedenasty rozdział zawiera polskie wydanie, z przekładem i aparatem krytycznym, tekstu stu wybranych formuł z rękopisu Zhuyou ke 05953.Item Myśl filozoficzna Witolda Gombrowicza w kontekście przekładu jego prozy na język francuski(2022) Masłowska, Patrycja; Walkiewicz, Barbara. Promotor; Kasperska, Iwona. Promotor pomocniczyPierwszym celem pracy jest zbadanie relacji między utworami prozatorskimi Witolda Gombrowicza a ich francuskimi przekładami, a drugim – ustalenie stosunku, jaki zachodzi między francuskimi tłumaczeniami a ich odbiorem we Francji. Krytyczna lektura, jako pierwsza metoda badawcza, pozwoli na wyodrębnienie i opis realiów, w których ukształtował się światopogląd Gombrowicza. Jako że punktem wyjścia i dojścia twórczości Gombrowicza jest filozoficzna koncepcja człowieka Gombrowiczowskiego, to właśnie ta koncepcja filozoficzna stanowi podstawę do wyodrębnienia kryteriów porównawczych oryginałów z francuskimi przekładami jego tekstów. Natomiast analiza porównawcza oryginałów utworów prozatorskich Gombrowicza z ich francuskimi przekładami stanowi drugą metodę. Pozwala ona na spełnienie pierwszego celu badawczego, jakim jest ustalenie charakteru francuskich przekładów utworów Gombrowicza względem oryginałów. Spełnienie celu drugiego, czyli opisanie korelacji między odbiorem Gombrowicza we Francji a charakterem jego utworów, nastąpi na bazie wyników z analizy porównawczej. Najważniejszym wnioskiem z przeprowadzonych badań jest duży stopień tożsamości w przekazie filozofii Gombrowicza po polsku oraz po francusku. Przekłady pozwalają w niemal równym stopniu na odczytanie filozoficznych treści, co oryginały.Item Tłumaczenie ustne w środowisku biznesowym na tle dotychczasowych paradygmatów(2022) Krajewska, Katarzyna; Walkiewicz, Barbara. PromotorPodstawowym celem niniejszej pracy jest zbadanie i opisanie specyfiki tłumaczenia ustnego w polskim środowisku biznesowym, w szczególności w ujęciu roli odgrywanej przez tłumaczy, rozumianej jak wykładnik odrębności typologicznej. Nie istnieją oficjalne wytyczne odnoszące się do tak specyficznego kontekstu, natomiast te, które dotyczą roli tłumacza ustnego w innych kontekstach wywołują wiele nieporozumień i niejednoznaczności. Praca dotyczy głównie tłumaczenia w biznesie w kontekście polskim, jednak omawia także inne konteksty tłumaczeniowe (tłumaczenie konferencyjne, środowiskowe i dialogowe) oraz badania z różnych kręgów kulturowych, aby lepiej nakreślić tło sytuacyjne. Aby osiągnąć tak postawiony cel ogólny, w pierwszy kroku zostaje krótko zarysowana historia tłumaczenia ustnego. Analiza źródeł pokazuje, że tłumaczenie ustne istniało, odkąd ludzie posługujący się różnymi językami mieli potrzebę komunikacji. Jeszcze zanim tłumaczenie ustne zostało uznane za profesję i odpowiednio skodyfikowane, różne społeczności musiały porozumiewać się między sobą, aby prowadzić wymianę handlową (prototypowe negocjacje biznesowe) oraz podbijać nowe terytoria. Intensywna kodyfikacja i formalizacja tłumaczenia ustnego nastąpiła dopiero w XIX, oraz szczególnie w XX wieku, wraz z narodzinami tłumaczenia konferencyjnego oraz późniejszych organizacji tłumaczy konferencyjnych. Tłumacze konferencyjni do dziś zawdzięczają temu swoją widoczność, pozycję i tożsamość zawodową. Omawiając historię pokazuję jednak, że bogactwo badań i zasad, jakie powstały w dziedzinie tłumaczenia konferencyjnego, nieco przysłoniło pierwotną rolę i znaczenie tłumaczy ustnych w innych kontekstach, także w otoczeniu biznesowym. W kolejnym kroku przedstawiam typologię tłumaczenia ustnego. Celem jest zidentyfikowanie miejsca tłumaczenia biznesowego w spektrum tłumaczenia ustnego. Aby to osiągnąć, przedstawiam także definicje, ze szczególnym uwzględnieniem, obok tłumaczenia w biznesie, tłumaczenia konferencyjnego, środowiskowego i dialogowego, w kontekście których tłumaczenie biznesowe pojawia się w literaturze. Kolejnym celem pracy jest rozpoznanie statusu tłumacza w biznesie na tle zawodów tłumaczeniowych o dobrze ugruntowanym statusie (np. tłumaczy konferencyjnych) oraz ogólnie tłumacza ustnego według literatury przedmiotu. Zakładam, że najważniejszym zagadnieniem w tym zakresie jest to, jaką rolę tłumacze odgrywają w różnych kontekstach (lub jakiej się od nich oczekuje). Na początku zatem omawiam literaturę na temat roli tłumacza w świetle badań empirycznych (gdzie skupiam się zarówno na badaniach teoretycznych, jak i praktycznych w różnych kontekstach tłumaczeniowych). Tłumaczenie jednak nie jest tylko przedmiotem nauk teoretycznych – jest aktywnością, którą wykonują i której odbiorcami są konkretni ludzie. Rolę tłumacza można zatem analizować z punktu widzenia samych tłumaczy oraz ich klientów, oddając im głos w sprawie opinii na ten temat – innymi słowy badając to, jakie jest postrzeganie roli tłumacza, co także omawiam. Oprócz opinii istnieją także badania dotyczące konkretnych tłumaczy i ich faktycznego zachowania w autentycznych sytuacjach, co zostało udokumentowane w literaturze i przedstawione w niniejszej pracy. Uwzględniam także źródła dotyczące tłumaczenia biznesowego, choć są one dość ubogie. Z jednej strony zatem tłumaczenie ustne jest ludzką aktywnością, z drugiej natomiast jest też zawodem wykonywanym przez wielu ludzi na rynku pracy oraz usługą, z której korzystają liczni odbiorcy. Kolejnym celem pracy jest zatem omówienie sytuacji zawodowej tłumaczy ustnych w drodze analizy istniejących na rynkach organizacji zrzeszających tłumaczy oraz kodeksów etycznych, będących wytycznymi dla tłumaczy jako usługodawców. W oficjalnych dokumentach tego rodzaju, obok praktycznych wskazówek, znajdują się także deklaracje lub wytyczne, które nie znajdują potwierdzenia w praktyce zawodu, co zostało udowodnione w omawianej literaturze. Zwracam uwagę na to, że pod tym względem najdokładniej uregulowanym zawodem jest tłumaczenie konferencyjne, zaraz po nim zaś – tłumaczenie środowiskowe i sądowe. Potwierdzam tym samym, że sytuacja tłumaczy w biznesie nie jest uregulowana praktycznie w żadnym stopniu w istniejących standardach zawodowych, co stwarza istotną trudność zarówno natury teoretycznej, jak i praktycznej. Przedstawiwszy definicję tłumaczenia biznesowego oraz stwierdziwszy braki w badaniach i wytycznych w zakresie roli tłumacza w biznesie, przystępuję do przeprowadzenia własnego badania, które pozwoli na trafniejsze zdiagnozowanie roli tłumaczy w środowisku biznesowym, w porównaniu z innymi kontekstami. Przedmiotem badania jest to, jak tłumacze ustni wywodzących się z różnych środowisk/kontekstów w Polsce postrzegają swoją rolę i to, jakie zadania powinni realizować. Postawione zostają dwa pytania badawcze. Po pierwsze: czy istnieje związek między statusem społecznym tłumaczy a tym, jak postrzegają oni swoją widoczność, czyli aktywny udział w tłumaczonej interakcji (przy czym przez „status społeczny” rozumie się takie kategorie, jak np. wiek, wykształcenie, dochód, itp.)?; oraz po drugie: czy tłumacze z różnych środowisk (w tym także w biznesie) różnią się w postrzeganiu swojej roli? Badanie obejmuje różne grupy tłumaczy w spektrum tłumaczenia ustnego, jednak celem podstawowym jest sprawdzenie, w jakim punkcie plasują się tłumacze biznesowi (na tle pozostałych grup tłumaczy). W badaniu zakłada się, że tłumacze w biznesie występują wśród tłumaczy ustnych zatrudnionych na etacie w firmach prywatnych oraz wśród tłumaczy deklarujących, iż wykonują tłumaczenie ustne biznesowe oraz tłumaczenie dialogowe. Narzędziem wykorzystanym w badaniu jest kwestionariusz autorstwa Angelelli, zaadaptowany na potrzeby polskiego kontekstu. Hipotezy badawcze wynikają bezpośrednio z pytań badawczych: zakłada się, że opisane powyżej związki faktycznie istnieją. Uzyskane dane zostają poddane analizie statystycznej, której celem jest sprawdzenie założonych hipotez z uwzględnieniem m.in. wspomnianych grup badanych. W badaniu zakładam, że postrzeganie roli przez tłumaczy innych niż konferencyjni będzie bardziej elastyczne, a mniej preskryptywne. Zakładam także, że tłumacze wykonujący często tłumaczenie inne niż konferencyjne (np. dialogowe) oraz tłumacze inni, niż konferencyjni (np. pracujący na etacie w polskich firmach) mają bardziej elastyczne podejście do wykonywania zadań innych, niż samo tłumaczenie. Cele, pytania, hipotezy i metody badawcze, jak również wyniki uzyskane w badaniu, zostały szczegółowo omówione w rozdziale 4.Item Aspekt czasownika w perspektywie nauczania języka polskiego jako obcego osób pochodzenia niemieckiego i wschodniosłowiańskiego(2022) Kryg, Helena; Wiśniewska, Danuta. Promotor; Hofmański, Wojciech. Promotor pomocniczyNiniejsza rozprawa doktorska poświęcona została nauczaniu aspektu czasowników w języku polskim w grupach uczących się pochodzenia wschodniosłowiańskiego oraz niemieckiego. Głównym celem pracy było stworzenie holistycznego opisu metodyki nauczania aspektu oraz ustalenie najbardziej efektywnych metod i technik nauczania tej kategorii dla obu grup. W pracy wysunięto oraz potwierdzono postulat o potrzebie nauczania języka polskiego jako obcego na poziomach podstawowych A0-A2 w homogenicznych grupach, w których kryterium podziału byłby język pierwszy uczących się. W ramach dysertacji przeprowadzone zostały badania empiryczne, które obejmowały różne elementy procesu glottodydaktycznego. Pierwszym etapem była ocena przedstawienia problematyki aspektu w materiałach do nauki języka polskiego jako obcego. Drugim etapem było ustalenie charakterystyki profilów osób uczących się w zakresie ich motywacji oraz doświadczeń z nauką języka polskiego oraz aspektu. Trzecim etapem była ewaluacja poprawności stosowania aspektu w praktyce. Ostatnim etapem była analiza motywacji wyboru formy aspektowej w praktycznym użyciu aspektu. Na podstawie przeprowadzonych rozważań teoretycznych oraz badań empirycznych sformułowano implikacje dydaktyczne dotyczące metodyki nauczania aspektu osób pochodzenia wschodniosłowiańskiego oraz niemieckiego. Posłużyły one stworzeniu pakietów dydaktycznych poświęconych nauczaniu aspektu czasowników w czasie przeszłym, skierowanych odpowiednio do uczniów posługujących się językiem wschodniosłowiańskim jako pierwszym oraz niemieckim jako pierwszym.Item Retrodigitalizacja Słownika warszawskiego. Cele, metody, narzędzia(2022) Koziarski, Mirosław; Górny, Mirosław. Promotor"Słownikowi języka polskiego" autorstwa Karłowicza, Kryńskiego i Niedźwiedzkiego, znanego także jako Słownik warszawski, poświęcono do tej pory stosunkowo niewiele uwagi, mimo że należy on do wielkich dzieł leksykograficznych polszczyzny. Jednocześnie jest on – ze względu na rejestrowanie jednostek z różnych rejestrów i epok języka polskiego – kluczowym zasobem dla badań diachronicznych, który jednak do tej pory nie został w pełni wykorzystany. W ramach niniejszej tezy – umiejscowionej na skrzyżowaniu lingwistyki stosowanej, leksykografii, humanistyki cyfrowej oraz nauki o informacji – zostanie podjęta próba wyekstrahowania danych zawartych w Słowniku…, co posłuży także jako punkt wyjścia do uogólnienia dotychczasowych trendów w leksykografii cyfrowej i zaproponowania nowej metodyki w tym obszarze. W tym celu najpierw od strony teoretycznej, w oparciu o literaturę jak i analizę własną, omówiona zostanie ewolucja postaci słowników i kolejnych etapów zmiany ich postaci fizycznej i organizacji, następnie opisany zostanie proces ucyfrowienia fragmentu Słownika warszawskiego przeprowadzony na potrzeby niniejszej tezy, aż wreszcie zostanie podjęta próba podtrzymania tez badawczych, które brzmią: (1) Rozwój technologii jest głównym czynnikiem zmian postaci fizycznej i organizacji słowników, oraz (2) Pojawienie się nowych funkcji słowników jest pochodną zmian technologicznych. Powyższe tezy zostaną poddane testowi empirycznemu, w ramach którego fragment oryginalnej postaci materiału badawczego zostanie skontrastowany z jego cyfrową reprezentacją wygenerowaną przez autora, co pozwoli zweryfikować, czy i w jakim stopniu digitalizacja wpływa na sposoby prezentacji danych leksykograficznych, oraz czy poszerza ona zakres funkcji, jakie dane te mogą pełnić. Na końcu zaprezentowane zostaną wyniki procesu ucyfrowienia materiału badawczego i przedstawione zostaną uogólnione kierunki zmian postaci i funkcji słowników cyfrowych, a także zostanie podjęta próba ekstrapolacji przyszłych przemian w obszarze leksykografii elektronicznej.Item Wpływy międzyjęzykowe przy akwizycji języka trzeciego w zakresie składni(2022) Lipińska, Aleksandra; Sopata, Aldona. PromotorGłównym celem niniejszej pracy jest zidentyfikowanie i określenie zakresu wpływów międzyjęzykowych w procesie akwizycji języka trzeciego u osób dorosłych, dla których język polski jest językiem ojczystym (L1), a język angielski oraz niemiecki, językiem drugim (L2) bądź trzecim (L3). Badanie obejmuje trzy struktury gramatyczne: (1) szyk wyrazów w zdaniach względnych, (2) pozycja przysłówka sposobu w odniesieniu do czasownika modalnego oraz (3) użycie rodzajnika nieokreślonego w grupach rzeczownikowych. Badanie składa się z dwóch zadań: Acceptability Judgment and Correction Task (AJCT) oraz tłumaczenie a vista. Badanie wykazało, że wpływy z obydwu języków są możliwe, jednak wpływ z L1 (w tym badaniu z języka polskiego) jest bardzo silny na poziomie reprezentacji językowej, czyli w zadaniu AJCT. Na podstawie rezultatów zadania tłumaczenia a vista można natomiast wnioskować, że stadium zaawansowania akwizycji oraz biegłość językowa mają wpływ na występowanie wpływów, co objawia się przede wszystkim w produkcji językowej. Badanie wykazało również, że wpływy językowe zachodzą w obrębie wszystkich badanych struktur. Wyniki niniejszego badania są zgodne z założeniami dwóch modeli: modelu Westergaard i in. (Linguistic Proximity Model, 2016) oraz modelu Slabakovej (Skalpel Model, 2016). Wszystkie języki mogą być potencjalnym źródłem wpływów międzyjęzykowych, zarówno pozytywne, jak i niepozytywne wpływy są możliwe oraz podobieństwo strukturalne odgrywa najważniejszą rolę przy wpływach międzyjęzykowych.Item Japońska literatura kryminalna w latach 1923-1937(2022) Świrkowski, Andrzej; Żeromska, Estera. PromotorRozprawa ma na celu przedstawienie zarysu rozwoju i analizę wybranych utworów japońskiej literatury kryminalnej (tantei shōsetsu), powstałych w latach 1923-1937, na które przypada rozkwit, największa popularność i schyłek tej odmiany gatunkowej. Kolejne etapy jej rozwoju w tym okresie zostały przedstawione na przykładach twórczości Edogawy Ranpo (1894-1965), Yumeno Kyūsaku (1889-1936) oraz Oguriego Mushitarō (1901-1946). W pracy dzięki analizie twórczości tych autorów, została nakreślona szeroka perspektywa rozwoju różnych tendencji tantei shōsetsu. W rozprawie japońska literatura kryminalna została scharakteryzowana z wykorzystaniem dwóch kluczowych płaszczyzn odniesienia: japońskiej literatury „czystej” (junbungaku) oraz zachodniej literatury kryminalnej. Spełniały one bowiem rolę katalizatorów dla rozwoju japońskiej literatury kryminalnej w okresie od 1923 do 1937 oraz wpływały na konstruowanie literackiej tożsamości trzech omawianych pisarzy. Rozprawa składa się z czterech części poprzedzonych wstępem oraz wprowadzeniem do problematyki japońskiej literatury kryminalnej. W części pierwszej przedstawiony został rozwój tantei shōsetsu od pierwszych tłumaczeń i adaptacji dzieł zachodnich dokonywanych w erze Meiji (1868-1912) do twórczości zainteresowanych możliwościami kryminału autorów literatury pięknej ery Taishō (1912-1926). Kolejne trzy części poświęcone są omówieniu twórczości Edogawy, Yumeno i Oguriego, których uważa się za najbardziej reprezentatywnych twórców tantei shōsetsu omawianego okresu. Na końcu pracy zostały zamieszczone tłumaczenia własne trzech opowiadań Nisen dōka (Miedziana dwusenówka, 1923) Edogawy Ranpo, Binzume jigoku (Piekło w butelkach, 1928) Yumeno Kyūsaku oraz Gokō satsujin jiken (Zabójstwo w aureoli, 1933) Oguriego Mushitarō. Kryterium wyboru tych utworów było ich znaczenie w twórczości każdego z autorów, jak również dla historii rozwoju tantei shōsetsu.Item Świat przedstawiony w utworach Teatru Muzycznego Takarazuka(2022) Lecińska-Ruchniewicz, Monika; Żeromska, Estera. PromotorRozprawa poświęcona jest analizie i charakterystyce świata przedstawionego w dramatach Teatru Muzycznego Takarazuka. Celem dysertacji jest udowodnienie, że utwory zespołu stanowią spójny zbiór dzieł literackich, który mimo wielu zachodnich inspiracji jest głęboko zakorzeniony w japońskiej kulturze i charakteryzuje się zgodnością założeń estetycznych i artystycznych. Założenia te zostały omówione z uwzględnieniem głównej maksymy estetycznej zespołu „niewinnie, poprawnie, pięknie” (kiyoku, tadashiku, utsukushiku) i zasady świata marzeń (yume no sekai). Zawarta w rozprawie analiza świata przedstawionego uwzględnienia ponadto szeroki kontekst kulturowy (tradycyjne japońskie widowiska teatralne), społeczny (nihonjinron – dyskurs na temat Japończyków), religijny (mitologia) i filozoficzny (Shūzō Kuki). Transkulturowy synkretyzm artystyczny utworów sprawia, że ich analizy dokonane zostały z uwzględnieniem teorii wyobraźni jako procesu społecznego (Arjun Appadurai), rzeczywistości konsumpcjonistycznej (Jean Baudrillard), orientalizmu (Edward Said) czy teorii miłości (Robert Sternberg, Abraham Harold Maslow). W rozprawie znajduje się również autorska klasyfikacja dramatów zespołu z uwzględnieniem ich tematyki oraz podziałem na utwory oryginalne i nieoryginalne oraz klasyfikacja piosenek stanowiących integralny element utworów Takarazuki.